De Randstad is een economisch achterhaald begrip

De Randstad staat te boek als hét economische kerngebied van Nederland. De afgelopen 25 jaar is het geografische zwaartepunt van onze economie echter veranderd. De economische groei in de Randstad kunnen we bijna helemaal op het conto van de regio Amsterdam schrijven. En enkele regio’s buiten de Randstad floreerden. De regio’s Eindhoven, Wageningen en Zwolle zijn belangrijke motoren van onze economie geworden.

Precies 25 jaar geleden kwam de publicatie 'Nederland is meer dan de Randstad' uit. Hierin valt te lezen dat de Randstad als motor van de Nederlandse economie begon te haperen en juist veel regio’s buiten de grootstedelijke regio’s in het westen des lands de grootste economische groei doormaakten. De economische emancipatie van overig Nederland was onmiskenbaar voortgeschreden, zo concludeerden de auteurs destijds.

Heeft deze aangekondigde verschuiving in het ruimtelijke patroon van onze economie zich daadwerkelijk voortgezet, vraag je je dan af. Feit is dat we de nieuwe geografie van onze economie niet langer kunnen duiden met het traditionele paradigma van ‘Randstad versus de rest’. Vooral is duidelijk dat onze economie de afgelopen decennia structureel is veranderd. En bijvoorbeeld veel meer op kennis, innovatie, diensten en creativiteit drijft, en dat sommige regio’s daar heel goed op hebben geanticipeerd terwijl andere niet in staat bleken om zich aan te passen aan de nieuwe omstandigheden. De Randstad kent inmiddels haar eigen economische problematiek, buiten de Randstad zijn nieuwe economische clusters ontstaan, terwijl ook regio’s in de periferie van het land het lastig hebben.

Wat opvalt is dat dé Randstad niet bestaat! De afgelopen 25 jaar tekende zich nadrukkelijk een tweedeling af tussen een florerende Noordvleugel en een stagnerende Zuidvleugel. Door de Randstad als één economisch gebied te beschouwen, worden we op het verkeerde been gezet. Het economische succes van de Randstad is de afgelopen 25 jaar bijna volledig op het conto van de Noordvleugel van de Randstad te schrijven, met de regio Amsterdam als grote trekker. Het contrast met de regio Rotterdam-Den Haag is groot. Het verdienvermogen, de gecreëerde toegevoegde waarde, van dit deel van de Randstad kromp en de banengroei daar kon het tempo in de Amsterdamse regio niet bijhouden (figuur 1).

En dan valt nog iets op. Een aantal regio’s buiten de Randstad zag zijn aandeel in de economie sterk toenemen. De regio Eindhoven groeide fors, en is de malaise van het failliet van DAF en het verdriet van de verplaatsing van het hoofdkantoor van Philips helemaal te boven gekomen. Deze Brainport, met haar hightechcluster, is anno 2020 een belangrijke aanjager van de Nederlandse economie. Maar ook de regio Ede-Wageningen (Veluwe), met onder meer het agro-foodkenniscluster rond de WUR, behoort tot de succesregio’s. Tenslotte verwierf ook de regio Zwolle een groter deel van de nationale koek. We kunnen dus concluderen dat er buiten de Randstad veel groei plaatsvindt, en dat we hier voorbij het Calimero-complex zijn.

Tegelijkertijd zien we ook de regionale verschillen scherper worden. Binnen de Randstad: de regio Haarlem-IJmond, nota bene nabij Amsterdam gelegen, zag haar economische potentieel marginaliseren. En buiten de Randstad: in Zuid-Limburg bijvoorbeeld nam het aandeel banen fors af. En waar oostelijk Brabant het economisch zo goed deed, geldt dat niet voor het westelijke deel van deze provincie (figuur 2).

Nederland is dus meer dan de Randstad, jazeker. Nederland is een land van regio’s. Regio’s met hun eigen economische kracht en opgaven. De grote vraag is hoe we deze regio’s zo goed mogelijk kunnen laten presteren. En het roept de vraag op ‘hoe Nederland er over 25 jaar uitziet?’. Zou het begrip ‘Randstad’ dan nog wel enige economische waarde hebben?

Eerder verschenen bij RTL Nieuws - Opinie.