Opinie

Chartaal geld zal niet verdwijnen, maar wellicht wel veranderen

14 november 2018 14:46 RaboResearch

Onlangs liet DNB, die in ons land ook het toezicht op het betalingsverkeer heeft, weten zich zorgen te maken over de snelle afname van het gebruik van munten en bankbiljetten in ons land. Het is inderdaad bijzonder dat chartaal geld, dat de status van wettig betaalmiddel heeft, waar het gaat om toonbankbetalingen in rap tempo terrein verliest aan giraal geld. Giraal geld is geen wettig betaalmiddel. In Scandinavië gaat het nog sneller.

Euro bank notes

Onlangs liet DNB, die in ons land ook het toezicht op het betalingsverkeer heeft, weten zich zorgen te maken over de snelle afname van het gebruik van munten en bankbiljetten in ons land. Het is inderdaad bijzonder dat chartaal geld, dat de status van wettig betaalmiddel heeft, waar het gaat om toonbankbetalingen in rap tempo terrein verliest aan giraal geld. Giraal geld is geen wettig betaalmiddel. In Scandinavië gaat het nog sneller. Daar wordt deze trend ondersteund met actief beleid om het gebruik van chartaal geld, ook wel aangeduid als contant geld of cash, terug te dringen. Ook zorgt men ervoor dat iedereen een betaalrekening heeft. Maar de autoriteiten daar lijken van hun eigen succes te schrikken.

Aan het gebruik van chartaal geld kleven voor- en nadelen. Belangrijke voordelen van een chartale betaling zijn dat deze snel, goedkoop, real-time en anoniem is. Ook vinden met name ouderen en slechtzienden chartaal betalen vaak handiger dan pinnen. Verder is voor een chartale betaling geen IT-infrastructuur nodig. Daarmee is het ook ideaal als back-upsysteem voor het geval dat het girale betalingsverkeer door een storing wordt getroffen. Chartaal geld kan in alle omstandigheden van eigenaar veranderen. Alleen hierom is het al onwenselijk dat het helemaal zou verdwijnen.

Het voordeel van anonimiteit is tegelijkertijd het belangrijkste nadeel van chartaal geld. Het maakt het namelijk bij uitstek geschikt voor transacties die het daglicht niet kunnen verdragen. Uit onderzoek blijkt, dat met name de grote coupures overwegend voor illegale transacties worden gebruikt. Daarbij kan het gaan om zware criminaliteit, maar ook om zaken als belastingontduiking. De meeste gezinshuishoudingen hebben weliswaar contant geld in huis, maar zelden grote coupures. Dit, terwijl de grote coupures het leeuwendeel van de geldcirculatie uitmaken. Dit was in bijvoorbeeld Zweden de aanleiding om de grootste coupure van ZK 1.000 uit omloop te halen.

In ons land is een girale betaling inmiddels sneller, zo goed als real-time, goedkoper en minder milieubelastend dan een chartale betaling. Maar Scandinavië en ons land lopen hiermee wel ver voor op andere landen, waar nog steeds geldt: ‘cash is king’. En het is echt niet zo dat de voorkeur voor contant geld per definitie betekent dat massaal belasting wordt ontdoken of dat sprake is van ander crimineel gedrag. Veel mensen vinden privacy belangrijk en willen daarom niet dat banken, of op de achtergrond de toezichthouder, bij iedere betaling kunnen meekijken. Verder loopt het girale betalen voor wat betreft snelheid, gebruiksgemak en/of betrouwbaarheid in de meeste landen in de wereld duidelijk achter bij ons land. In de meeste Europese landen is contant geld daarom nog steeds het meest gebruikte betaalmiddel. Men hecht daar sterk aan fysiek geld. Zoals de Duitsers zeggen: ‘nur bares ist wahres’.

De kunst is natuurlijk om de nadelen van het chartale betalen aan te pakken zonder de voordelen ervan overboord te gooien. De Amerikaanse econoom Kenneth Rogoff stelt in zijn boek The curse of cash uit 2016 daarom voor om eerst de grote coupures uit omloop te nemen. Die worden immers vrijwel uitsluitend in het illegale circuit gebruikt. Daarna stelt hij als tweede stap voor om bij de lage coupures de bankbiljetten stapsgewijs te vervangen door muntgeld. Muntgeld is voor normale boodschappen goed hanteerbaar, maar voor grote transacties wordt het gewicht al snel een probleem. Dit zou een stevige spaak in het wiel vormen voor het illegale circuit. Met deze aanpak frustreer je de criminaliteit, maar blijven alle voordelen van het gebruik van contant geld overeind.

De kans dat contant geld helemaal gaat verdwijnen is niet zo groot. Daarvoor is het voor veel mensen te belangrijk. En toezichthouders hechten sterk aan de rol van cash als back-up voor het girale systeem. Maar wees niet verbaasd als wij de komende decennia de revival van het muntgeld gaan meemaken.

Disclaimer

De op/via deze publicatie door Coöperatieve Rabobank U.A. verstrekte informatie is uitsluitend aan Nederlandse afnemers gericht en is geen beleggingsadvies of enige andere beleggingsdienst in de zin van artikel 1: 1 van de Wet op het financieel toezicht. Lees verder