Opinie
Wrange Brexit-druiven
Het is vijfeneenhalf jaar na het Brexit-referendum, bijna twee jaar nadat het Verenigd Koninkrijk de Europese Unie daadwerkelijk verliet en ruim een jaar sinds de nieuwe handelsrelatie tussen beide een feit is. Als we de balans opmaken, blijkt het beloofde Brexit-dividend weinig waard.
Vooralsnog is Brexit bovenal een kostbaar Engels project gebleken. Het heeft niet alleen de samenleving in tweeën gespleten, maar ook de eigen unie. De harde eis van de Conservatieven om de controle “terug te nemen" over de eigen grenzen, de begroting en de wetten had als direct gevolg dat het land naast een externe ook een interne economische grens optrok. Een definitieve oplossing voor het Noord-Ierse vraagstuk is niet voorhanden en zal niet snel worden gevonden. Bovendien heeft Brexit het vuurtje van Schotse onafhankelijkheid verder aangewakkerd.
Het is daarnaast opnieuw duidelijk geworden dat een vrijhandelsakkoord allerminst voor ‘vrije’ handel zorgt. Economen voorspelden het al, maar door toegenomen handelsbelemmeringen en aanhoudend zwakke bedrijfsinvesteringen staat het verdienvermogen van de Britse exporteurs onder druk. De Britse export – vooral naar de EU – blijft achter bij die van andere landen.
De Britse invoercontroles worden nu pas geïntensiveerd, waardoor de handel vanaf dit jaar nog minder vrij is geworden. Het betekent dat veel Nederlandse exporteurs zich nu echt geconfronteerd zien met hogere kosten, meer formulieren om in te vullen en uiteenlopende regelgeving. Talloze uren moeten zij al spenderen om aan deze bureaucratische verplichtingen te voldoen. Samenwerking met Britse bedrijven wordt er niet gemakkelijker op. Directe export naar het Verenigd Koninkrijk zal voor sommige bedrijven niet meer lonen, tenzij de afzetprijzen verder stijgen. Maar door de hoge kosteninflatie staan deze marges al zo onder druk.
De Brexiteers beginnen inmiddels te morren. Zij waren in de waan dat het Verenigd Koninkrijk een Singapore-aan-de-Theems zou worden. De belastingen zouden omlaag gaan, de overheid zou een veel bescheidener rol op zich nemen en de markt moest de vrije hand krijgen. Het tegendeel blijkt echter het geval. De belastingdruk is mede door de zwakke economische resultaten naar een recordhoogte gestegen, de Conservatieven streven naar een levelling up-agenda om de in 2019 gewonnen Labour-districten binnenboord te houden, en verregaande deregulering zal vooral betekenen dat een handelsconflict met de Europese Unie wordt aangewakkerd.
De Conservatieven hebben ruim de tijd gehad om over de strategie na Brexit na te denken. Maar tot nu toe weten ze weinig te doen met de zwaarbevochten ‘soevereiniteit’.
Zijn er dan helemaal geen lichtpuntjes, hoor ik u al vragen. Zeker. De snelle uitrol van de vaccins was een ontegenzeggelijk succes, maar had minder te maken met Brexit dan de regering doet voorkomen en heeft niet tot betere economische of pandemiecijfers geleid. Het nieuwe handelsakkoord met Australië heeft een zeer bescheiden positieve economische impact, maar dreigt ten koste van de eigen kleinschalige agrarische sector te gaan. Mogelijk wordt het Noordzeeland dit jaar lid van het CPTPP-handelsblok dat zich rond de Grote Oceaan concentreert. Maar vooralsnog pocht de regering in dit persbericht over de baten van Brexit slechts met het afschaffen van de tampontaks en de terugkeer van het kroontje op bierglazen. Dat zegt voldoende.
En immigratie? Een belangrijk wapenfeit was tenslotte dat het immigratiebeleid op de schop kon. Dat is zeker gelukt, al is de arbeidsmigratie vanuit EU-landen grotendeels vervangen voor arbeidsmigratie vanuit niet-EU-landen. De economie heeft deze handjes immers bijzonder hard nodig. Net als in Nederland zijn er grootschalige personeelstekorten. Maar je hoeft geen socioloog te zijn om te begrijpen dat de Brexit-stemmers dit niet voor ogen hadden. Tot nu toe smaken de vruchten van Brexit dus wrang.
De relatie met de Europese Unie, die sinds het Britse vertrek haar eenheid sterker zag worden, blijft gespannen. En het Noord-Ierse vraagstuk weerhoudt de Amerikaanse regering Biden ervan om in te gaan op de talloze Britse avances om een handelsakkoord te sluiten. Tel hier de aanhoudende problemen met China en Rusland bij op en het beeld dat de Britten dwalen in een verhardende wereld tekent zich af. Ze slagen er vooralsnog niet in een passende rol op het wereldtoneel te bemachtigen.
Het Brexit-dividend is tot nu toe dus weinig waard. Het is daarom ook niet zo verrassend dat in Nederland de discussie omtrent Nexit zo goed als volledig is doodgeslagen.
Eerder verschenen bij RTL Nieuws