Opinie

Nee, Nederland wordt niet één grote stad!

2 maart 2020 10:35 RaboResearch

We reizen maar een half uurtje van en naar ons werk en dus helemaal niet kriskras door het hele land. De strategische planning van woon- en werklocaties zou daarom af moeten van de mythe dat Nederland één grote stad is.

Nederland file

Je hoort het vaak: ‘Nederland is maar klein, dus het maakt niet zo veel uit waar je woont en werkt: Nederland is eigenlijk één grote stad’. In het kielzog van deze redenering worden meteen alle geografische nuances in ons land platgeslagen. En niet onbelangrijk, daarmee lijkt ook het ruimtelijk beleid te worden gemarginaliseerd. Het is immers niet nodig om een ruimtelijke visie op wonen en werken te hebben als afstand toch niet uit maakt. Maar is dat eigenlijk wel zo?

We reizen gemiddeld een half uur naar ons werk

Eerst maar even de feiten. Statistieken van het CBS laten zien we gemiddeld 21 kilometer afleggen van en naar het werk, en daar zo’n half uur over doen. Deze afstand is uiteraard afhankelijk van onder meer het aantal uren per week dat iemand werkzaam is, het geslacht en het opleidingsniveau. Mannen met een werkweek van dertig uur of meer leggen bijvoorbeeld gemiddeld 23 kilometer af, bij vrouwen is dat bijna 18 kilometer. Parttime werkende mannen en vrouwen reizen aanzienlijk korter, respectievelijk 12 en 10 kilometer. Hoogopgeleiden reizen weer verder, maar de reistijd blijft ook bij hen onder de dertig minuten. Het belangrijkste deel van onze woon-werkverplaatsingen blijft dus binnen een straal van 10 à 15 kilometer van onze woonlocatie, ongeveer de schaal van een stadsgewest: een centrale stad met omliggende gemeenten. Nederland is dus niet één grote stad, maar een land met diverse steden en regio’s.

“We forenzen echt niet kriskras door het hele land”

We zijn iets meer tussen steden gaan reizen

Recent gepubliceerd onderzoek van het PBL bevestigt dit beeld. Ongeveer driekwart van alle verplaatsingen door bewoners van steden vindt plaats binnen de eigen stad (of daar vlak bij). Als we de mythe dat Nederland één grote stad is niet al hebben ontkracht met deze feiten, wordt vaak aangedragen dat mensen de afgelopen decennia juist veel meer tussen steden zijn gaan reizen. En als deze trend doorzet, dan is Nederland toch binnen afzienbare tijd wel één stad. Wat zien we? Een kleine 20 procent van de woon-werkverplaatsingen gaat naar andere steden. Dit laatste aandeel is sinds 1995 in totaal met slechts 4 procentpunt toegenomen (van 18 naar 22 procent). Opvallend is dat deze interactie vooral plaatsvindt tussen nabijgelegen steden, bijvoorbeeld Amsterdam-Utrecht, Arnhem-Nijmegen, Zwolle en de stedendriehoek Apeldoorn-Deventer-Zutphen. En het zijn vooral hoogopgeleiden die binnen deze netwerken pendelen. Nederland is dus een land met diverse steden en regio’s, waarvan sommige iets meer met elkaar verweven zijn geraakt. Maar we forenzen echt niet kriskras door het hele land.

Buitenlanders pendelen niet verder dan Nederlanders

Ook vaak gehoord in de pendel-discussie: ‘misschien reizen Nederlanders dan niet zo ver, maar in het buitenland doen ze dat wel. Daar moet je als je in London of Parijs wil werken toch al snel anderhalf uur reizen’. Goede internationale cijfers zijn echter schaars en niet goed te vergelijken. Maar we weten wel wat buitenlandse kenniswerkers in Nederland doen. En wat blijkt? De gemiddelde reistijd van een buitenlandse kenniswerker is nagenoeg gelijk aan die van een Nederlandse kenniswerker. Wederom een halfuurtje. Bovendien blijken buitenlandse kenniswerkers juist veel vaker binnen hun eigen gemeente en regio te pendelen. En ja, als ze buiten hun eigen stadsgewest naar hun werk reizen, doen ze dat wel over iets langere afstanden. Maar de aantallen zijn klein. En hier komt een Amsterdam-effect om de hoek kijken: buitenlandse kenniswerkers wonen zo graag in Amsterdam dat ze als ze er niet werken wel iets verder willen reizen.

Beleid voor de menselijke maat

Nederland is dus niet één grote stad waarin woon-werkverplaatsingen over het hele land strekken. De strategische planning van woon- en werklocaties zou dus ook onderscheid moeten maken tussen regio’s. Het wordt tijd dat nationale en regionale beleidsmakers meer recht doen aan de menselijke maat: we wonen gewoon graag binnen een half uurtje van waar we werken.

Eerder verschenenbij RTL Nieuws - Opinie.