Kabinet, doe niet minder maar meer: WW-uitkering omhoog

Op de Amerikaanse arbeidsmarkt voltrekt zich momenteel een drama. Dit lijkt in schril contrast te staan tot de Nederlandse situatie. Maar die heeft meer overeenkomsten met de Amerikaanse dan je zou denken. En dat vraagt een aanvulling op de Haagse crisisrespons, schrijft Rabo-econoom Ester Barendregt.

Stijging werkloosheid in VS is van eigen ontwerp

De werkloosheid in de VS steeg in april in een klap met 16 miljoen personen tot 15 procent van de beroepsbevolking. Hieraan ligt niet alleen de coronacrisis ten grondslag, maar ook het Amerikaanse economische stelsel. Daar is gekozen voor een flexibele arbeidsmarkt. De coronacrisis - een economische schok van ongekende omvang - leidt zo ‘by design’ tot een ongekende correctie op de arbeidsmarkt. Daarbij worden de lage-inkomensgroepen het hardst geraakt.

Het is verleidelijk om het verschil met de Nederlandse situatie te benadrukken. De werkloosheidscijfers komen hier met meer vertraging beschikbaar, dus de actuele stand van zaken blijft nog gissen. Maar de meerderheid van de werkende Nederlanders heeft een vast contract. En de overheid helpt bedrijven om werknemers in dienst te houden: het UWV heeft inmiddels vanuit de Noodmaatregel Overbrugging Werkgelegenheid (NOW) 2 miljard euro aan voorschotten uitgekeerd aan ruim 110.000 bedrijven, die samen 1,8 miljoen werknemers in dienst hebben. Je zou dus kunnen denken dat Nederland er alles aan doet om de arbeidsmarkt juist tegen de corona-schok te beschermen.

Verschil tussen Amerika en Nederland bij nadere beschouwing minder groot

Toch is het Amerikaanse laissez-faire niet absoluut. Ook in de VS is er inmiddels na een langzame start een omvangrijk Paycheck Protection Programme dat het midden- en kleinbedrijf steunt voor behoud van werkgelegenheid. Bovendien erkende de regering heel snel de noodzaak tot directe inkomenssteun. Naast hogere uitkeringen voor werklozen kregen alle huishoudens coronageld uitgekeerd… mét Donald Trumps naam op de cheque.

Waarin Nederland dan weer op Amerika lijkt, is natuurlijk onze flexibele schil. En steeds duidelijker wordt dat dat niet alleen opgaat voor de wendbaarheid, maar óók voor de grotere financiële kwetsbaarheid in dit deel van onze arbeidsmarkt: lagere inkomens zijn er sterk vertegenwoordigd. En juist in sectoren met veel flexwerkers slaat de coronacrisis nu het hardste toe. Pijnlijk genoeg bereiken de steunmaatregelen van het kabinet een deel van de flexwerkers niet: want om kosten te besparen, zullen veel bedrijven er toch voor kiezen om tijdelijke contracten niet te verlengen of oproepkrachten niet op te roepen. Daar doet de NOW niets aan. De werkloosheid zal volgens onze ramingen dus ook hier onherroepelijk oplopen door corona, tot ruim 6 procent gemiddeld in 2020. En als je met een laag inkomen je werk verliest, zijn reguliere WW-rechten – voor zover opgebouwd – niet altijd voldoende om van te kunnen leven. Dan is het des te belangrijker om terug te kunnen vallen op een partner met een zeker inkomen of op eigen financiële buffers. Maar werknemers met flexibele contracten zijn ook in die beide opzichten slecht bedeeld. Zo stapelt zich aan de onderkant van de Nederlandse arbeidsmarkt kwetsbaarheid op kwetsbaarheid op.

Coronaschok op flexibele arbeidsmarkt vraagt inkomenssteun

Het kabinet werkt intussen volop aan het bijstellen van de economische steunmaatregelen. Minister Koolmees liet in dat kader vorige week weten dat bedrijven in de verlengde NOW ontslagen mogen laten vallen: ‘Bedrijven moeten kunnen herstructureren’. Daarmee stuurt het kabinet nog meer aan op wendbaarheid in de arbeidsmarkt en leunt het zo in de richting van het Amerikaanse model. Daar hoort wat mij betreft dan ook bij: corona-inkomenssteun voor de kwetsbare onderkant van onze arbeidsmarkt. Dat is trouwens ook hard nodig om de binnenlandse vraag op gang te houden. Dus verhoog WW-uitkeringen tijdelijk. En doe zo nodig ook nog wat aan de toegangscriteria voor bijstand. Investeer tegelijkertijd vol in bij- en herscholing. En zet desnoods de handtekening van Mark Rutte op de cheque.