De Nederlandse scheepsbouw omvat de nieuwbouw, reparatie en het onderhoud van grote zeeschepen, binnenvaartschepen en overige kleine schepen. Voor deze branche deelt de Rabobank recente cijfers en trends.
We bespreken de ontwikkelingen op het gebied van:
Laag niveau aan bestellingen verwacht
De vooruitzichten voor de korte termijn zijn somber, door:
- de slechte orderontvangst in de afgelopen jaren
- de toegenomen concurrentie van andere Europese en Aziatische werven
- de fors lagere olieprijs in vergelijking met een paar jaar geleden, waardoor de vraag naar schepen voor de offshore olie- en gassector is ingestort
Voor de komende jaren verwachten we een aanhoudend laag niveau aan bestellingen, vanwege het hoge bestelniveau van nieuwbouwschepen tot 2009 en de zwakke financiële positie van reders. Dit geldt ook voor de reparatiesector.
Positief is dat alle schepen uiterlijk in 2024 moeten voldoen aan het Ballast Water Treatment. Dat wil zeggen dat er dan een installatie aan boord moet zijn die het ballastwater behandelt voordat het kan worden geloosd. Dit vereist een investering van USD 1-2 miljoen per schip, wat bij oude schepen versnelde sloop en vervanging door nieuwbouw kan betekenen.
Duurzaamheid en innovatie zijn belangrijke thema’s. Wereldwijd mag brandstof vanaf 2020 niet meer dan 0,5% zwavel bevatten. Daarbij moet de uitstoot van andere schadelijke stoffen omlaag. Scheepswerven moeten schepen ontwerpen die nog zuiniger zijn en worden aangedreven door alternatieve brandstoffen (LNG, elektrisch). Bij andere innovaties valt te denken aan schepen die zelfstandig kunnen varen. Hierbij wordt niet alleen op de personeelskosten bezuinigd, maar zal ook de veiligheid toenemen.
Economie
De Nederlandse scheepsbouw exporteert 70% van de totale productie. De omzet bij bijna alle deelsegmenten van de scheepsbouw stond in 2016 onder druk, behalve bij de bouw van megajachten.
De Nederlandse werven zijn vooral actief in het bouwen van kleinere schepen in nichemarkten. Desondanks is er op dit moment te veel aanbod van scheepswerven, terwijl de vraag naar nieuwe schepen fors is gedaald. Bij scheepswerven in Nederland namen in 2016 de orderontvangst en de omzet af met 12%. Wij verwachten een verdere daling van de omzet (circa 10%), mede op basis van het gedaalde orderboek (zie Figuur 1).
Door de daling van de olieprijs vanaf juli 2014 zijn de rederijen actief in de offshore olie- en gassector zwaar getroffen. Werven die actief zijn in het bouwen van shortsea (container)schepen, offshore olie- en gasschepen, of werven die scheepsreparaties uitvoeren zullen daarom een moeilijk jaar hebben.
Scheepswerven zullen zich moeten onderscheiden door schepen op maat te bouwen of door zich te specialiseren in nichemarkten om te kunnen concurreren met buitenlandse scheepswerven, die zich vooral onderscheiden op prijs.
Duurzaamheid
Duurzaamheid is een belangrijk thema omdat de zeevaart wereldwijd verantwoordelijk is voor meer dan 2% van de CO2-uitstoot. De Koninklijke Nederlandse Vereniging van Reders (KNVR) heeft voorgesteld om de CO2-uitstoot in 2050 met 50% te verminderen ten opzichte van 2008. Wereldwijd wordt hierover overlegd in de International Maritime Organization (IMO) om in 2018 met een pakket van maatregelen te komen, die dan in 2023 definitief worden ingevoerd.
Deze maatregelen hebben ook effect op de scheepsbouw, die hierop kunnen inspelen door:
- een zuiniger schip te ontwerpen (door bijvoorbeeld verandering van de romp)
- een schip te ontwerpen dat met alternatieve brandstoffen wordt aangedreven, zoals LNG in plaats van stookolie of diesel
- circulaire processen toe te passen in het ontwerp, waarbij er ook een plan komt hoe het schip uiteindelijk kan worden gerecycled
Innovatie
Innovatie is heel belangrijk omdat het relatief duur is om in Nederland schepen te bouwen. Met innovatie kan de Nederlandse scheepsbouw zich onderscheiden van andere werven in de wereld.
Bij innovatie valt te denken aan:
- zelfvarende schepen (er zijn bijvoorbeeld al baggerschepen die vanuit het onshore hoofdkantoor op afstand kunnen worden bediend)
- schepen met een alternatieve aandrijving (bijvoorbeeld toepassen van grote zeilen om zo het brandstofverbruik terug te dringen)
- schepen varend op alternatieve brandstoffen zoals LNG, waterstof of elektriciteit
Maatschappij
Hoewel scheepswerven momenteel voldoende personeel hebben (gezien de zwakke markt), ligt het probleem van vergrijzing op de loer. Als de markt weer aantrekt, terwijl juist relatief veel mensen met pensioen gaan, zal er snel een tekort aan gekwalificeerd technisch personeel ontstaan.
Wet- en regelgeving
Met de Garantiefaciliteit Ondernemingsfinanciering (GO) probeert de overheid het verkrijgen van bankleningen makkelijker te maken. De Nederlandse overheid staat voor 50% garant voor een lening van maximaal 150 miljoen euro.
Lees meer over de GO op Rvo.nl
De Subsidieregeling Duurzame Scheepsbouw (SDS) geldt sinds 15 juli 2017. Hierbij krijgt de werf 25% subsidie op de kosten die verband houden met de innovatie bij een nieuw te bouwen schip. De subsidiepot is echter vrij beperkt.
Lees meer over de SDS op Rvo.nl
Voor scheepsclassificatie zie de websites van classificatiebureaus zoals Lloyds, Veritas en DNVGL.
Aanbod Rabobank
Rabobank als maatschappelijk partner
De Rabobank heeft een groot marktaandeel in de sector, zowel bij grote werven (Damen en IHC) als bij kleinere werven en bij de toeleveranciers.
Wij moeten duurzaamheid stimuleren, ofwel het vergroenen van de schepen door deze op LNG of elektrisch te laten varen. Bij een lifecycle-contract (scheepswerf bouwt en onderhoudt het schip) moeten wij ervoor zorgen dat het schip ook weer op een verantwoorde manier wordt gesloopt.
Laatste update: december 2017