Een tweede virus met impact: zo staat varkenshouderij ervoor

Gevolgen coronacrisis raken ook varkenssector

De beperkende maatregelen om de verspreiding van het coronavirus in Nederland tegen te gaan, hebben inmiddels al gevolgen op de varkenshouderij. In de hele sector heerst onzekerheid. Dit is vooral te merken aan de prijs voor biggen, zie Figuur 1. Deze is binnen een maand 20% gedaald, terwijl het aantal beschikbare biggen beperkt blijft. De prijs voor karkassen is in dezelfde periode met 7% gedaald, zie Figuur 2. Dat de varkensprijzen nog verder dalen, sluiten we niet uit.

Ondertussen houdt de Nederlandse sector het hoofd boven water dankzij twee kanalen, namelijk export en retail. De export naar China komt weer op gang, na een daling in februari. Ongeveer 80% van het varkensvlees wordt in winkels verkocht. Doordat horeca gesloten zijn en mensen dus vaker zelf koken, gaat de verkoop in winkels dus goed. We zien dat vooral de verkoop van meer bewerkte producten met een langere houdbaarheid zoals worsten toeneemt. Toch blijft het een uitdaging voor producenten van producten die normaal gesproken vooral via horeca verkocht wordt. Denk bijvoorbeeld aan luxe hammen. In de VS zijn de problemen nog groter. De manier van eten is daar door het coronavirus namelijk totaal veranderd. Zo eten Amerikanen normaal gesproken veel buiten de deur, terwijl dat nu juist niet kan. Daardoor zijn een aantal grotere slachterijen noodgedwongen gesloten. Daarnaast blijft veel personeel thuis uit angst voor het coronavirus. Of slachterijen sluiten uit angst voor schadeclaims van personeel. Deze problemen verwachten we niet voor de Nederlandse markt.

Voor zowel export als retail is het spannend wat er de komende maanden in de markt gebeurt. Of er blijvende gevolgen van deze crisis zijn, weten we op dit moment nog niet. Doordat de logistieke wereld door corona nog grotendeels stilstaat, is het lastiger om varkensproducten te verkopen in andere werelddelen. Terwijl dat normaal gesproken juist belangrijke inkomsten zijn voor de sector.

Een tweede virus op de radar

De varkenshouderij heeft niet alleen te maken met de actuele coronapandemie, maar ook de Afrikaanse varkenspest (AVP). Beide virussen hebben het komende kwartaal invloed op de sector. Vooral een verdere verspreiding van AVP is een risico, niet alleen voor de Nederlandse, maar de hele Europese varkenssector. In Oost-Europa is het virus nu al ver verspreid, maar in de West-Europese landen waar veel varkens gehouden worden is AVP nog niet aangekomen. Zo waren er uitbraken bij wilde zwijnen in het westen van Polen, maar het virus is nu ook bij twee commerciële bedrijven in die omgeving vastgesteld. Dat is erg gevaarlijk, want dit gebied is een belangrijke regio voor de Poolse varkenshouderij met een hoge hoeveelheid varkens.

Mocht er AVP in Duitsland aangetroffen worden, mogen er waarschijnlijk geen varkensproducten geëxporteerd worden naar China. Ook voor Nederlandse varkenshouders is dat belangrijk, want er werd in 2019 bijvoorbeeld 4,3 miljoen biggen vanuit Nederland naar Duitsland geëxporteerd. Daarom zijn de afgelopen maanden aan beide kanten van de Duits-Poolse grens veel voorzorgsmaatregelen genomen om de verspreiding onder wilde zwijnen tegen te gaan. Maar beperking van de jacht in Duitsland en Polen door de corona-maatregelen zullen niet helpen de verspreiding onder wilde zwijnen te verminderen omdat dan simpelweg meer zwijnen het AVP-virus kunnen verspreiden. De komende maanden zal blijken of de bestaande maatregelen zoals hekken en geurbarrières effectief zijn om bewegingen van wilde zwijnen rond de grens te stoppen.

Beschikbaarheid van personeel blijft kwetsbaar

Bij slachterijen en voerleveranciers is het toepassen van anderhalve meter afstand tussen personen praktisch niet mogelijk zonder veel minder te produceren. Daarnaast is de productie door ziekteverzuim al lager. Er wordt met spoed gekeken naar de mogelijkheden om vervangende arbeidskrachten in te zetten, maar door een gebrek aan ervaring en opleiding zal het tekort niet volledig kunnen worden gevuld. Deze uitdaging speelt ook over de grens, bevestigt berichten van vleesproducent Danish Crown.

De varkenshouderij verandert sneller

De saneringsregeling en de stikstofproblematiek zullen versneld de structuur van de varkenssector in Nederland veranderen.

Effect saneringsregeling varkenshouderij nog niet duidelijk

Het doel van de sanering is de invloed van de varkenshouderij voor de omgeving te verminderen. Vooral bij toenemende onzekerheid, bijvoorbeeld door corona is het mogelijk dat meer bedrijven kiezen mee te doen aan de regeling. Bij zo’n strategische beslissing spelen de verwachte ontwikkelingen voor de lange termijn een belangrijke rol. Wat het effect op de productie zal zijn, wordt na de zomer duidelijk.

Stikstofregeling nog onduidelijk

Hoewel toekomstige maatregelen op het gebied van stikstof nog niet duidelijk (en op vrijwillige basis) zijn, zullen ook deze maatregelen impact hebben op de structuur van de varkenssector. Uit berekeningen van de Rabobank blijkt dat 25% van het aantal varkens in Nederland wordt gehouden op korte afstand van Natura 2000-gebieden. Dat het aantal gehouden varkens in Nederland gaat dalen, staat vast. Maar hoeveel precies weet niemand door de onduidelijkheid en onzekerheid over het overheidsbeleid en de marktontwikkelingen. Onder slachterijen, voerleveranciers en andere bedrijven om de varkenshouderij heen zijn er ook zorgen. Voor een solide varkenssector is een gezonde periferie belangrijk.

Ondanks corona toch stabiele vooruitzichten

Het jaar 2020 is voor de varkenshouderij in Nederland goed gestart. Door het coronavirus zijn consumptiepatronen veranderd, maar de waarde van Nederlands varkensvlees blijkt nog altijd goed. Ook op de wereldmarkt is de vraag naar varkensvlees nog altijd hoog. Toch overheerst onzekerheid op dit moment. Vooral voor de toeleverende en verwerkende industrie zijn het spannende tijden waardoor de markt snel kan veranderen. Het lijkt voorlopig niet nodig om gebruik te maken van de opgebouwde financiële buffer.