Update

Apothekers op zoek naar distributieconcept

3 mei 2021 10:09

Door ontwikkelingen zoals vergrijzing, meer kennis van innovatieve behandelingen en meer polyfarmaciepatiënten (met meer dan vijf medicijnen) stijgt de totale vraag naar medicijnen. Zo vervullen apothekers een onmisbare rol in de samenleving voor de levering van medicijnen aan de extramurale markt. De omvang van deze markt is stabiel. De uitgaven aan dure geneesmiddelen die binnen de ziekenhuizen (intramuraal) gebruikt worden, neemt in omvang toe. De rol van de apotheker verandert door de behoefte van klanten en minder grote marges op medicijnen. En de corona-uitbraak deed daar nog een schepje bovenop. Benieuwd naar de gevolgen en kansen? We praten je bij over de laatste cijfers en trends.

Koppel in de aptoheek in gesprek

Impact coronacrisis op apotheken

Uit cijfers van de Stichting Farmaceutische Kengetallen (SFK) blijkt dat er in de periode maart tot en met december 2020 de eerste uitgiftes gemiddeld 15% achterbleven ten opzichte van diezelfde periode in 2019 tijdens de corona-uitbraak. In februari 2021 was het aantal eerste uitgiftes 14% lager dan in februari 2020. Dit komt doordat patiënten minder snel met klachten naar de huisarts en apotheek gingen. Wij verwachten voor dit jaar een grote uitdaging voor deze zorgverleners, voornamelijk voor kleine apotheken om tot een goed financieel resultaat te komen. Dankzij apothekersorganisatie KNMP is het inmiddels wel mogelijk om te beeldbellen en zo patiënten te begeleiden bij hun medicijngebruik. Dat helpt om de omzet weer omhoog te krijgen.

“Wij zien een impact van de coronacrisis op het inkoopbeleid van medicijnen en medisch hulpmiddelen waarbij beschikbaarheid net zo belangrijk is als prijs.”

In Nederland is al langer sprake van een medicijntekort. Het plan van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) om actie te ondernemen om 85% van het tijdelijke geneesmiddeltekorten op te vangen is helaas niet gerealiseerd. Een groep medicijnleveranciers start daarom in samenwerking met zorgverzekeraars een pilot met twee maanden aan voorraden van bepaalde medicijnen. Het gaat om een gezamenlijk initiatief van zorgverzekeraars en de koepelorganisaties voor biosimilars en generieke geneesmiddelenindustrie Nederland (Bogin) en Generieke Leveranciers Nederland (GLN). Wij zien ook een impact van de coronacrisis op het inkoopbeleid van medicijnen en medische hulpmiddelen waarbij beschikbaarheid net zo belangrijk is als prijs. Voor een stabiele zorgsector is er op termijn medicijnproductie in Europa en een leveringsbeleid waarbij tijdige beschikbaarheid in de prijs wordt verwerkt nodig.

Trend 1: apotheken breiden uit of werken samen

De verkoopprijzen van medicijnen worden grotendeels bepaald door zorgverzekeraars en de overheid. Daardoor zijn verkoopprijzen sinds 1996 met ongeveer 60% gedaald. En daarmee dus ook de marges die apothekers eraan overhouden. Door de lagere marges kan het moeilijk zijn om het hoofd boven water te houden waardoor sommige apotheken ervoor kiezen om uit te breiden, samen te gaan met andere apotheken of zich aan te sluiten bij een keten. Zo kun je namelijk producten in grote hoeveelheden voor een lagere prijs inkopen en dus meer marge overhouden. Op dit moment telt Nederland zo’n 2.000 apotheken, maar door deze trend van schaalvergroting verwachten we dat dit aantal op de middellange termijn daalt naar 1.800.

Trend 2: innovatie in apotheken focust op dienstverlening

Het is een trend dat mensen steeds meer voor gemak kiezen. Apotheken kunnen op deze trend inspelen en het gemakkelijker maken voor patiënten. Zo liggen er kansen voor ‘omnichannel’: de patiënt helpen via verschillende kanalen en manieren, in plaats van alleen fysiek in de apotheek. Denk bijvoorbeeld aan online bestellen, medicijnautomaten die 24/7 toegankelijk zijn en verschillende bezorgmomenten. Regionaal samenwerken met een magazijn en een kleinere voorraad bij de uitgiftevestiging neemt toe. Steeds meer apothekers zijn actief bij een gezondheidscentrum.

Door deze innovaties hebben apothekers wel minder persoonlijk contact met de meeste patiënten. Belangrijk is dat ze hun patiënten niet uit het oog verliezen door de digitale transitie. Zo zorgen apotheken ervoor dat medicijnen op de juiste manier worden gebruikt, checken ze of de medicatie correct voorgeschreven is, voorkomen ze dat er medicijnen verspild worden en helpen ze bepaalde doelgroepen zoals laaggeletterden. De uitdaging blijft om deze werkzaamheden ook op afstand goed uit te kunnen voeren.

Het juiste distributieconcept bieden, is voor de apotheker cruciaal omdat het huidige verdienmodel gedeeltelijk is gebaseerd op het aantal verstrekkingen. Om de toegevoegde waarde van de apotheker te versterken is het nodig om:

    informatie te geven over het optimale gebruik van medicatie; contact met patiënt te hebben om therapietrouw te versterken; in samenspraak met de huisarts de vaste apotheker te zijn.

Farmaceutisch overleg met de huisarts is hierbij van toegevoegde waarde. Om de zorgtaak te verdiepen, is een verandering in het verdienmodel mogelijk wenselijk. Zo kunnen apothekers bijvoorbeeld op basis van inschrijftarief of gezondheidswinst werken. In het kader van de juiste zorg op de juiste plek wordt overwogen de voorschrijfbevoegdheden van apothekers te verbreden. Een ander mogelijk voordeel is dat ze zo de drukke huisartsenpraktijk ontlasten.

Voldoende apothekers in Nederland

In tegenstelling tot huisartsen en tandartsen zijn en blijven er voldoende apothekers in Nederland. Hoewel er in het academische jaar 2019/2020 met 170 apothekers 17% minder apothekers dan het jaar er voor afstudeerden. Dit werd mede veroorzaakt vanwege drukte in de apotheken waardoor een deel van de praktijkopdrachten die studenten moeten doorlopen in hun masterfase werden uitgesteld. Voor het derde jaar op rij steeg het aantal eerstejaarsstudenten. In het studiejaar 2020/2021 schreven zich 898 eerstejaars studenten farmacie in. Volgens het CBS zijn er 105 Apothekers ouder dan 65 jaar. Daarnaast zijn er 341 apotheekhoudende huisartsen in Nederland.

De Rabobank werkt samen met de Vereniging voor Jonge Apotheken (VJA), Vereniging Arts en Leefstijl, Stichting Student en Leefstijl en het Institute for Positive Health.