Update
Snellere transitie voedselsysteem dankzij oorlog in Oekraïne
De oorlog in Oekraïne heeft de wereld wakker geschud en een zware klap toegebracht aan het wereldwijde voedselsysteem. Volgens een recent rapport van RaboResearch maakt deze crisis duidelijk dat er behoefte is aan een voedselsysteem dat op de lange termijn voldoende veerkrachtig is. Tegelijkertijd vragen de gevolgen van de oorlog om kortetermijnoplossingen voor acute voedselonzekerheid.
De voedselprijzen stijgen
De prijzen van fossiele brandstoffen, zoals aardgas, steenkool en aardolie zijn sterk gestegen. Dit raakt vooral sectoren die veel energie gebruiken. Daarnaast is er minder kunstmest beschikbaar uit Rusland en Belarus, wat de landbouw opzadelt met verdere prijsstijgingen en hogere kosten. Ook zijn er wereldwijd minder granen, maïs en oliehoudende zaden te krijgen doordat de aanvoerketens uit Rusland en Oekraïne zijn verstoord. Door dit alles zijn de kosten voor veehouders en voedingsmiddelenfabrikanten gestegen en prijzen van veel levensmiddelen voor de consument in korte tijd sterk omhoog gegaan. Sommige schakels van de voedselvoorzieningsketen lijden nu verlies.
Zorgen over voedselzekerheid op korte termijn
Omdat velen door de stijgende energierekening toch al minder geld uit kunnen geven, wordt de betaalbaarheid van voedsel voor steeds meer mensen een probleem. Nog zorgelijker is de situatie in Noord-Afrika en het Midden-Oosten. Dit zijn lage- en middeninkomenslanden die erg afhankelijk zijn van de graaninvoer uit Rusland en Oekraïne. Voor veel mensen daar komt de voedselzekerheid in gevaar: voedsel is er steeds moeilijker te krijgen en wordt steeds duurder.
Versnelde transitie naar een duurzamer voedselsysteem
De zwakke punten in het voedselsysteem zijn door de oorlog in Oekraïne aan het licht zijn gekomen. Dit versnelt de broodnodige veranderingen in het voedselsysteem. Door de oorlog is namelijk extra duidelijk geworden dat we slim moeten omgaan met hulpbronnen in de keten van de voedselvoorziening. En dat we moeten zoeken naar vervanging van fossiele brandstoffen en eindige hulpbronnen – die de aarde niet of maar langzaam opnieuw aanmaakt – zoals fosfaat en kalium. Ook is duidelijk dat we echt minder voedsel moeten gaan verspillen. Maar zulke veranderingen kosten tijd en vaak ook flinke investeringen.
Vertraagde overgang naar extensiever landgebruik
De oorlog in Oekraïne kan de overgang naar extensiever landgebruik (waarbij er minimaal wordt ingegrepen in de natuur), minder chemische bestrijdingsmiddelen en herstel van biodiversiteit door landbouwgrond terug te geven aan de natuur vertragen. Dat komt doordat extensivering naar verwachting risico's met zich meebrengt voor de beschikbaarheid en betaalbaarheid van voedsel.
Gezonder eten en een einde aan ontbossing blijven belangrijk
De behoefte aan een gezonder en duurzamer voedingspatroon wordt echter alleen maar groter. Daaraan verandert de oorlog tussen Rusland en Oekraïne niets. Ook de noodzaak om een einde te maken aan ontbossing blijft belangrijk voor de lange termijn. Het doel om gezonder en duurzamer te eten zou nu zelfs sneller kunnen worden bereikt dankzij de enorme stijging van de prijzen van fossiele brandstoffen en diervoer. Groenten die in verwarmde kassen worden geteeld en vlees dat voor zijn productie veel granen, maïs en oliehoudende zaden nodig heeft, worden duurder om te produceren. Dit zou de consumptie van producten waarvoor minder hulpbronnen worden gebruikt kunnen stimuleren.
De Europese Commissie steunt agrarische ondernemers en producenten
De Europese Commissie heeft een pakket maatregelen gepresenteerd om de gevolgen van de oorlog tussen Rusland en Oekraïne voor het voedselsysteem aan te pakken. Het belangrijkste doel is om op de korte termijn een verdere verstoring van het Europese voedselsysteem te voorkomen. Bijvoorbeeld door financiële steun te geven aan agrarische ondernemers die met tijdelijke betalingsproblemen te maken krijgen. Of door toe te laten dat landbouwgrond tijdelijk niet verplicht braak hoeft te liggen. Of door voorlopig wat flexibeler om te gaan met de regels voor de invoer van diervoer om de druk op de diervoermarkt te verlichten. En ook door tijdelijke crisismaatregelen voor de producenten van meststoffen.
Green Deal wordt niet uit het oog verloren
Hoe dan ook blijft de Europese Commissie achter haar Green Deal-prioriteiten staan om de Europese Unie klimaatneutraal te maken en economische groei los te koppelen van de druk op het milieu en het gebruik van hulpbronnen. Ook blijft zij inzetten op het in stand houden en vergroten van de biodiversiteit.