Onrustige decennia van verandering en omkeer
15 april 2020
Met grote nieuwsgierigheid naar wat er komen gaat wil ik graag meewerken aan de reflectie reeks Tussentijd van Kunstzaken Rabo.
Ik heb er een aantal dagen voor genomen om niet onmiddellijk vanuit de buik te reageren of vanuit een ‘Pavlov’ reactie, maar meer rondkijkend en kauwend op de drie vragen wat en of deze vreemde, ingrijpende covid-19 tijd werkelijk een betekenis gaat krijgen als ‘de Spaanse griep’ of ‘de grote depressie’ of dat er door media, instagram, twitter, trend watchers, politici en zelfbenoemde specialisten veel geroepen en geduid wordt wat niet meer inhoud heeft dan een glazen bol.
Kunnen we al reflecteren op iets waar we midden in zitten en zelf 100% van deel uitmaken en ondergedompeld worden ? Beïnvloeden we dan onze eigen reflectie niet ?: een antropologisch dilemma. Of gaan we op zoek naar positieve self fulfilling prophecies? Opdat wij allen hopen dat we terugkeren naar de zin van het leven en elkaar weer zien (niet via een lens of selfie).
Jouw drie vragen bleven mij afgelopen drie dagen in het hoofd knauwen en dan was het ook nog Pasen, de viering van lijden, sterven en opstaan.
Bij toeval is deze Tussentijd na carnaval begonnen en zijn wij nu in de vijfde week teruggeworpen op onszelf (de veertig dagen tijd al voorbij)
Wat hoop jij dat wij, als organisatie, maar misschien zelfs groter; als mensheid, meenemen uit deze tijd?
Dit is wel een hele grote vraag. Nemen we als ‘mensheid’ iets mee uit deze tijd of doen wij als mensen er iets mee en brengen we zo kleine veranderingen aan binnen ons habitat of kunnen wij mensen een organisatie als de onze meebewegen naar een andere visie op de samenleving? Wij als levend orgaan van 43.000 mensen kunnen veel meer betekenis geven aan ons reden van bestaan een coöperatie te zijn. Wij staan op de schouders van de reuzen Raiffeisen en Van den Elsen die de bank meer dan honderd jaar geleden opgericht hebben met de missie dat voor duurzame verbeteringen zelf-organisatie meer zin heeft dan aalmoezen en dat gebeurde tijdens een crisis.
“Veel adviezen zijn herstel
van de oude economie met
wat groens er doorheen geweven”
In het nu biedt de ene na de andere (macro)econoom een doorkijkje naar de toekomst na covid-19, maar met allemaal recepten uit een ‘oude’ economie die al sinds de negentiger jaren roofbouw pleegt op onze aarde, mensen en maatschappij (vanaf Reagan en Thatcher). Je kunt het de economen ook niet kwalijk nemen; ze zijn zo geschoold in de neoliberale economie sinds 1989 (de val van de muur). Ze zijn zelfs veelal pas na dat jaar geboren. Veel adviezen zijn herstel van de oude economie met wat groens er doorheen geweven. Zal dat ons helpen? Een Tesla is nog steeds een Tesla , weliswaar elektrisch, maar het vervoersgedrag van de berijder op zich verandert niet. De Tesla verbruikt nog steeds heel veel grondstoffen en de elektriciteit komt uit een kolencentrale.
Ik geloof in onze missie, wie wij zijn en onze bestaansrecht als coöperatie en dat wij als organisatie ons veel meer moeten inzetten, ook met forse middelen om de samenleving op coöperatieve wijze in te richten. Of je dat nu ‘supportyourlocals’ noemt of een lokale energie coöperatie of in de zorg en onderwijs, je kunt veel meer betekenen en er voor 100% inzetten. We gaan met volle overtuiging voor ondernemingen die hun publieke verantwoordelijkheid nemen en helpen het eigen initiatief van burgers. Europa kan haar eigen weg inslaan van vrijwillige samenwerking in het belang voor allen. Wat nut ons een multinational Virgin Airways die staatssubsidie vraagt, terwijl haar flamboyante eigenaar 1 miljard aan belastingen heeft ontweken? Moeten wij een witte zwaan in de lucht houden uit misplaatste trots, terwijl er duizenden medewerkers op straat zijn gezet?
“Gezondheid is schaars blijkt nu,
natuur, lucht wat je iedere dag inademt.”
