Zuivelupdate december 2019

Prijs basiszuivel stijgt in exportregio's

Wereldwijd zijn prijzen voor basiszuivelproducten gestegen, of op een relatief hoog niveau gebleven in de tweede helft van 2019. In Nieuw-Zeeland en de Verenigde Staten heeft dit eerder dit jaar al geleid tot een stijging van de melkprijzen. Nu lijkt ook de EU zich op te maken voor hogere melkprijzen in de eerste helft van 2020.

Desondanks verwacht de Rabobank dat ook in 2020 de groei van de melkproductie bescheiden zal blijven. Hierdoor lijken de exportoverschotten vanuit de zuivelexporterende regio’s vooralsnog beperkt te blijven.

Doorberekening hogere prijzen mogelijk?

De vraag is wel in hoeverre stijgende prijzen voor basiszuivelproducten volgend jaar doorgerekend kunnen worden naar eindgebruikers en consumenten. Door te hoge prijzen voor bijvoorbeeld magere of volle melkpoeder kan er ook vraaguitval of substitutie optreden in met name opkomende en importerende regio’s.

Daarnaast blijven ook de mindere economische verwachtingen, handelsoorlogen, Brexit en andere geopolitieke ontwikkelingen factoren die uiteindelijk nadelige effecten kunnen hebben op mondiale zuivelmarkten en melkprijzen in Nederland.

Melkprijsontwikkelingen Nieuw-Zeeland en VS

In Nieuw-Zeeland heeft Fonterra zijn melkprijsverwachting voor het seizoen 2019/2020 (juni-mei) de afgelopen maanden naar boven bijgesteld van NZD 6,25 tot NZD 7,25 per kilogram vet en eiwit naar recentelijk NZD 7,00 tot NZD 7,60 per kilogram vet en eiwit. De Rabobank verwacht vooralsnog een melkprijs van NZD 7,60 per kilogram vet en eiwit.

De Amerikaanse melkprijs (US-all) is de afgelopen maanden gestegen tot USD 19,90 per cwt, een stijging van USD 2,40 (13,7%) ten opzichte van dezelfde maand vorig jaar. In beide landen geven de huidige melkprijzen voldoende ruimte voor positieve marges.

Stijging melkprijzen in EU verwacht

Sinds juli is de gemiddelde EU-melkprijs met EUR 1,40 (4,2%) gestegen tot EUR 34,92 per 100 kilogram in oktober. Gecorrigeerd voor vet- en eiwitgehaltes zal de gemiddelde EU-melkprijs voor 2019 onder het niveau van vorig jaar gaan eindigen.

Gezien de ontwikkelingen in de mondiale zuivelmarkten en recente prijsbewegingen van de EU-basiszuivelproducten verwacht de Rabobank een stijging van de melkprijs in het aankomende kwartaal.

EU-basiszuivelproducten

Prijzen voor EU-basiszuivelproducten hebben zich in de periode van begin september tot en met eind november voornamelijk positief ontwikkeld. Meest opvallend was de stijging van € 385 (18,4%) naar € 2,481 per ton voor magere melkpoeder, het hoogste niveau sinds medio 2014. Door een prijsstijging van € 171 (6,0%) heeft volle melkpoeder de grens van € 3,000 (€ 3,037) per ton doorbroken.

Na een voornamelijk zijwaartse beweging tijdens de eerste acht maanden van 2019, is de prijs voor Goudse kaas sinds september met € 62 (2,0%) gestegen tot € 3,135 per ton eind november. Op het moment van schrijven van deze Zuivelupdate liggen de spotprijzen voor Goudse kaas zelfs veelal hoger dan de prijsnotering van de Europese Commissie. Tegelijkertijd zijn de prijzen voor EU-boter gestabiliseerd, na een forse daling in de maanden daarvoor, tot een niveau van € 3,630 per ton (+0,5% of € 17) eind november.

Bescheiden groei melkproductie in 2020 verwacht

In het derde kwartaal van 2019 is de melkproductie in de voornaamste zuivel-exporterende landen met 0,6% gestegen ten opzichte van het derde kwartaal van 2018. In de VS trekt de groei van de melkproductie aan en lijkt hiermee terug te keren in zijn oude patroon.

In Nieuw-Zeeland blijft de melkproductie in het seizoen 2019/2020 vooralsnog achter op vorig jaar. Voornamelijk door wisselende weersomstandigheden.

Na twee opeenvolgende moeizamere jaren met onder andere droogte en oplopende (voer)kosten, lijkt de EU zich nu ook op te maken voor een jaar met uitzicht op hogere melkprijzen en beter marges. Desondanks verwacht de Rabobank dat ook in de EU de groei van de melkproductie bescheiden zal blijven.

