Alternatieve financieringsvormen ontwikkelden zich verschillend in 2020

Hoewel bankleningen nog altijd de voornaamste financieringsvorm voor het mkb zijn, zagen we de afgelopen jaren een toename in de alternatieven. Zo nam crowdfunding in 2019 met 30 procent jaar-op-jaar toe en werd er ongeveer 8 procent meer aan equipment lease-contracten afgesloten. Ook andere financieringsvormen zitten al jaren in de lift, zoals venture capital en factoring. Hebben de alternatieve vormen hun spectaculaire groei ook tijdens de coronacrisis kunnen voortzetten?

In dit artikel kijken we naar de ontwikkeling van verschillende financieringsvormen. Sommige vormen zijn het afgelopen jaar flink toegenomen, zoals venture capital. Andere vormen hebben iets ingeleverd, zoals leasing en factoring. In deze publicatie richten we ons voornamelijk op de financieringsvormen die het mkb gebruikt.

De vormen die we in deze publicatie niet behandelen zijn informal-investment platforms zoals MoneyMeetsIdeas en Informal Investment Services (zie ook box 1), kredietunies, peer-to-peer lending en balance sheet lending. Hiervoor is te weinig informatie beschikbaar. We bespreken venture capital, maar gaan niet verder in op private equity. Vooral grotere bedrijven gebruiken deze financieringsvorm, grotendeels voor buy-outs.

Ook kunnen we de uitstel van belastingbetaling die bedrijven konden aanvragen tijdens de coronacrisis zien als een vorm van financiering. We bespreken uitstel van belastingbetaling meer gedetailleerd in dit artikel.

Qredits is de microkrediet-verstrekker van Nederland en verstrekt kredieten aan het mkb (tot 250.000 euro) dat elders minder gemakkelijk aan een financiering komt. Daarnaast begeleidt Qredits ondernemers via coaching. Het bedrag aan bruto verstrekkingen bij Qredits nam in 2020 toe (figuur 1).

In totaal hadden circa tienduizend mkb-bedrijven vorig jaar een Qredits-lening en verstrekte Qredits voor circa 104 miljoen euro aan nieuw krediet. Tijdens de coronacrisis kon een ondernemer bij Qredits ook uitstel van aflossing aanvragen. Tot en met 28 februari 2021 hebben ongeveer vierduizend bedrijven hiervan gebruik gemaakt. Zij kregen uitstel van aflossing toegekend.

Ook venture capital, ofwel durfkapitaal, nam in 2020 toe (figuur 2). Venture capital is risicodragend kapitaal waarbij de investeerder een hoger rendement vraagt. Het gaat bij venture capital doorgaans om relatief grote bedragen voor startende bedrijven in innovatieve sectoren. Financiert een bedrijf verdere groei met risicodragend vermogen, dan spreken we meestal van private equity. In onze vorige publicatie gingen we dieper in op de verschillen tussen de alternatieve financieringsvormen.

In 2020 trokken bedrijven voor circa 900 miljoen euro aan venture capital aan. Dat is een toename van meer dan 40 procent ten opzichte van 2019. De grootste toename zat hem in zogeheten later stage venture. Het bedrag dat naar seeds (bedrijven die in het voorstadium van de start-up zitten) ging, daalde in 2020 zelfs licht.

Ondanks de flinke groei in de afgelopen jarenis Nederland internationaal gezien nog altijd een middenmoter als het gaat om venture capital investeringen (figuur 3).

Crowdfunding is een financieringsvorm waarbij een ondernemer financiering ophaalt bij het publiek, de crowd, meestal via een platform.Hierbij gaat het om individuele investeerders waarbij de ondernemer zelf de looptijd en rente bepaalt van de financiering. Dat maakt deze vorm erg flexibel. Stichting MKB financiering zet de voor- en nadelen van crowdfunding op een rij.

In het afgelopen jaar daalde het door ondernemingen opgehaalde bedrag via crowdfunding voor het eerst ten opzichte van het jaar daarvoor.Tot en met 2019 nam het jaarlijks opgehaalde bedrag toe. Toch is de in 2020 door ondernemers opgehaalde crowd-financiering met circa 370 miljoen euro nog altijd hoger dan het opgehaalde bedrag in 2018.

We weten niet waarom ondernemers tijdens de coronacrisis in 2020 minder geld ophaalden bij de crowd. Wellicht waren er minder ondernemers die geld vroegen voor een investeringsproject. Een andere mogelijkheid is dat individuele investeerders iets minder risico wilden nemen. Zo daalde het consumentenvertrouwen aan het begin van de crisis behoorlijk en bleef het lange tijd laag. Misschien wilden mensen hun geld hierdoor liever op een andere manier besteden, zoals een extra spaarbuffer aanleggen. Of dit ook echt de reden is, moet verder worden uitgezocht.

Bij leasing en factoring zijn activa zoals debiteuren of machines onderdeel van de financiering. Deze vormen heten daardoor ook wel asset-based financing. In figuur 5 zien we dat deze vormen van 2014 tot 2019 flink toenamen.

In 2020 is er voor een veel lager bedrag aan equipement lease-contracten afgesloten. Hetzelfde geldt voor factoring. De cijfers van FAAN betreffen voornamelijk bancaire factoring. Stichting MKB financiering brengt de non-bancaire leasing en factoring cijfers in kaart.

Van de in dit artikel behandelde vormen waarvoor data beschikbaar zijn, zijn deze twee vormen in 2020 het meest afgenomen.

Dat er voor een lager bedrag aan equipment lease-contracten is afgesloten, komt doordat tijdens een economische crisis minder investeringen in materiële vaste activa – zoals machines - worden gedaan. In 2020 namen de bedrijfsinvesteringen met bijna 5 procent af. Ook de cijfers over kredietmotieven voor bancaire financiering laten een flinke afname zien van de kredietvraag voor het doen van vaste investeringen (figuur 6).

Niet alleen sommige alternatieve vormen van financiering zijn het afgelopen jaar toegenomen. Ook de banken verstrekten in 2020 iets meer krediet dan in 2019. De bancaire lening is nog altijd het eerste waar bedrijven aan denken als ze externe financiering nodig hebben.

Tijdens de coronacrisis zijn naast de vele steunmaatregelen ook de garantieleningen uitgebreid. Specifiek voor het mkb is de Borgstelling MKB (BMKB) verruimd met een coronavariant de BMKB-C, waarbij de overheid garant staat voor 75 procent van de totale lening. Om in aanmerking te komen voor een BMKB-coronakrediet (BKMB-C) moet de noodzaak voor de lening wel voortkomen uit de coronacrisis. Rond februari 2021 stond de overheid garant voor circa 510 miljoen euro via BMKB-C-leningen.

Voor de grotere leningen paste de overheid ook de Garantie Ondernemingsfinanciering (GO) aan met een specifieke coronafaciliteit. Op de peildatum in februari 2021 stond de overheid garant voor ongeveer 599 miljoen euro via GO-C-kredieten.

En voor de kleinere kredieten riep de overheid de Klein Krediet Corona (KKC) in het leven. Hierbij staat de overheid voor 95 procent garant voor kredieten tussen de 10.000 en 50.000 euro. In februari van dit jaar was hiervan voor een bedrag van 36 miljoen euro gebruik gemaakt.

Voor alle garanties is er alleen informatie beschikbaar over het garantiebedrag en niet over de totale lening waarvoor de overheid deels garant staat. Maar gezien de omvang van de verstrekte garanties lijkt het erop dat we de toename in nieuw verstrekte kredieten niet volledig kunnen toerekenen aan de verruiming van de garanties.