Conflict tussen Rusland en Oekraïne heeft ook gevolgen voor Nederlandse economie

Oekraïne is al decennialang de splijtzwam in de politieke spanningen tussen het Westen en Rusland. Na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie heeft de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie (NAVO) zich steeds verder uitgebreid naar het Oosten. Moskou ziet Oekraïne als belangrijke buffer tegen een mogelijke invasie vanuit het westen, die het land in het (verre) verleden vaker heeft meegemaakt. Ook bestaan tussen Oekraïne en Rusland sterke historische en culturele banden. Hoewel lidmaatschap van de NAVO van Oekraïne momenteel helemaal niet speelt, wil Poetin harde garanties dat Oekraïne er nooit lid van zal worden.

De gevolgen voor de Nederlandse economie hangen af van de mate waarin de situatie escaleert. Mocht Rusland Oekraïne daadwerkelijk binnenvallen, dan komen de VS en de EU ongetwijfeld met een tegenreactie. Die kan militair zijn, maar ook in de vorm van economische sancties. De vormgeving van die sancties zullen mede bepalen wat de gevolgen zijn voor de Nederlandse economie. Er kan bijvoorbeeld worden besloten dat Nederland niet meer met Rusland mag handelen in bepaalde goederen. Rusland kan vervolgens kiezen om bepaalde goederen niet meer aan Westerse landen te leveren. En in het geval van een al dan niet gedeeltelijke annexatie kunnen ook de handelsstromen tussen Nederland en Oekraïne in het gedrang komen.

Zowel het sanctiepakket vanuit het Westen als de tegenreactie van Rusland kan Nederland rechtstreeks raken, maar ook indirect. Vanwege de dominante positie op bepaalde grondstoffenmarkten van Rusland en ook Oekraïne kunnen er tekorten op de wereldmarkt ontstaan, waardoor de prijzen van grondstoffen en intermediaire goederen stijgen. Dit kan ervoor zorgen dat ook onze handel met andere landen duurder wordt. Nieuwe internationale sancties als gevolg van het huidige conflict met Oekraïne zouden Nederlandse exporteurs ook indirect kunnen raken, doordat sommige Nederlandse bedrijven leveren aan buitenlandse exporteurs die handelen met Rusland.

Van alles wat Nederland uit het buitenland aan goederen importeert, komt ongeveer 3,5 procent uit Rusland. Dat is in totaal niet veel, maar voor sommige goederen is Rusland onze hoofdleverancier. Nederland haalt vooral veel olieproducten, metalen en gas uit Rusland. Het aandeel van Rusland in onze totale invoer van olie, gas en kolen is aanzienlijk. Een flink deel van de olieproducten en het gas dat we uit bijvoorbeeld België en Duitsland importeren komt ook uit Rusland. Tellen we de importen uit deze landen mee, dan komen we uit op 36 procent van onze totale olie-invoer en 24 procent van onze totale gasinvoer. Daarmee is Rusland verreweg onze grootste olieleverancier en de op een na grootste gasleverancier.

Rusland kan als vergelding voor eventuele Westerse sancties besluiten de gaskraan naar Europa dicht te draaien. Hoewel leveringszekerheid hierdoor niet direct in het gedrang hoeft te komen, heeft dit uiteraard wel invloed op de gasprijzen. Het gasaanbod wordt simpelweg beperkt en Europa moet op zoek naar alternatieve leveranciers. Die zijn er wel, maar dat brengt ook de nodige uitdagingen met zich mee. Het is maar de vraag hoe kostenefficiënt andere landen op korte termijn hun gasleveringen aan Europa kunnen opschroeven. Amerikaans gas is sowieso veel lastiger op locatie te krijgen. Dit moet namelijk per schip worden vervoerd terwijl het gas uit Rusland via een pijpleiding komt, wat een stuk goedkoper is. Gasprijzen en daarmee energieprijzen stijgen dan nog verder. Dit raakt zowel bedrijven als huishoudens.

Naast olie en gas haalt Nederland ook andere grondstoffen uit Rusland. Zo komt circa 37 procent van onze nikkelimport rechtstreeks uit Rusland. Als Rusland deze uitvoer stopzet, wordt Nederland dus rechtstreeks geraakt. Maar ook de aanvoer van goederen uit Oekraïne kan door een escalatie in het gedrang komen. Uit Oekraïne halen we vooral maïs en zonnebloemolie. In 2020 kwam om en nabij 60 procent van onze totale maïsimport en 70 procent van onze import van zonnebloemolie uit Oekraïne.

Mocht Rusland de duimschroeven aandraaien in de toelevering van belangrijke grondstoffen, dan zouden Nederlandse bedrijven dus te maken kunnen krijgen met hogere inkoopkosten. Dit terwijl de productenprijzen de afgelopen tijd toch al aanzienlijk zijn gestegen. Die hoge kosten zullen producenten op een gegeven moment deels moeten doorberekenen aan de consument, iets wat we op dit moment ook al zien gebeuren als gevolg van de huidige verstoringen in de toeleveringsketens.