Effecten van de coronapandemie op brede welvaart in de Achterhoek

Onlangs werd de nieuwe Achterhoekmonitor gepubliceerd. Ook dit jaar is RaboResearch gevraagd om de regio te analyseren vanuit een breed welvaartsperspectief. We bespreken daarom de recente effecten van de coronacrisis en blikken terug op de brede welvaart voorafgaand aan de crisis. Met uiteraard een focus op de Achterhoek en de verschillen met Nederland.

Brede welvaart krijgt in Nederland steeds meer voet aan de grond als kader voor maatschappelijke keuzes. Terecht, want Nederlanders vinden veel meer belangrijk dan alleen economische groei, werkgelegenheid en de hoogte van hun inkomen. Ook aspecten als gezondheid, veiligheid, milieu en huisvesting zijn belangrijk. Brede welvaart houdt hier rekening mee en brengt elf welvaartsdimensies samen (figuur 1).

Om de effecten van de coronacrisis op de brede welvaart te meten, maken we gebruik van onze brede welvaartsenquête. Deze is in het voorjaar van 2019, 2020 en 2021 elk jaar door ruim tienduizend mensen ingevuld. We vroegen hen om de elf dimensies van brede welvaart te waarderen op een schaal van één tot zeven (tabel 1). Het gaat hierbij dus om de welvaart zoals de respondenten deze ervaren.

Veel mensen hebben de enquête in zowel 2019 als 2021 ingevuld. Hierdoor kunnen we nagaan of hun brede welvaart op de elf dimensies is verbeterd of verslechterd en tellen voor hoeveel van de respondenten dat geldt. Vervolgens toetsen we of het verschil tussen het percentage van de respondenten met een verbetering significant afwijkt van het percentage van de respondenten met een verslechtering. Daaruit blijkt dat voor Nederland als geheel de dimensies inkomen en baanzekerheid significant zijn verbeterd, terwijl subjectief welzijn (geluk), gezondheid, huisvesting en sociale contacten significant zijn verslechterd. Zie ook onze publicatie over de effecten van de coronacrisis op brede welvaart.

Hetzelfde deden we voor de Achterhoek. De uitkomsten staan in figuur 2. Ongeveer honderd Achterhoekers vulden de enquête in zowel 2019 als 2021 in. Ter illustratie: op de vraag ‘Op een schaal van 1 tot en met 7, heb je voldoende inkomen?’ vulde 27 procent in 2021 een slechtere score in dan in 2019, terwijl 42 procent een betere score invulde. Het saldo is dus 15 en dat is wat is weergegeven in de figuur. Dat is bovendien een significante verbetering. Anderzijds zien we een forse significante verslechtering van de dimensie gezondheid.

Bij de overige dimensies zijn de veranderingen niet significant. Dat wil zeggen dat de onzekerheid te groot is om op basis van de antwoorden van de honderd respondenten te stellen dat die dimensies in de Achterhoek als geheel zijn verbeterd of verslechterd. Wat we wel kunnen stellen, is dat die dimensies voor die specifieke groep respondenten zijn veranderd. Zo beschouwd valt alleen de dimensie huisvesting op. Voor Nederland als geheel is huisvesting significant verslechterd, terwijl die voor deze groep Achterhoekers is verbeterd.

De hiervoor beschreven effecten van de coronapandemie zijn een weergave van de ervaren brede welvaart van de Nederlandse en Achterhoekse bevolking. Om de brede welvaart daadwerkelijk te meten, gebruiken wij de Brede Welvaartsindicator (BWI). In plaats van subjectieve vragen is de BWI zo veel mogelijk gebaseerd op objectieve gegevens. Daaruit blijkt dat de brede welvaart voorafgaand aan de crisis (2019) verder toenam en daarmee de stijgende lijn sinds 2013 doorzette (figuur 3). Wel valt op dat het bbp per inwoner, oftewel onze ‘enge welvaart’, veel harder steeg in die periode.

De regionale verschillen in brede welvaart zijn behoorlijk (figuur 4). Het verschil tussen de regio met de hoogste (Utrecht) en de laagste (Regio Den Haag) brede welvaart bedraagt zeven procentpunt. Van de veertig regio’s zit de Achterhoek met een zevende plek in de subtop. Die plek dankt de regio vooral aan goede scores op het gebied van veiligheid, baanzekerheid en huisvesting. Zie ook onze publicatie over de brede welvaart in 2019.

Ook als we naar de ontwikkeling van de brede welvaart sinds 2013 kijken, zien we dat de Achterhoek een goede positie inneemt. Figuur 5 toont voor elke regio de brede welvaart in 2013 (x-as) en 2019 (y-as). In de regio’s in het kwadrant rechtsboven was de brede welvaart in beide jaren hoger dan die van Nederland als geheel, in het kwadrant linksonder in beide jaren lager. Sinds 2013 is de brede welvaart in elke regio gegroeid, maar de verschillen zijn groot.

De diagonale lijn in de figuur geeft de landelijke groei weer. Regio’s boven die lijn groeiden harder dan landelijk, regio’s onder de lijn groeiden minder hard. De Achterhoek had in 2013 een hoge brede welvaart, groeide sindsdien nagenoeg even hard als Nederland als geheel en had daardoor in 2019 nog steeds een hoge brede welvaart. Zie ook onze publicatie over de geografie van brede welvaart.