Global Britain? Daar lijkt het niet op!

Ook nu lijkt het weer zo ver. Deze week kondigde de regering van Johnson een wetsvoorstel voor de ‘interne markt in het Verenigd Koninkrijk’ aan, waarin direct getornd wordt aan het vorig jaar door Johnson zelf gesloten scheidingsakkoord. Het gaat in het bijzonder om de afspraken die uiteindelijk een harde grens tussen Ierland en Noord-Ierland moeten vermijden. Deze afspraken worden als essentieel beschouwd om het Goedevrijdagakkoord in stand te houden. Maar het valt allemaal reuze mee, toch? Want volgens Brandon Lewis, de Britse minister voor Noord-Ierland, wordt het scheidingsakkoord slechts op een ‘zeer specifieke en beperkte manier’ overtreden. Dan roept dat bij mij de vraag op… kan je de wet dan ook overtreden op een niet-specifieke en onbeperkte manier? Niet dus.

Het is logisch dat de Europese Unie het spelletje van de Britse regering niet wil meespelen. Want wanneer Brussel zou zwichten voor de Britse druk, geeft het een signaal dat er om opportunistische redenen getornd kan worden aan internationale verdragen. En dat terwijl de hele economische macht van de EU juist gebaseerd is op dergelijke internationale verdragen. Het basisbeginsel pacta sunt servanda (‘afspraken moeten worden nagekomen’) is dus zeker voor de EU van fundamenteel belang. Het scheidingsakkoord is daarom niet-onderhandelbaar en de Britten krijgen drie weken om de situatie recht te zetten.

Het is een reëel gevaar dat hun zoektocht naar soevereiniteit uiteindelijk leidt tot zelfisolatie. De Britten profileren zich niet bepaald als een onderhandelingspartner die te goeder trouw is. Het is om deze reden nog maar zeer de vraag of er nog een doorbraak mogelijk is, of dat we uiteindelijk na vier jaar onderhandelen alsnog eindigen met een Brexit zonder handelsakkoord. De relaties met andere landen komen ook onder druk te staan.

Is er nog een weg terug? Ja, die is er. Het is er echter wel eentje vol hobbels en kuilen, langs ravijnen en afgronden. Ondanks dat de regering van Johnson een meerderheid van tachtig heeft in het Lagerhuis, is er namelijk een kans dat er toch weer een rebellie ontstaat. De eerste amendementen worden nu alweer geschreven. Ook het Hogerhuis moet nog haar zegje over deze wet doen. Maar mocht de rebellie slagen, dan is de kans op een politieke crisis reëel.

De parlementariërs staan dus voor een cruciale keuze. Hoe vinden zij het dat een internationaal verdrag zomaar geschonden wordt? Dat de regering van Johnson de Britse reputatie zomaar te grabbel gooit? Dat de samenwerking met de EU op verschillende andere fronten, zoals veiligheid, defensie, buitenlandbeleid en data, nu erg bemoeilijkt wordt? Dat er chaos kan ontstaan aan de Britse grens? Dat een handelsakkoord met de VS zeer moeilijk gaat worden omdat het Goedevrijdagakkoord in het gedrang komt? Dat de EU uit ‘vergelding’ kan besluiten om de Britse financiële sector buiten de deur te houden? En dat uiteindelijk zelfs het eigen koninkrijk onder deze druk kan bezwijken?

Drie dingen zijn inmiddels duidelijk: 1) de ambities voor een Global Britain zijn in de prullenbak beland; 2) de onderhandelingen in de komende weken en maanden zijn niet meer rationeel te analyseren, we zullen het dus moeten afwachten; en 3) het is raadzaam om uit te gaan van een no-deal Brexit, en slechts te hopen op een beter scenario.