Opinie
Japanse bank slaat crisisalarm voor Nederlandse economie. Terecht?
De Japanse bank Nomura schaart Nederland onder de economisch meest kwetsbare landen. Ons land zou dichter bij een crisis staan dan Turkije of Brazilië. Wij denken dat Nomura de plank misslaat. En wat heb je aan een alarm dat voortdurend afgaat?
Vorige maand werden wij opgeschrikt door een alarmerend onderzoek van de Japanse bank Nomura. Volgens dat onderzoek zou Nederland – samen met de VS, Duitsland, Japan, Taiwan en Zweden – afstevenen op een financiële crisis ergens de komende twaalf kwartalen. Dat is toch merkwaardig. Want hoe kan een rijk land als Nederland met een relatief lage staatsschuld, een sterke concurrentiepositie, goed gekapitaliseerde banken, de hoogste kredietwaardigheid bij rating agencies, een relatief lage werkloosheid en een hoog opgeleide beroepsbevolking op het randje van de afgrond balanceren? Dat terwijl kwetsbare opkomende markten, zoals Hongarije, Brazilië, Chili, Turkije en Colombia, geen enkel risico zouden lopen. Wat ziet Nomura wat de rest van de wereld niet ziet?
Nomura heeft een vroegtijdig signaleringsysteem voor financiële crises ontwikkeld. Zie het als een groep rookmelders die afgaan voorafgaand aan een grote brand. Het signaleringssysteem van Nomura gebruikt vijf indicatoren als ‘rookmelders’, waaronder de kredietververlening aan de private sector (huishoudens en niet-financiële bedrijven) en de reële beurs- en huizenprijzen. De ‘rookmelder’ van Nomura gaat af wanneer de afwijking ten opzichte van een langjarige trend een bepaalde drempelwaarde overschrijdt. Voor Nederland gaat het alarm bijvoorbeeld af wanneer de reële huizenprijzen 12 procent boven de historisch trend liggen. Ook kunnen de melders tegelijk afgaan bij een combinatie van lagere drempelwaardes die overschreden worden.
Volgens Nomura zou hun signaleringssysteem driekwart van de financiële crises sinds de jaren ’90 correct hebben voorspeld. Dat klinkt mooi, maar nadere analyse leert dat we er niet over zouden peinzen Nomura’s signaleringssysteem in ons eigen huis te installeren. Toegegeven, er zouden melders zijn gaan piepen om ons te waarschuwen voor de financiële crisis van 2008/2009. Maar diezelfde ‘rookmelders’ waren voorafgaand aan de crisis al acht jaar(!) lang aan het piepen (zie figuur 1). Grote kans dus dat we ze in die periode allang gillend van ellende van de muur zouden hebben getrokken en uit het raam gegooid. Daar komt nog eens bij dat de financiële crisis in 2008 in de VS begon en resulteerde in een mondiale recessie die helaas ook niet aan ons land voorbij ging.
Meer in algemene zin doet Nomura’s signaleringssysteem met vijf indicatoren gewoonweg te weinig recht aan de specifieke situatie in economieën, die uiteindelijk kan uitmonden in een financiële crisis. Om een voorbeeld te geven: de gedachte achter de reële huizenprijs als ‘rookmelder’ is dat een te sterke stijging ervan leidt tot te hoge hypotheekschulden die huishoudens financieel kwetsbaar maakt voor bijvoorbeeld een rentestijging. Maar voor Nederland specifiek geldt dat tegenwoordig de rentevaste periode van hypotheken in het algemeen erg lang vast ligt. De rentegevoeligheid van onze hypotheekschuld valt dus alleszins mee en de vraag is, of dit is meegewogen in Nomura’s systeem. Ook kijkt Nomura alleen naar de schuldenkant van de private sector (huishoudens en niet-financiële bedrijfsleven), maar houden ze er weer geen rekening mee dat de private sector in Nederland over veel vermogen beschikt om tegenvallers op te vangen, waarvan ruwweg 750 miljard euro direct beschikbaar is.
Het werk van Nomura is vooral nuttig als geheugensteuntje om alert te blijven op kwetsbaarheden in de economie. Daar moeten we aandacht voor blijven houden, juist om te voorkomen dat we op enig moment toch weer aan de vooravond van een financiële crisis komen te staan. Zo zijn de woningschaarste en de daaruit voortkomende oververhitte huizenmarkt een probleem en leiden tot een onwenselijke tweedeling in ons land. En hoewel ons pensioenstelsel veel positieve aspecten kent, zorgt het verplichte sparen voor de oude dag ervoor dat jonge mensen bij het kopen van een eigen woning weinig spaargeld kunnen meenemen en daardoor een hoge (maar gelukkig wel vastrentende) hypotheekschuld moeten aangaan. Dit probleem wordt nog eens vergroot doordat ons land een groot tekort aan betaalbare huurwoningen kent en aangaan van schulden in ons land beleidsmatig behoorlijk wordt gestimuleerd, via bijvoorbeeld de hypotheekrenteaftrek. Er is dus wel degelijk werk aan de winkel om dit soort kwetsbaarheden van de Nederlandse economie aan te pakken. Maar staat ons land er economisch slechter voor dan Brazilië of Turkije? Dat lijkt ons wel heel erg sterk. Laten we ons alsjeblieft niet leiden door al te simplistische ‘rookmelders’.
Eerder verschenen bij RTL Nieuws - Opinie.