Deze tijd biedt kansen om je te bezinnen op wie je bent en wat je voor een ander doet. Professor Heertje is afgelopen week overleden: “economie houdt zich bezig met de verdeling van schaarse middelen in de samenleving”. Economie of winst is geen doel op zich, het is geen vermeerdering van aandeelhouderswaarde, het is geen vermogen oppotten. Economie is een middel voor mensen in hun bestaan te voorzien. Schaarse middelen die je zo goed mogelijk moet inzetten voor de samenleving als geheel. Gezondheid is schaars blijkt nu, natuur, lucht wat je iedere dag inademt. Dat betekent dat we andere keuzes maken, niet de keuzes uit de laatste twee decennia of een Boston group Blueprint, maar de keuzes van Raiffeisen, Van den Elsen en honderden miljoenen naamlozen die dagelijks vechten voor een beetje eten om hun kinderen te voeden.
Het corona virus kan een immens negatieve gevolgen hebben voor 500 miljoen mensen wereldwijd die al van de hand in de tand moesten leven, maar nu helemaal opgesloten zijn in hun slums, favela's krottenwijken.
Mensen die de wereld top-down willen controleren en beheersen, dat is een ramp. Of het nu kapitalisten, communisten of technocraten (apps) zijn. Maar van onderuit, de kleine samenwerking tussen mensen onderling, de handreiking naar een coöperatieve samenleving is wat ons vooruit zal helpen. Én het zal verwarrend zijn, onrustige decennia van verandering en omkeer, omdat oude ‘instituties’ niet meer voldoen.
Ik ben niet bang. Iedere generatie staat weer voor nieuwe uitdagingen. Meer dan ooit is flexibiliteit nodig, improvisatievermogen en aanpassing aan snel veranderende omstandigheden. Ik heb hoop dat de twintigers en dertigers dit aankunnen en oppakken. Je kunt een nieuwe samenleving vormen en inrichten. Dat zie je overal, of het nu een lokaal gemaakte worst is, streekbier, broodfondsen, nieuwe Onderlingen of gezamenlijke zorg oppakken.
Er hangt iets goed in de lucht, maar laat je angsten vallen.
Angst en verwijten zijn de meest slechte raadgevers nu.
Wat heeft je de afgelopen weken het meest geraakt in deze situatie en waarom?
De waarden van het behoren bij een gemeenschap, bij iets groters dan jezelf. De zorg voor elkaar hebben, voor de aarde waarop je loopt en waarvan je eet, zorg voor de ziel.
Ik denk ook aan de mensen die alleen gestorven zijn zonder hun naasten, zij die elkaar lief hebben gehad. Hartverscheurend, de beelden van talloze kisten anoniem opgestapeld in Spanje, Italië, Ecuador, New York. Dit waren mensen van vlees en bloed en met een ziel.
Afscheid van iemand nemen kan niet. Dat raakt mij in mijn ziel. Ik denk dat mensen daar ook heel lang mee zullen blijven worstelen, dat zij hun dierbaren niet hebben kunnen laten gaan.
Het leven is gewoon soms verdomd lastig- en dan iemand helpen, iemand mogen bijstaan. Het geeft zin aan het leven om te weten: ik ben er voor iemand.
Wij zijn niet onze ‘selfies’; ‘Wij zijn in de blik van de ander’ (Levinas)
“Scheppen is zoveel lastiger dan vernietigen.”
Wanneer was je bang of bezorgd in de afgelopen weken en waar kwam dat door?
Ik was eigenlijk niet écht bang of bezorgd . Ja, bezorgd om mijn beide ouders of zij het redden zo alleen.
Bang of bezorgd, boos was ik eerder begin 80er jaren. De tijd van punk, new wave, “als de bom valt”.
Mijn generatie werd bestempeld als de generatie X (de mensen die zijn geboren tussen 1961 en 1980 en
verloren waren). We zouden geen werk hebben, geen toekomst, alles zou minder worden (aldus de
trendwatchers van toen).
Muziek was helend. Punk had iets destructiefs en tegelijkertijd reinigend.
Zal kunst dat nu ook weer bieden?
Scheppen is zoveel lastiger dan vernietigen.
Maak het oude kapot om iets nieuws te kunnen creëren?
Ik hoop het wel, omdat de laatste decennia kunst wel heel erg copycat en selfish is geworden.
Wie wordt er nu blij van het doodshoofd van Damien Hurst of Kim Kardashian als haar eigen merk?
Ik hoop op nieuwe kunst, als zij maar echt is.
Kunsten zijn net als gezondheid schaarse goederen waar de menselijke natuur niet buiten kan.
Hartelijke groeten,
Michaël de Groot.