De markt voor groenten is letterlijk en figuurlijk gezond. Ondernemers hebben volop kansen om waarde toe te voegen, bijvoorbeeld op het gebied van kwaliteit, duurzaamheid, beleving en gemak. Een daadkrachtige organisatievorm is daarbij noodzakelijk, omdat de concurrentie ook niet stilstaat. In het Visiebericht Glasgroente belicht de Rabobank hoe glasgroentetelers tijdig kunnen inspelen op de toekomstige veranderingen.
Vandaag en morgen: rendement is hersteld, maar concurrentiedruk blijft
De glasgroentesector is de afgelopen twee jaar hersteld van de moeizame periode tussen 2009 en 2014. Het rendement dat ondernemers realiseren is deels afhankelijk van factoren waarop zij geen invloed hebben, zoals het weer, energieprijzen en wisselkoersen. Ondernemers kunnen wel hun stempel drukken op verkoopmomenten, voorraadbeheer en marketing. Zeker wanneer ze hun krachten bundelen in doortastende organisaties.
Overaanbod in de EU ligt op de loer
Wereldwijd zien we steeds meer geavanceerde glasgroenteketens en nieuwe productiesystemen in en rondom grote steden. In de EU groeit de markt voor glasgroenten slechts beperkt, waardoor overaanbod op de loer ligt. De concurrentie op de Europese markt blijft hevig. Vooral de Spaanse teelt timmert aan de weg met het verlengen van het teeltseizoen en de omschakeling naar biologische teelt. Het inspelen op de groeiende vraag naar biologische producten blijft voor Nederlandse telers lastig, zolang biologisch telen in combinatie met substraatteelt niet wordt toegestaan.
Kwetsbaarheid door exportafhankelijkheid
De Nederlandse glasgroentesector blijft in de toekomst sterk afhankelijk van exportmarkten. Ruim 80% van alle in Nederland geproduceerde glasgroente wordt geëxporteerd, veelal naar Duitsland en het Verenigd Koninkrijk en in mindere mate Denemarken, Finland, IJsland, Noorwegen en Zweden. Op deze markten heeft Nederland marktaandeel gewonnen met een breed assortiment tomaten, goede kwaliteit en jaarrond levering. Bij paprika’s en komkommers zal de positie van Nederland flink onder druk blijven staan als er niet meer onderscheidend vermogen geboden wordt. Daarnaast kan de Brexit ingrijpende gevolgen hebben voor de Nederlandse glasgroentesector. De Rabobank voorziet verschillende scenario's na de Brexit, zoals invoerheffingen, importmaatregelen en de opkomst van lokale teelt.
Lees meer over de Brexit-gevolgen voor de glasgroentesector
Consumententrends: belangrijke rol voor groenten
Steeds meer consumenten zijn bewust bezig met gezonde en duurzame voeding. Groenten spelen hierin een belangrijke rol. De consumptie van verse groente in West-Europa en Noord-Amerika daalt vrijwel niet meer (zie Figuur 1). Overheden, scholen, bedrijfsrestaurants en horeca proberen mensen aan de groente en het fruit te krijgen. Toch eet negen op de tien Nederlanders onvoldoende groenten en fruit, toonde de onlangs gepubliceerde RIVM-studie ‘Wat ligt er op ons bord?’ aan. Nederland is hierin niet uniek. Volgens Freshfel ligt de groente- en fruitconsumptie in 22 van de 28 EU-lidstaten onder de aanbevolen hoeveelheid.
Marktwaarde stijgt, marktvraag blijft gelijk
De consument wil op het gebied van groenten gezond en makkelijk snacken. Hierdoor ontstaat meer marktwaarde, terwijl de marktvraag in volume gelijk blijft of daalt. Dat blijkt bijvoorbeeld bij de markt voor verse tomaten. In Nederland vormen snacktomaatjes het grootste tomatensegment in de supermarkt, gemeten in consumentenbestedingen. Ook bij paprika's zien we de opmars van de snackvariant, bijvoorbeeld in Duitsland (zie Figuur 2).
Steeds grotere rol voor online verkoop
De Rabobank verwacht dat in 2030 een kwart van alle voeding online wordt gekocht. Hierdoor wordt de keten korter, transparanter en is er meer ruimte voor nicheproducten en andere verpakkingseenheden. Consumenten maken voor hun aankoopbeslissingen steeds vaker gebruik van digitale boodschappenlijstjes. Ondernemers kunnen hierop inspelen door slim gebruik te maken van social media en apps.
Krachtige organisatievormen: drie typen ondernemingen
Glasgroentetelers met een krachtige organisatie kunnen zich beter wapenen tegen de hoge concurrentiedruk en soepeler inspelen op marktkansen. De Rabobank ziet in de glasgroenteteelt drie typen ondernemingen ontstaan in het komende decennium: het ondernemende collectief, de tuinbouw-corporate en de productspecialist.
1. Het ondernemende collectief van excellente productie-units
De komende jaren zal de producentenorganisatie uitgroeien tot een professioneel bestuurde onderneming met productie-units in gezamenlijke exploitatie. Centraal staat het assortiment en de dienstverlening die de productie-units samen aanbieden, niet het afzonderlijke product van de productie-unit of de individuele teler. De verkoop vindt centraal via één verkooploket plaats, vaak rechtstreeks aan (online) retail- en foodservicekanalen.
Kenmerken ondernemend collectief:
- blinkt uit in productie
- gezamenlijke exploitatie
- openheid en onderling vertrouwen
2. De toonaangevende tuinbouw-corporate
De tweede ondernemingsvorm die zal opkomen is de toonaangevende tuinbouw-corporate. Deze grootschalige producent zal net als het ondernemende collectief nauw samenwerken met afnemers. Dit type bedrijf kan op verschillende manieren ontstaan, bijvoorbeeld door groei van een grootschalig teeltbedrijf of door fusies of overnames van verschillende teeltondernemingen. In tegenstelling tot de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk kent de Nederlandse glasgroentesector dit soort bedrijven momenteel nog niet.
Kenmerken tuinbouw-corporate:
- elk seizoen een compleet assortiment
- kritische massa om te investeren in kennis, logistieke systemen, ICT, marketing, duurzaamheid en nieuwe teeltsystemen
- slagvaardigheid
3. De fabuleuze productspecialist
In de toekomst blijft er ruimte in de markt voor grote en kleine productspecialisten. Deze richten zich op niches, met extra aandacht voor onder meer variatie, beleving en medicinale producten. Productspecialisten profiteren van de voortdurende vraag naar gezonde, gemakkelijke en onderscheidende producten. Meestal zal het bedrijf een familieonderneming blijven, waarbij eventueel ook aandeelhouders en professionals van buiten een grotere rol gaan spelen. De producten en concepten van de productspecialist worden via diverse kanalen afgezet, zoals consumentenwebshops, verwerkers, (groot)handelaren voor speciaalzaken, horeca en supermarkten.
Kenmerken productspecialist:
- profiteren van specifieke consumentenbehoeften
- volop afzetmogelijkheden
- weinig noodzaak om aan te sluiten bij collectief
Visiebericht Glasgroente
Wilt u nog meer weten over de toekomst van de Nederlandse glasgroentesector en de mogelijkheden voor ondernemers? Download dan het volledige visiebericht van Food & Agri Research. Voor meer vragen neemt u contact op met onze sectorspecialist.