Wie financiële problemen verwacht, treft vaker maatregelen

De coronacrisis heeft grote economische gevolgen. Zo zijn al tienduizenden banen verloren gegaan en verwachten veel Nederlanders dat de werkloosheid verder oploopt. De helft van de Nederlanders verwacht dan ook dat de coronacrisis in enige mate zal leiden tot financiële problemen (figuur 1). Dit blijkt uit een enquête van RaboResearch onder ruim 2.700 Nederlanders die na weging representatief is op leeftijd, geslacht en opleidingsniveau en die is uitgezet in juni en juli van dit jaar (zie bijlage 1 in het verdiepende artikel voor de onderzoeksverantwoording en beschrijving van de statistische analyse).

Zo geeft 26 procent aan te verwachten dat de coronacrisis een beetje tot financiële problemen zal leiden, 17 procent matig, 5 procent veel en 2 procent heel veel. Een deel van hen heeft vermoedelijk al te maken met een verslechtering van hun financiële situatie. Want 10 procent van degenen die in enige mate financiële problemen verwachten, geeft aan dat ze spaargeld hebben moeten gebruiken om rond te kunnen komen door de coronacrisis. De grootste groep, maar met 45 procent wel minder dan de helft, verwacht dat de coronacrisis helemaal niet tot financiële problemen zal leiden in het huishouden.

Sombere economische verwachtingen en in het bijzonder sombere verwachtingen voor de persoonlijke financiële situatie, en een daadwerkelijke verslechtering van de financiële situatie, kunnen ertoe leiden dat mensen hun financiële gedrag aanpassen. We hebben dit onderzocht door respondenten te vragen of de uitbraak van het coronavirus aanleiding was om verschillende financiële maatregelen te nemen, die ons inziens kunnen helpen om de financiën meer op orde te krijgen of ze op orde te houden.

Specifiek vroegen we of respondenten door de uitbraak van het coronavirus 1) een overzicht van hun financiën hebben gemaakt, 2) hun financiële situatie hebben besproken met hun partner, 3) hun financiële situatie hebben besproken met goede vrienden of familie, 4) bespaartips hebben uitgewisseld, 5) bewust meer zijn gaan sparen en 6) of ze minder geld hebben uitgegeven aan producten of diensten die indruk maken op anderen.

Zo helpt een overzicht met het inzichtelijk maken van de uitgaven, wat kan helpen met besparen. Het geeft ook inzicht in hoe de financiën er voorstaan, en hoe lang bijvoorbeeld een inkomensdaling kan worden opgevangen. Met je partner praten over je financiële situatie tijdens een economische crisis kan helpen om financiële problemen te ontdekken en oplossingen te vinden. Bijvoorbeeld door samen aanpassingen te doen in het uitgavenpatroon. Ook het bespreken van de financiële situatie met goede vrienden of familie kan helpen om oplossingen te vinden voor (verwachte) financiële problemen. Zij kunnen tips hebben of op een andere manier helpen. Het uitwisselen van bespaartips bijvoorbeeld, kan helpen als je moeite hebt met rondkomen of om extra geld opzij te zetten. Verder lucht het wellicht ook op om geldzorgen te delen.

Wie zich zorgen maakt om zijn financiële situatie, zet bovendien misschien bewust extra geld opzij om tegenslagen in de toekomst op te kunnen vangen, mits daar financiële ruimte voor is. Of je bespaart door minder geld uit te geven aan producten of diensten die indruk maken op andere mensen.

In figuur 2 is te zien dat respondenten die verwachten dat de coronacrisis leidt tot financiële problemen, inderdaad vaker actie hebben ondernomen. Ze hebben bewust gespaard, een overzicht gemaakt van hun financiën, minder uitgegeven aan zaken die indruk maken op anderen, bespaartips uitgewisseld en hebben hun financiële situatie besproken met hun partner en/of goede vrienden of familie. Over het algemeen bestaat er een statistisch significante samenhang tussen vertoond gedrag en de financiële verwachtingen van respondenten, ook wanneer we controleren voor een aantal sociaal-demografische kenmerken.

Zo geeft 25 procent van de respondenten die door de corona-uitbraak veel tot heel veel financiële problemen verwacht aan bewust minder te hebben uitgegeven om te sparen. Onder respondenten die geen problemen verwachten, is dat 9 procent. Bovendien geeft 43 procent van de respondenten die veel tot heel veel financiële problemen verwachten aan de financiële situatie te hebben besproken met de partner. Onder respondenten die geen problemen verwachten, is dat 15 procent.

Desondanks heeft 31 procent van de Nederlanders die veel of heel veel financiële problemen verwachten en 57 procent van degenen die een beetje tot matige problemen verwachten helemaal géén van de door ons onderzochte maatregelen getroffen door de corona-uitbraak. Dat is opvallend, want bij het ontstaan van financiële problemen kunnen tijdig aan de bel trekken en actie ondernemen erger voorkomen.