Vergrijzing vraagt om vernieuwing

Eerst de cijfers: volgens CBS-prognoses van de ‘grijze druk’ is er nu één 65-plusser tegenover circa drie personen van 20 tot 65 jaar. Dat loopt de komende decennia snel op naar één op twee. Een flinke uitdaging voor de overheidsbegroting – AOW en zorgkosten moeten immers hieruit worden gefinancierd; daar is niet voor gespaard. Een AOW-leeftijd die (deels) stijgt met de levensverwachting helpt. Maar niet genoeg. Uiteindelijk moet ons belastingstelsel - met de huidige sterke nadruk op het belasten van arbeid - rigoureus op de schop: een groter aandeel zal van kapitaal of consumptie moeten komen. Zo draagt een CO₂-beprijzing dus niet alleen bij aan het tegengaan van klimaatverandering, maar óók aan een gezonder belastingstelsel.

Ook op de zeer krappe arbeidsmarkt zorgt de aanstaande pensionering van een grote groep onderwijzers, verpleegkundigen en tandartsen voor hoofdbrekens. Langer doorwerken helpt, en dat doen we inmiddels, zoals ik hier recentelijk schreef. Bovendien maken we steeds meer uren: in elke leeftijdsgroep stijgt de arbeidsparticipatie én het aantal uren. Het is de vraag hoeveel rek daar nog in zit.

Er zijn overigens indicaties dat het CBS de immigratie onderschat. Immigratie vermindert de grijze druk en kan het arbeidsaanbod vergroten. Maar zorgt wel weer voor extra uitdagingen op het gebied van huisvesting en integratie. De koninklijke weg om de arbeidskrapte structureel het hoofd te bieden is daarom vernieuwing: automatiseren wat kan, overbodig werk schrappen, meer aandacht voor studiekeuzes van jongeren en beroepswissels gedurende de loopbaan faciliteren.

Vergrijzing kan ook een stabiliserend effect hebben op de conjunctuur. Waar werkenden soms flinke inkomensschommelingen ondervinden en bij dreigend baanverlies al snel de hand op de knip houden, hebben gepensioneerden een stabieler inkomen. Ouderen kunnen in een periode van economische neergang hun consumptie dus beter op peil houden en vormen zo een stabiliserende factor. Tenzij hoge en hardnekkige inflatie dat stabiele inkomen wegknabbelt.

Vergrijzing maakt inflatie dus een indicator om rekening mee te houden. Traditiegetrouw houden economen vooral de ontwikkeling van het bbp en de werkloosheid in de gaten om te polsen hoe de economie ervoor staat. Begrijpelijk: de eerste twintig jaar van dit decennium fluctueerden bbp en werkloosheid flink, terwijl de inflatie langdurig laag (en dus minder interessant) was. Maar stel dat we de komende twintig jaar het omgekeerde gaan zien: relatief stabiele en lage bbp-groei en werkloosheid, maar meer schommelende inflatie. Dan vraagt dat ook om een beetje vernieuwing van ons economen.

Eerder verschenen in het Reformatorisch Dagblad.