Sectorprognoses 2019: gunstige vooruitzichten maar groeimatiging op komst

De vooruitzichten voor 2019 zijn gunstig, hoewel de eerste tekenen van een verdere matiging van de groei aanwezig zijn, vooral bij de exportgevoelige sectoren. Door de aanhoudende groei van de export en de consumentenbestedingen is er in de meeste branches meer vraag naar goederen en diensten, waardoor de toegevoegde waarde van Nederlandse bedrijven zal toenemen. Niet alle bedrijven zullen dit groeipotentieel echter volledig kunnen realiseren, bijvoorbeeld doordat zij onvoldoende gekwalificeerd personeel hebben.

De sectorprognoses zijn een doorvertaling van onze verwachtingen voor de groei van de Nederlandse economie, die in september zijn gepubliceerd. Hiervoor gebruiken wij een kwantitatief model van de historische verbanden tussen sectoren en de groei van consumptie, export en investeringen en de relatie tussen sectoren onderling. Zo is een stijgende export gunstig voor de industrie en profiteren de horeca en de detailhandel van een stijgende consumptie door huishoudens. En de groei van deze sectoren is vervolgens weer gunstig voor de groothandel en de transportsector. Vervolgens is de kennis van de sectorspecialisten van Rabobank gebruikt om de sectorprognoses aan te passen aan de hand van inzichten in trends en ontwikkelingen binnen de sectoren (zie lijst onderaan deze publicatie). Deze sectorprognoses zijn dus het resultaat van een kwantitatief raamwerk dat is verrijkt met sectorspecifieke kennis. Zij zullen elk kwartaal worden aangepast aan de hand van nieuwe macro-economische ramingen, sectordata en andere nieuwe ontwikkelingen.

Gemiddeld zal de toegevoegde waarde van Nederlandse bedrijven toenemen, maar niet alle sectoren zullen even hard groeien. Volgens deze doorrekening is de bouwnijverheid de (hoofd-)sector die dit en volgend jaar het hardst zal groeien, gevolgd door de (specialistische) zakelijke dienstverlening en de horeca. Daarentegen is de groei beperkter in de agrarische sector, het onderwijs en het openbaar bestuur (figuur 1).

De hoge consumptiegroei voor dit en volgend jaar is gunstig voor onder meer de Nederlandse detailhandel. Deze groei wordt sinds 2015 vooral gerealiseerd via online winkels, zo blijkt uit CBS-cijfers. Voor fysieke winkels is groei minder vanzelfsprekend. Ook horecabedrijven hebben baat bij de hoge consumptiegroei. Zowel de omzet als de toegevoegde waarde van Nederlandse horecazaken is sinds 2013 elk jaar toegenomen (zie figuur 2). We verwachten dat deze groei de komende jaren doorzet. Ook profiteerde de sector in 2018 van een uitzonderlijk mooie en lange zomer, wat bijdraagt aan een verwachte volumegroei van meer dan 5 procent. Voor 2019 gaan we uit van een volumegroei van de toegevoegde waarde van ongeveer 4 procent.

De exportgroei is uiteraard gunstig voor sectoren die voor een groot deel afhankelijk zijn van de buitenlandse vraag. De industrie is hiervan een voorbeeld. De omzet van de industrie daalde tussen 2012 en 2016, maar de toegevoegde waarde (dat is de omzet minus de waarde van alle halffabricaten en diensten die bij de productie zijn verwerkt) neemt al wel een aantal jaren toe. In 2017 is zowel de omzet als de toegevoegde waarde flink gestegen. Door de verwachte aanhoudende exportgroei en het hoge vertrouwen van producenten in de industrie verwachten we voor dit jaar bijna 4 procent. Volgend jaar is de verwachte matiging van de groei van de wereldeconomie terug te zien in een vermindering naar ongeveer anderhalf procent groei. Ook de groothandel en de transportsector zullen profiteren van de aanhoudende exportgroei. Deze sectoren zijn namelijk ook voor een belangrijk deel van hun omzet afhankelijk van export; beide sectoren voor ongeveer 70 procent. Dit kunnen directe diensten zijn voor buitenlandse bedrijven, bijvoorbeeld de opslag of het transport van goederen, maar een bedrijf kan ook indirect afhankelijk zijn van export. Wanneer een groothandel bijvoorbeeld producten verkoopt die de afnemer exporteert, dan is die groothandel ook afhankelijk van het buitenland. We verwachten dat de hoge exportgroei voor dit jaar zorgt voor groei in deze sectoren, al is ook hier de afkoeling van de wereldhandel merkbaar. Het volume van de toegevoegde waarde van de handel zal met circa 4 procent toenemen in beide jaren; in de transportsector zal de groei volgend jaar bijna 2 procent bedragen.

