Gevolgen covid-19 voor binnenvaart: verschillen per segment zijn groot

Anderhalvemetersamenleving: hoe werkt dat in de binnenvaart?

Omdat op een binnenvaartschip relatief weinig mensen aanwezig zijn en ook het fysieke contact met anderen beperkt is, heeft de anderhalvemetersamenleving minder directe impact op de sector. Tegelijkertijd is de indirecte impact er wel. De binnenvaartsector vervoert namelijk goederen voor sectoren die wel stevig geraakt zijn door het virus. Een goed voorbeeld daarvan zijn de autofabrieken die (deels) dicht gingen. Omdat de binnenvaart zowel het staal aanvoert en de auto’s afvoert voor deze fabrieken, was er wel degelijk sprake van impact op verschillende deelsegmenten in de binnenvaart: er was simpelweg minder handel.

In tegenstelling tot vrachtvervoer, waren de gevolgen voor passagiersvaart juist wel groot. Omdat er daar juist grote aantallen mensen op een schip zijn, zijn de gevolgen daarmee ook groter. Dit deel van de markt is dan ook hard getroffen.

Figuur 1. Vrachtvolume binnenvaart daalt, vooral door minder droge bulk

_{CBS, Rabobank, 2020}

Segment 1: droge lading, vooral minder droge bulk

Vooral in de droge bulklading is er sprake van een afname van lading door verschillende oorzaken. Zo zet de energietransitie door en is er daarmee minder vraag naar (het vervoer van) kolen. Ook is er minder vraag naar grondstoffen voor bijvoorbeeld de Duitse staalindustrie. Daarentegen bleef het vervoer van bouwmaterialen goed overeind in 2020 omdat bouwprojecten afgerond moeten worden, of eerder gestart zijn. Tegelijkertijd zijn de vooruitzichten daarvoor minder positief doordat nieuwe bouwprojecten als gevolg van de stikstofcrisis waarschijnlijk uitgesteld worden. Dit zal leiden tot een afname in de volumes van het vervoer van bouwmaterialen en herstel wordt pas verwacht in 2021.

De afname van volumes in droge lading zorgt voor ‘harder werken voor minder geld’ of ‘minder werken voor minder geld’. Dit zien we vooral bij ondernemers die niet varen in een samenwerkingsverband of zonder contract. De grotere schepen in de droge ladingvloot (koppelverbanden en 135-meterschepen) zijn in deze markt extra kwetsbaar doordat ze niet optimaal voor andere ladingsoorten ingezet kunnen worden.

Als we kijken naar de gevolgen van covid-19, dan zijn de effecten vooral te merken aan de verminderde aan- en afvoer in de zeehavens. Inmiddels trekken de volumes containers in dit segment weer aan en houden we ons vast aan de groeiverwachting op de lange termijn. Toch verwachten we dat deze groeicijfers minder uitbundig zijn dan in voorgaande jaren.

Segment 2: natte lading, weinig effect covid-19

Na twee uitzonderlijk goede jaren was het wachten op een meer ‘normaal’ jaar in de tankvaart. Na een goede start van het jaar zien we inmiddels dat vrachtprijzen naar een meer ‘normaal’ niveau dalen. Door een lage olieprijs en vraag naar opslagcapacteit werd een deel van de schepen ingezet voor opslag. Als we kijken naar de gevolgen van covid-19, dan zien we vooral een afname in het vervoer van benzine en kerosine.

Doordat de lading beperkt daalt en er voldoende financiële buffers uit vorige jaren zijn, blijven onze verwachtingen voor het chemiesegment nog steeds positief. De recente toename van het aantal tankschepen en het aantal tankschepen dat op korte termijn nog in de markt komt, blijft een bedreiging voor de tankvaart. Als de volumes achterblijven, dan ligt het gevaar van overcapaciteit en fors lagere omzetten op de loer.

Segment 3: sleep- en duwvaart, minder droge bulk in voorraad

Sleepvaart is een stabiel segment van de markt dat niet geraakt lijkt te worden door covid-19. Binnen de sleepvaart stellen steeds meer opdrachtgevers zoals havenbedrijven eisen aan de duurzaamheid van schepen. Dit is een grote uitdaging voor ondernemers omdat ze relatief oud materieel hebben en er weinig financiële ruimte is om te investeren.

Duwvaart vervoert droge lading en heeft ook te maken met afnemende volumes van droge bulklading. Een deel van de markt voor duwvaart bestaat uit liggend opslagwerk van droge bulk en daar zien we minder inzet van duwbakken doordat er minder voorraad is. Het vervoer naar de eindbestemming van de goederen loopt nog voldoende door. Gemiddeld genomen zijn de omzetten in duwvaart daarom op dit moment van een minder niveau dan voorgaande jaren.

Segment 4: passagiersvaart, de anderhalvemetersamenleving heeft impact

De markt voor passagiersvaart (hotelschepen) stortte in het tweede kwartaal van dit jaar volledig in als gevolg van covid-19. De impact in dit segment is te vergelijken met wat we zien in horeca en bij hotels. Op dit moment is ongeveer 50% van de grotere passagiersschepen weer aan het varen waardoor terug naar ‘normaal’ nog niet van toepassing. Dit segment van de markt beschikt vaak nog wel over voldoende financiële buffers om een en ander op te vangen.

Ondernemers in de dagrecreatie en de ‘bruine vloot’ (traditionele zeil- en motorschepen) hebben een grotere uitdaging. Het handhaven van de anderhalvemeter is op deze vaak kleinere schepen uitdagend. Het uitvoeren van noodzakelijke investeringen in de dagrecreatie is lastig, omdat de exploitatie van veel schepen de afgelopen jaren al moeizaam is. We verwachten daarom zeer moeijke tijden voor ondernemers in deze markt.