De Rabobank verwacht dat ook in 2020 de toename van de melkproductie in de belangrijkste zuivel-exporterende regio’s, met een groei onder 1,0%, beperkt zal blijven. Ondanks de hogere melkprijzen zijn er regionaal factoren die een snelle groei van de melkproductie afremmen. Dit kan bijvoorbeeld zijn vanwege de weersomstandigheden, de implementatie van strengere regelgeving of bijgestelde economische verwachtingen.

Melkproductie in zuivel-exporterende regio’s. Periode juli - september ‘19 t.o.v. juli - september ’18.

Bron: diverse nationale bronnen, Rabobank, 2019

VS: groei melkproductie trekt weer aan

Na maanden met voornamelijk een bescheiden toename is de Amerikaanse melkproductie in september en oktober met 1,3% gestegen. Hiermee begint de groei van de Amerikaanse melkproductie terug te keren in zijn ‘normale’ patroon met een stijging van grofweg 1,3% tot 1,5% per jaar tijdens de laatste maanden van 2019 en het begin van 2020.

De marges zijn momenteel aantrekkelijk voor Amerikaanse melkveehouders. Doordat voerprijzen minder hard stijgen dan de melkprijzen lijken de marges richting 2020 ook goed te blijven. De kwaliteit van voer lijkt momenteel een grotere onzekerheid te zijn door het laat zaaien van wintergewassen en vroege sneeuwval.

In plaats van investeringen in groei, worden de huidige marges ook ingezet om achterstanden in onderhoud en investeringen in te halen en de financiële balans te herstellen. Daarnaast lijken veel melkverwerkers ook niet direct bereid om veel meer melk te accepteren.

Nieuw-Zeeland

Het verloop van het Nieuw-Zeelandse seizoen 2019/2020 (juni-mei) kenmerkt zich vooralsnog door wisselvallige weersomstandigheden, vooral op het Zuidereiland. Ook voor de aankomende maanden worden nog wisselende weersomstandigheden verwacht.

Dit is ook terug te zien in de groei van de Nieuw-Zeelandse melkproductie. Na een sterke start van het seizoen is de melkproductie in september en oktober met respectievelijk 0,7% en 2,6% gedaald ten opzichte van dezelfde maanden vorig jaar. Aangezien oktober normaal gesproken de piekmaand is, lopen melkproductiecijfers over de eerste vijf maanden van het seizoen 0,7% achter op vorig jaar.

Voor het gehele seizoen 2019/2020 verwacht de Rabobank een kleine daling (-0,5%) tot bescheiden groei (+0,5%) van de melkproductie.

Groei Chinese zuivelimport vlakt af

Na een groei van 25% en 24% in het eerste en tweede kwartaal, is de groei van de Chinese zuivelimporten (exclusief wei) in het derde kwartaal van 2019 afgezwakt tot 13% ten opzichte van het derde kwartaal van 2018. In oktober was de groei 10%. De Rabobank schat het onwaarschijnlijk dat de Chinese zuivelimporten in de eerste zes maanden van 2020 de groei in de eerste helft van 2019 kan evenaren.

EU-melkproductie gestegen in derde kwartaal

In het derde kwartaal van 2019 is de EU-melkproductie met 0,8% (309 mln. kg) gestegen ten opzichte van vorig jaar. Deze groei komt grotendeels door lage referentiemaanden in 2018.

Hiermee komt de groei over de eerste negen maanden van dit jaar uit op +0,5% (570 mln. kg). De grootste volumegroei werd genoteerd in Ierland (512 mln. kg of 8,0%), gevolgd door het Verenigd Koninkrijk (276 mln. kg of 2,4%) en Polen (179 mln. kg of 2,0%). Voor oktober verwacht de Rabobank een toename van circa 0,5%. Hiermee lijkt de totale melkproductie in het jaar 2019 rond 0,6% boven het niveau van 2018 te gaan eindigen.

Duitsland, Frankrijk, Ierland en Polen

In Duitsland en Frankrijk is de melkproductie over augustus en september met respectievelijk 0,8% (42 mln. kg) en 0,9% (33 mln. kg) gestegen ten opzichte van dezelfde periode vorig jaar. Dit na een periode van 12 maanden met een voornamelijk dalende melkproductie. De Rabobank verwacht dat de melkproductie voor het jaar 2019 voor beide landen net beneden het niveau van 2018 zal blijven. Daarentegen heeft de groei in Ierland en Polen de afgelopen maanden zijn momentum verloren. De Rabobank verwacht dat de melkproductie in deze twee landen dit kalenderjaar respectievelijk 7,0% en 2,0% boven het volume van vorig jaar zal liggen.

