Opinie
Hoe Trump, BoJo en Darth Vader voor evenwicht in de eurozone kunnen zorgen
Een harde brexit of een handelsoorlog met de VS lijken wellicht slecht nieuws, maar die twee ontwikkelingen zouden ook iets positiefs kunnen brengen: meer evenwicht in de eurozone.
In Star Wars trainen de Jedi de jonge Anakin Skywalker in de hoop dat hij de 'chosen one' is die volgens de overlevering voor een nieuw evenwicht in de 'Force' zal zorgen. Op dat moment zijn er duizenden Jedi die de lichte kant van de Force volgen, terwijl de volgelingen van de donkere kant zich schuil houden. Maar Anakin bekeert zich tot de donkere kant, wordt Darth Vader en doodt bijna alle Jedi. Nieuw evenwicht bereikt!
Je moet dus oppassen met wat je wenst, want je kunt dat uiteindelijk misschien ook gewoon krijgen. Dat geldt ook voor de eurozone.
Evenwicht wordt ook vaak gewenst voor het eurogebied. De Europese Centrale Bank (ECB) bepaalt het monetaire beleid voor de gehele eurozone. Zij kan schokken die sommige landen meer treffen dan andere dus niet goed aanpakken. Alleen begrotingsbeleid kan nog steeds op nationaal niveau worden gevoerd; tenminste als de overheidsfinanciën dat toelaten. Er is nu geen regeling om EU-geld in te zetten om schommelingen in de economie te dempen.
Het probleem is dat landen in het eurogebied met de hoogste werkloosheidscijfers, zoals Italië, ook de hoogste schuldniveaus hebben. Tegelijkertijd hebben landen als Duitsland en Nederland een lage werkloosheid en gezonde overheidsfinanciën. Het eurogebied is dus uit evenwicht en wel zo dat dit niet door een gemeenschappelijk monetair noch door binnenlands begrotingsbeleid kan worden hersteld.
Een begrotingscrisis in Italië zou deze onevenwichtigheid nog veel erger kunnen maken. Maar twee andere grote risico's voor het eurogebied kunnen de balans juist herstellen en het daarmee makkelijker maken om beleid op Europees niveau te voeren: een handelsoorlog met de VS en een harde Brexit.
Laten we beginnen met de handelsoorlog. Eurolanden die meer naar de VS exporteren, hebben ook lagere schuldniveaus. En Trump zal hoogstwaarschijnlijk tarieven op auto's gaan heffen, wat Duitsland het meest zal treffen.
Dan de Brexit. Met Boris Johnson als favoriete kandidaat voor het Britse premierschap is een harde brexit waarschijnlijker geworden. Deze zou de landen in Noordwest-Europa het ergst raken. Deze landen exporteren niet alleen meer naar het VK, ze hebben er ook enorme financiële belangen.
Duitsland en Nederland hebben ruimte om de begroting aan te spreken voor stimulerend beleid. Zij zullen minder snel aarzelen om dit in te zetten als ze worden getroffen door een schok die hen direct raakt. Bovendien, als zowel het noordelijke als het zuidelijke deel van de eurozone (flink) onder druk staat, worden dingen die nu onbespreekbaar zijn in Noord Europa, zoals een EU-fonds voor anticyclisch begrotingsbeleid of het financieren van milieu-investeringen door de Europese Investeringsbank en de ECB, wellicht toch bespreekbaar.
Europese leiders zullen niet staan te juichen als een nieuw evenwicht wordt bereikt doordat beter presterende economieën omlaag worden gehaald in plaats van dat achterblijvers omhoog worden gestuwd. Maar het is niet aan hen. Het zijn Trump en Johnson die beslissen. En hoewel deze twee heren misschien niet zo angstaanjagend lijken als Darth Vader, zijn ze ook niet in een galaxy far far away, maar gewoon hier op aarde, al dreigend met beleid dat misschien wel een nieuw evenwicht brengt, maar ook flinke economische gevolgen heeft.
Verschenen bij RTL Z/Opinie, 26 juni 2019