Varkenshouderij profiteert van krap aanbod

In 2022 kromp de zeugenstapel in de EU met 4,6% (zie figuur 1). Daardoor was het aanbod van varkens in het eerste kwartaal van 2023 duidelijk lager en stegen varkens- en biggenprijzen naar recordniveaus. De gemiddelde varkenskarkasprijs in de EU was in week 12 van 2023 ruim 28% hoger ten opzichte van een jaar geleden, terwijl de biggenprijs toenam met 52%.

Hoewel de marges bij de zeugenhouderij in het eerste kwartaal van 2023 verbeterden, is het herstel van de zeugenaantallen in heel Europa waarschijnlijk beperkt. Dit vanwege de zwakke exportverwachtingen, de relatief hoge voerkosten en langere termijn dynamieken (zoals scherpere eisen rond milieu en dierenwelzijn) in bijna alle landen. Dit betekent een aanhoudend krappe aanvoer in de eerste helft van 2023 en we verwachten dat de varkensvleesproductie in de 27 EU-landen en het Verenigd Koninkrijk (VK) in 2023 met ongeveer 5% op jaarbasis zal dalen.

De varkensvleesproductie in de 27 EU-landen en het VK daalde in januari 2023 met 4,9% ten opzichte van dezelfde periode een jaar eerder. De productie in Denemarken daalde met 9%, in het VK met 8%, in Polen met 7%, in Duitsland met 6%, in Spanje met 5% en in Nederland met 0,4%.

In 2022 daalde de zeugenstapel in Nederlandl met 2,4%, een mindere krimp dan in andere belangrijke varkensvleesproducerende landen. Maar de aanzienlijke daling van 12% in Duitsland heeft ook invloed op de Nederlandse varkensmarkt. Om de daling in de Duitse varkensstapel te compenseren trekken Duitse slachterijen aan de import van slachtrijpe varkens uit Nederland. In de eerste 13 weken van 2023 exporteerde Nederland 64% meer vleesvarkens (79 duizend) naar Duitsland dan een jaar geleden. Terwijl de export van vleesvarkens naar andere bestemmingen, zoals Polen, Italië en Spanje, is gedaald. Daarmee is het totaal aantal geëxporteerde vleesvarkens in deze periode met 26% (48 duizend) gestegen (zie figuur 2).

De vraag naar biggen is ook stevig, vooral uit Spanje en Roemenië. De sterke vraag in Spanje heeft vooral te maken met aanhoudende gezondheidsproblemen. In de eerste 13 weken van 2023, is de export van biggen naar Spanje met 11% (53 duizend) en naar Roemenië met 72% (14 duizend) toegenomen. Maar het totaal aantal geëxporteerde biggen is in deze periode met 2% gedaald. Die daling komt overeen met de krimp in de zeugenstapel. Wij verwachten in de eerste helft van 2023 een aanhoudende sterke vraag naar biggen vanuit Spanje, vanwege de daling in de zeugenstapel met 1% op jaarbasis in vergelijking met 2022 (zie figuur 3).

Zeugen- en vleesvarkenshouders in Nederland hebben in het eerste kwartaal van 2023 hun marges vooral zien stijgen door hogere biggen- en varkensprijzen. De prijzen blijven in het tweede kwartaal hoger door de krapte in de markt. Varkenshouders profiteren ook van lagere voerprijzen. Voerprijzen zijn licht gedaald sinds het begin van 2023 en wij verwachten verdere daling in het tweede kwartaal. In de loop van maart daalde de prijs van voertarwe en maïs in de Rotterdamse haven met 9% ten opzichte van de prijs eind februari 2023. De tarweprijzen op de wereldmarkt zijn onder druk gezet door hogere verwachtingen rondom de tarweproductie, als gevolg van een zachte winter in Europa, en stijgende export van tarwe uit Rusland. Sojaprijzen dalen mogelijk ook vanwege een in het tweede kwartaal verwachte stijging van het aanbod uit Brazilië en de Verenigde Staten (VS).

Na een moeilijke periode zijn de marktvooruitzichten voor varkenshouders nu beter. Toch zorgen hogere varkensprijzen voor druk op marges bij andere partijen in de keten, met name bij slachterijen. Het kunnen verwaarden van hogere prijzen in de markt, in combinatie met een suboptimale bezetting van de productie, vormt voor steeds meer bedrijven een uitdaging.

De export van varkensvlees uit de 27 EU-landen en het VK daalde in 2022 met 16% op jaarbasis. Het aandeel van China in de totale export daalde van 65% in 2020 naar 40% in 2022, terwijl bestemmingen als Japan (van 6% naar 10%), de Filippijnen (van 3% naar 10%), Zuid-Korea (van 4% naar 7%) in marktaandeel groeiden. De export van varkensvlees kwam in januari 2023 vrij traag op gang, met een daling van 12% op jaarbasis. De volumes naar Japan stegen met 9% op jaarbasis, terwijl we de volumes zagen dalen naar andere belangrijke bestemmingen, zoals China (-2% op jaarbasis), de Filippijnen (-36% op jaarbasis) en Zuid-Korea (-36% op jaarbasis).

We verwachten een aanhoudend zwakke export in het tweede kwartaal van 2023 vanwege het hoge prijsniveau in Europa en de lagere vraag in importerende landen. Hoewel China momenteel met nieuwe uitbraken van Afrikaanse varkenspest (AVP) kampt in het noorden van het land, zullen de hoge varkensvleesvoorraden en de nog herstellende consumptie waarschijnlijk niet zorgen voor een stijging van de importniveaus in het tweede kwartaal van 2023.

Door de huidige prijzen en marktverwachtingen voorzien we een bovengemiddeld 2023. Kijken we naar ontwikkelingen binnen het investeringsklimaat, dan voeren juist flinke onduidelijkheden en beperkingen nog steeds de boventoon. Strategische investeringen maar ook verduurzamingsinvesteringen blijven, heel begrijpelijk, op dit moment achter. Maar ondernemers zitten niet stil. Zij vormen een integrale vooruitblik om in de toekomst niet achter de feiten aan te lopen. Dat is niet altijd gemakkelijk, maar vooral nu van groot belang.