Omstandigheden verbeteren langzaam

Een tweede droog groeiseizoen, lage ruwvoervoorraden en bodemvochttekorten vanuit vorig jaar hebben belangrijke melk producerende regio’s het hele seizoen parten gespeeld. Voerkosten zijn hierdoor opgelopen. Met het huidige niveau van de EU-melkprijzen betekent dit dat de druk op marges wel voelbaar is.

Neerslag richting het einde van de zomer heeft veel melkveebedrijven in Noordwest-Europa de mogelijkheid gegeven om hun ruwvoervoorraden nog aan te vullen met een goede snede gras in het begin van september.

Toch zal de beschikbaarheid van (ruw)voer een uitdaging blijven gedurende de wintermaanden. Daarnaast is de omvang van de melkveestapel in belangrijke melk producerende landen, zoals Duitsland en Frankijk, gedaald. Hierdoor blijft de groei van de melkproductie in de EU voorlopig bescheiden, ondanks het vooruitzicht op hogere melkprijzen in het aankomende kwartaal.

Vooruitkijkend naar 2020

De Rabobank verwacht een groei van de melkproductie van circa 0,7% voor het gehele jaar. Hierbij wordt uitgegaan van betere (weers)omstandigheden tijdens de start van groeiseizoen dan de afgelopen twee jaren het geval was en een positieve ontwikkeling in de marges in de eerste helft van het jaar.

EU-zuivelproductie januari - september 2019 t.o.v. januari - september 2018.

ZMB, 2019

EU-export fors gestegen

In het derde kwartaal bleef de exporttoename van EU-zuivelproducten fors. Vooral de exportgroei van boter (+75,2%) en kaas (11,1%) vallen op. Deze sterke groei komt ook deels doordat in de handel is geanticipeerd op de hogere Amerikaanse importtarieven die vanaf medio oktober gelden. De VS is voor de EU een belangrijk bestemmingsland voor kaas en (Ierse) boter. Ook de export van magere melkpoeder (+19,7%) bleef sterk. China is een belangrijke eindbestemming voor EU magere melkpoeder.

EU-zuivelexport juli - september 2019 t.o.v. juli - september 2018

Eurostat, 2019

Groei Nederlandse melkproductie zet door

Zoals voorzien heeft de groei van Nederlandse melkproductie in september (1,7% of 18 mln. kg), oktober (2,0% of 22 mln. kg) en november (1,0% of 30 mln. doorgezet. De Rabobank verwacht dat deze trend ook de laatste maand zal aanhouden, waardoor de melkproductie in het kalenderjaar 2019 0,75% onder het niveau van 2018 zal eindigen.

Door de relatief hoge (vet)gehaltes gedurende dit jaar verwacht de Rabobank dat de vetproductie op nagenoeg hetzelfde niveau eindigt. Ook in andere landen van Europa wordt dit jaar dikkere melk geleverd. Veranderingen in de samenstelling van het rantsoen, als gevolg van de beperkte ruwvoervoorraden, zijn hiervoor de belangrijkste oorzaak.

Voor 2020 verwacht de Rabobank vooralsnog een bescheiden groei van 0,5 tot 1% van de Nederlandse melkproductie. Dit is gebaseerd op de verwachte positieve melkprijs en marge-ontwikkelingen in de eerste maanden van 2020, een efficiëntere benutting van de beschikbare fosfaatrechten, teruggelopen tekorten in bodemvocht in droge regio’s en een goede start van het groeiseizoen.

NL-melkproductie (verschil t.o.v. dezelfde periode vorig jaar).

Bron: ZMB, RVO, 2019

Einde van turbulent jaar in zicht

2019 was wederom een turbulent jaar. Dit kwam voornamelijk door onderwerpen die niet direct gerelateerd zijn aan de zuivelmarkt. De Nederlandse melkprijzen zijn daarentegen ook dit jaar vrij stabiel gebleven.

Als gevolg een tweede jaar met een mindere grasgroei, beperkte ruwvoervoorraden en oplopende (voer)kosten bleef de druk op marges op veel bedrijven aanwezig. Toch waren de verschillen tussen regio’s en bedrijven mogelijk nog groter dan in 2018 al het geval was. Door de verbeterde weersomstandigheden aan het einde van de zomer hebben veel regio’s toch nog de mogelijkheid gehad om de ruwvoervoorraden enigszins aan te vullen met een goede snede gras.

Gemiddeld waren melkprijzen dit jaar net voldoende om aan alle verplichtingen te kunnen voldoen en de liquiditeitspositie in stand te houden. Vooruitkijkend naar het eerste kwartaal van 2020, lijkt er gezien de recente (prijs)ontwikkelingen in de zuivelmarkten een hogere melkprijs en mogelijk een betere marge in het verschiet te liggen.