Trump en Johnson: de stedelijke leiders van de wraak op de stad

Recent heb ik in sneltreinvaart het derde seizoen van The Crown gekeken. Deze serie verbeeldt niet alleen de persoonlijke verhalen van de Britse koninklijke familie in de jaren zestig en zeventig maar ook van de politieke leiders van toen.

Interessant zijn de tegenstellingen tussen de achtergronden van de premiers uit die tijd en hun achterban. De Conservatieven worden traditioneel gezien als de partij van de 'middle class' en 'upper crust', maar premier Edward Heath kwam zeker niet uit een rijke familie: zijn vader was timmerman.

Heaths voorganger, econoom Harold Wilson, zegt in een vertrouwelijk gesprek met de koningin dat hij stiekem een voorkeur heeft voor cognac en sigaren, maar dat hij als Labour-leider in het openbaar helaas alleen kan worden gezien met bier en een pijp.

Boris Johnson past in sommige opzichten juist heel goed bij het traditionele beeld van een Tory-leider. Hij is een van de twintig Britse premiers die naar de exclusieve kostschool Eton ging. Maar zijn succes in de recente verkiezingen was te danken aan het feit dat hij 'working class' stemmers ervan kon overtuigen over te stappen van Labour naar de Conservatieven.

Zijn belangrijkste wapenfeit was het afbreken van de 'red wall' van kiesdistricten in Noord-Engeland die al decennia lang op Labour stemden. Deze gebieden waren ooit de 'werkplaats van de wereld' en hebben zwaar geleden onder de globalisering en de de-industrialisatie. Zij stemden mede daarom voor Brexit en willen nu dat Johnson Brexit afmaakt. Johnsons gok om de verkiezingen uit te roepen en zijn campagne te focussen op Brexit heeft zich dus rijkelijk uitbetaald.

Klinkt bekend? BoJo kopieert hiermee het succes van zijn trans-Atlantische tweelingbroer Donald Trump. Die lukte het in 2016 met vergelijkbare redenen om de industriële staten van Hillary Clintons 'blue wall' (blauw is de kleur van de Democraten) aan zijn kant te krijgen. Overigens is hij als miljardair en vastgoedmagnaat evenmin een voor de hand liggende voorvechter van de fabrieksarbeiders.

Het is goed mogelijk dat deze gebieden nooit meer terugkeren naar hun traditionele stemgedrag. De recente uitslagen passen namelijk prima in een ander patroon, namelijk dat de Conservatieven en de Republikeinen het goed doen buiten de grote steden. Op de kaart van de laatste Britse verkiezingsuitslagen kun je de stadskernen gemakkelijk identificeren als Labour-eilanden binnen een blauwe zee. De kaart van de gebieden die op Clinton stemden, heeft ook duidelijke overeenkomsten met een kaart van de bevolkingsconcentratie.

Dit heeft veel te maken met een combinatie van sociale en economische ontwikkelingen. Stedelijke bevolkingen zijn jonger, hoger opgeleid, en cultureel meer divers. Dit zijn allemaal groepen die vaker op Labour of de Democraten stemmen.

Steden, vooral wereldsteden zoals Londen en New York, hebben bovendien geprofiteerd van globalisering en andere economische veranderingen, in tegenstelling tot veel kleine steden en dorpen. Geografisch econoom Andrés Rodrígues-Pose beschrijft Brexit en Trump als de 'wraak van de onbelangrijke gebieden' waar mensen zich genegeerd voelen door een economisch beleid dat weinig aandacht had voor hun problemen. Hij pleit dan ook voor beleid dat meer regio-specifiek is. Johnson is van plan om miljarden te steken in Noord-Engeland.

Trump en Johnson zijn zeker niet de voor de hand liggende leiders voor de wraak op de stad, want ze hebben zelf een zeer stedelijke achtergrond. Ze zijn allebei geboren in New York. Trump heeft daar bijna zijn hele leven gewoond. Johnson is iets minder honkvast, maar heeft vooral in Londen gewoond, waaronder de acht jaar dat hij daar burgemeester was.

Je vraagt je af hoe hij zelf denkt over de 'onbelangrijke gebieden' die op hem hebben gestemd. Zal hij, net als voormalig premier Wilson, zijn voorkeuren delen met de koningin?

Helaas zal de wereld op het antwoord moeten wachten tot na de volgende verkiezingen. Want in het huidige tempo waarin The Crown de geschiedenis vertolkt – ongeveer een decennium per seizoen – zullen zijn geheime gesprekken met de koningin pas eind 2024 verschijnen en de verkiezingen zijn al ingepland voor mei van dat jaar.

Eerder verschenen bij RTL Nieuws - Opinie.