Een sector die niet alleen afhankelijk is van exportgroei of consumptiegroei, maar juist profiteert van de gehele positieve dynamiek van de Nederlandse economie, is de zakelijke dienstverlening. Deze sector bestaat enerzijds uit bedrijven die specialistische zakelijke diensten aanbieden, zoals advocatenkantoren, accountants en reclamebureaus, en anderzijds uit bedrijven die ondersteunende diensten aanbieden, waaronder beveiliging, schoonmaak en arbeidsbemiddeling. We verwachten dat de groei van de zakelijke dienstverlening in 2019 doorzet: met ongeveer 4 procent volumegroei bij de specialistische zakelijke dienstverleners en 3 procent voor de overige dienstverlening. Deze groei is voor een deel gedreven door de positieve economische conjunctuur. Zo profiteren uitzendbureaus en headhunters van de toegenomen vraag naar arbeidskrachten. Daarnaast besteden veel bedrijven niet-kerntaken, zoals schoonmaak of beveiliging, steeds vaker structureel uit aan de dienstensector. Onder andere hierdoor heeft de zakelijke dienstverlening zich ontwikkeld tot de grootste sector in de Nederlandse economie.

Onze prognoses geven de gemiddelde ontwikkeling weer van een sector. Binnen een sector kunnen er grote verschillen zijn tussen bedrijfstakken. Zo omvat de sector Informatie en Communicatie sterk uiteenlopende branches zoals de ICT-branche en de uitgeverij. En ook binnen dezelfde branche kunnen de verschillen tussen individuele bedrijven groot zijn. Zo zullen niet alle winkeliers of restaurateurs in gelijke mate profiteren van een toename van de consumentenbestedingen. Vanzelfsprekend is het cruciaal om adequaat en tijdig in te spelen op kansen en bedreigingen en om de juiste strategische keuzes te maken, bijvoorbeeld met betrekking tot locatie en productaanbod. Daarbij speelt de kwaliteit van management een grote rol. Uit ons onderzoek samen met onderzoekers van de Rijksuniversiteit Groningen blijkt dat Nederlandse ondernemingen over het algemeen goed scoren op de kwaliteit van management, maar er is wel degelijk ruimte voor verbetering. Het gaat daarbij om het efficiënt inrichten van werkprocessen, het stellen en monitoren van langetermijndoelen en kortetermijnprestatiematen en goed personeelsmanagement. Wanneer Nederlandse bedrijven hun managementpraktijken optrekken naar Zweeds of Duits niveau dan leidt dat tot een gemiddeld vier procent hogere omzet en een zeven procent hogere winst per werknemer.

Steeds meer ondernemers geven aan dat zij een tekort aan arbeidskrachten als belemmering voor groei zien, inmiddels ruim een kwart van alle ondernemers.

De arbeidskrapte varieert sterk per sector. Ook binnen een sector zijn de verschillen tussen de branches groot. Bij callcenters, uitzendbureaus en het wegvervoer van post of personen geeft zelfs (ruim) de helft van de ondernemers aan dat arbeidskrapte hun grootste belemmering is (zie figuur 3). Tegelijkertijd is er in iedere bedrijfstak ook een aanzienlijke groep ondernemers die juist geen enkele belemmering ervaart.

Verder is het opmerkelijk dat er in lang niet alle sectoren waar arbeidskrapte knelt sprake is van werk waar schaarse kwalificaties voor zijn vereist. Dat kan erop wijzen dat ook de aantrekkelijkheid van het type werkzaamheden en de arbeidsvoorwaarden een rol spelen.

Ondanks het gebrek aan arbeidskrachten verwachten wij dat de groei van de bouwnijverheid de komende jaren hoger zal zijn dan de bbp-groei. Hoewel deze groei in een ruimere arbeidsmarkt wellicht nog hoger was geweest. Een sterke groei van de bouw is niet ongebruikelijk in de laatste fase van een economische opleving; de sector heeft een laat-cyclisch karakter. Voor de komende jaren verwachten wij dat de bouw een impuls zal krijgen door de verduurzamingsambities van de overheid:

Lees meer over sectorontwikkelingen in de sectorkennis op rabobank.nl