Aanpak financieel misbruik van ouderen vraagt om samenwerking

Het zijn vaak bekenden die financieel misbruik plegen. De buurvrouw die ‘even’ helpt met de boodschappen, een kind met toegang tot de betaalpas of een vrijwilliger die bij de bankgegevens kan. ‘Een deel van onze klanten krijgt hiermee te maken’, vertelt Els van Oosten. ‘En dat willen we aanpakken, zeker als coöperatieve bank die zich inzet voor financieel gezond leven. Daar hoort ook een missie bij om te zorgen dat al onze leden veilig kunnen bankieren.’

‘Maar financieel misbruik van ouderen aanpakken lukt ons niet alleen’, stelt Els. ‘Een klant – of naaste – zal zich niet snel bij de bank melden bij vermoedens van misbruik, maar eerder bij de huisarts of thuiszorg. We hebben elkaar dus nodig. Dankzij het uitgebreide lokale netwerk van de bank zitten wij in de unieke positie om bij maatschappelijke kwesties al deze partijen samen te brengen.’

Rabobank in Leiden en Den Haag zijn dan ook niet voor niets onderdeel van een Lokale Alliantie: een samenwerkingsvorm die in allerlei gemeenten voor verschillende thema’s voorkomt. In dit geval rondom het thema Financieel Veilig Ouder Worden. In Leiden nemen daarin naast de bank ook notarissen, zorg- en welzijnsorganisaties, bewindvoerders en de gemeente deel.

Vanuit de gemeente is wethouder Julius Terpstra een van de aanjagers van de alliantie. ‘Financieel misbruik is een veelvoorkomende vorm van ouderenmishandeling die vraagt om maatwerk en samenwerking. Dat is belangrijk, juist nu de vergrijzing toeneemt en ouderen langer thuis blijven wonen. Bovendien blijkt uit onderzoek van bureau Regioplan dat één op de twintig thuiswonende ouderen te maken krijgt met ouderenmishandeling. Dat zijn er veel meer dan bekend bij Veilig Thuis. Ouderenmishandeling wordt dus nog te vaak niet of te laat gesignaleerd en aangepakt.’

Meer bekendheid voor financieel misbruik van ouderen kwam er met hulp van Leren in de Stad. Els: ‘Een waardevolle kennispartner. Zij koppelen studenten van de Hogeschool Leiden aan actuele vraagstukken en begeleiden hen. Zo doen ze praktijkgericht onderzoek en dragen bij aan oplossingen voor de stad. Wij hadden hen gevraagd of een student onderzoek kon doen naar financieel misbruik onder ouderen. Elke invalshoek was welkom, als er maar meer aandacht voor dit probleem komt.’

Rechtenstudent Amber Terlage pakte de handschoen op. ‘Ik wilde graag een maatschappelijk onderwerp onderzoeken en kwetsbare mensen een stem geven’, vertelt ze. Amber onderzocht hoe de Leidse Alliantie de gemeente kan ondersteunen in haar zorgplicht om financieel misbruik te voorkomen. Ze ontdekte dat financieel misbruik van ouderen nog altijd weinig wordt (h)erkend, zowel door burgers als professionals. ‘Mensen weten vaak niet dat het bestaat, laat staan dat er in Leiden een alliantie is die zich ermee bezighoudt.’

Volgens Amber ontbreekt het aan zichtbaarheid en een duidelijk meldpunt. Ook onder professionals ontbreekt kennis: ‘Zo weet bijvoorbeeld niet iedereen dat ze bij zorgen over ouderen ook terechtkunnen bij Veilig Thuis.’ Daarbij pleit de onderzoekster voor structurele monitoring. ‘Nu wordt financieel misbruik van ouderen nauwelijks geregistreerd. We weten dus eigenlijk niet hoe groot het probleem echt is – terwijl dat inzicht wel nodig is voor goed beleid.’

De Leidse Alliantie laat volgens Amber zien dat de samenwerking op dit thema loont. ‘De kracht van de alliantie zit in de korte lijntjes’, zegt ze. ‘De deelnemers pakken signalen op, stemmen onderling snel af en nemen verantwoordelijkheid. Alle deelnemers willen echt iets betekenen – dit is geen formaliteit.’ Tegelijkertijd ziet ze ruimte voor groei. ‘Er zijn nog veel organisaties die kunnen aanhaken bij de alliantie, zoals de politie, thuiszorg en ouderenbonden.’

Wethouder Terpstra herkent de uitkomsten van Ambers onderzoek: ‘De samenwerking binnen de alliantie verloopt goed. Wel is er nog winst te halen in een betere verspreiding van de informatie die we tijdens de casuïstiekbesprekingen delen. Dan kunnen deelnemers die kennis ook binnen de eigen organisaties breder benutten.’

Hij moedigt ook andere gemeentes aan om samen te werken in een Lokale Alliantie: ‘Het is een waardevolle samenwerkingsvorm, omdat het partijen bij elkaar brengt die elkaar in hun dagelijkse werk niet vanzelfsprekend tegenkomen. Als gemeente kun je hierin een belangrijke, faciliterende rol spelen. Zodat de alliantie ook daadwerkelijk bijdraagt aan bewustwording van financieel misbruik van ouderen – zowel bij inwoners als bij professionals in je gemeente.’

Bestaat uit Activite, BewindvoeringZorg, Coöperatie Sociale Wijktemas Leiden, Incluzio, KBO-PCOB, Notariskantoor Van de Oudeweetering, Rabobank Leiden-Katwijk, Vinkestijn Bewindvoering en de gemeente Leiden.

Samen maken zij financieel misbruik van ouderen bespreekbaar en willen zij het helpen voorkomen.

Ook meedoen of meer informatie over de Lokale Alliantie Leiden? Mail naar els.van.oosten@rabobank.nl.