Regionale variatie in Nederland als uiting van samenhang

Wie regelmatig door Nederland rijdt, kan het niet ontgaan: hoe klein het land ook is, er zijn flinke regionale verschillen in bevolkingsdichtheid en -samenstelling, qua welvaart en op sociaal-cultureel gebied. Deze variatie wordt vaak teruggebracht tot de tegenstelling ‘de Randstad en de provincie’. Op deze wijze verwoord bestaat het land uit twee delen, waarvan er meestal één de voorkeur van de vertolker heeft. Lees: ‘de Randstad tegen de provincie’.

In ‘het Randstad-denken’ is de Randstad een productieve, welvarende, gevarieerde, dynamische en moderne wereldstad en heeft ‘de provincie’ voornamelijk achtergebleven, saaie leegte te bieden. Voor veel burgers, bedrijven en bestuurders uit andere delen van het land is de Randstad vol en vies en wordt zij voornamelijk bewoond door zelfzuchtige en arrogante kwasten, terwijl buiten de Randstad het leven nog kwaliteit en een menselijke maat heeft. Hier is de welvaart in brede zin hoger.

Nu is dit denken in termen van ‘wij en zij’ niet helemaal uit de lucht gegrepen. In de Randstad levert een uur werken flink wat meer op dan daarbuiten. Arbeidsproductiviteit en gemiddeld inkomen zijn buiten de Randstad lager. De Randstad voorziet een flink deel van de inwoners van andere provincies van werk. Daar is men voor werkgelegenheid voor een deel op de Randstad aangewezen. In de Randstad wordt een veel groter deel van het totale inkomen verdiend met werken dan buiten de Randstad. Daar is juist een relatief groot deel van het inkomen afkomstig van sociale en pensioenuitkeringen.

De tegenstelling tussen Randstad en ‘provincie’ gaat echter voorbij aan de verschillen binnen de Randstad en binnen ‘de provincie’. Het verschil in arbeidsproductiviteit, werkgelegenheidsfunctie en aandeel van het inkomen uit uitkeringen tussen de noordkant van de Randstad en Zuid-Holland is fors. In ‘de provincie’ zijn de economische verschillen tussen bijvoorbeeld Overijssel en Friesland groot. Het onderscheid Randstad-provincie verhult bovendien dat Noord-Brabant qua arbeidsproductiviteit en werkgelegenheidsfunctie Zuid-Holland achter zich laat en maar net onder doet voor Utrecht.

Het zou tot slot beter zijn om regionale verschillen niet te zien als tegenstelling, maar als verschillende kanten aan onze samenleving. De Randstad mag dan een groeipool zijn op het gebied van zakelijke dienstverlening, maar voor industrie en logistiek ontbreekt het aan ruimte. Zie hier een oorzaak voor verschillen in bevolkingsdichtheid, arbeidsproductiviteit en werkgelegenheidsfunctie. Niet iedereen kan en wil echter zo krap en duur wonen als in de Randstad noodzakelijk is. Gezinnen en ouderen kiezen doorgaans voor ‘rust en ruimte’, die buiten de Randstad meer voorhanden zijn. De bevolkingssamenstelling verschilt van gebied tot gebied. Deze variatie in levensfase bepaalt mede de verhouding tussen inkomen uit werk en inkomen uit uitkeringen.

Regionale variatie toont als het ware verschillende kanten van de mooie medaille die Nederland is: een van de meest welvarende en gelukkige landen ter wereld.

Verschenen in het Reformatorisch Dagblad, 1 juni 2019