Opleiding van ouders bepalend voor brede welvaart (quick read)

Onderwijs wordt doorgaans neergezet als grote gelijkmaker van sociaaleconomische verschillen. Maar betekent dat dat de opleidingsachtergrond van ouders geen invloed heeft op de welvaart van individuen met dezelfde opleiding? We bestuderen het effect van de opleidingsachtergrond van ouders op welvaartsverschillen binnen de groep theoretisch opgeleiden (bachelor- en/of master opleiding) om antwoord te geven op deze vraag. We maken hierbij een onderscheid tussen eerste generatie theoretisch opgeleiden, individuen waarbij beide ouders geen bachelor- of masteropleiding hebben, en theoretisch opgeleiden waar in ieder geval één ouder ook theoretisch is opgeleid.

Hogere kans op gezondheidsproblemen en lagere kans om twee keer modaal of meer te verdienen

We laten zien dat eerste generatie theoretisch opgeleiden 20 procent minder waarschijnlijk twee keer modaal of meer verdienen en 10 procent waarschijnlijker gezondheidsproblemen hebben dan theoretisch opgeleiden met (een) theoretisch opgeleide ouder(s). Een mogelijke verklaring hiervoor kan zijn dat een tekort aan (gezond) eten (als gevolg van een tekort aan inkomen of kennis) voor kinderen in hun vroege jeugd langdurige gevolgen heeft voor de gezondheid. Ook wordt succes op de arbeidsmarkt niet alleen bepaald door de opleiding die iemand volgt, maar ook door motivatie, zelfvertrouwen en/of het netwerk wat iemand heeft. Maar welvaart is natuurlijk meer dan alleen het inkomen wat iemand verdient of de gezondheid.

Eerste generatie theoretisch opgeleiden scoren ook vaker lager ten aanzien van sociale contacten, maatschappelijke betrokkenheid en persoonlijke ontwikkeling

De brede welvaart score van eerste generatie theoretisch opgeleiden is lager dan die van hun gelijk-opgeleiden met een andere achtergrond. Ondanks dat het verschil wezenlijk is, is de grootte van het verschil ook beperkt. Wanneer we de aparte onderdelen van de brede welvaart bekijken zien we wel grotere verschillen: eerste generatie studenten zijn 25 procent minder waarschijnlijk veel invloed uit te oefenen op hun leefomgeving. Ze geven eveneens zelf aan ongeveer 20 procent minder vaak tevreden te zijn over hun sociale contacten en hun gezondheid. Ze geven wel vaker aan verzekerd te zijn van een baan en in een heel veilige omgeving te leven. Dit zijn aspecten die kunnen samen hangen met preferenties zoals de risicoperceptie van individuen of persoonskenmerken.

Niet-cognitieve vaardigheden en netwerken kunnen het verschil maken

Waarom is de opleidingsachtergrond van ouders van belang voor de welvaart van kinderen? De vaardigheden die ouders en kinderen bezitten en aan kunnen leren, spelen hierbij misschien een rol. Cognitieve vaardigheden, zoals redeneren, onthouden en analyseren, worden veelal aangeleerd in het onderwijs. Niet-cognitieve vaardigheden zoals doorzettingsvermogen, zelfvertrouwen en motivatie worden vaak aangeleerd in de familiaire omgeving. In onze data scoren eerste generatie theoretisch opgeleiden zichzelf lager ten aanzien van een extraverte, kritische en/ of open houding, maar ook ten aanzien van risicobereidheid en tijdshorizon. Dat zou kunnen duiden op minder niet-cognitieve vaardigheden dan theoretisch opgeleiden met (een) gelijkwaardig opgeleide ouder(s). Een andere reden zou kunnen zijn dat eerste generatie theoretisch opgeleiden een netwerk of hulpbronnen missen bij sociale en economische beslissingen. Beleid gericht op investeringen in niet-cognitieve vaardigheden en netwerken, in zowel het onderwijs als ook de familiare kring zou houvast moeten bieden bij het verkleinen van welvaartsongelijkheid.