Extreem weer dwingt akkerbouwers te investeren in klimaatbestendige landbouw

In Nederland worden hittegolven warmer en buien extremer

Onder extremere weersomstandigheden valt niet alleen droogte, maar ook periodes met (te) veel neerslag. Uit onderstaande grafiek blijkt dat de jaarlijkse neerslag in Nederland toeneemt. Over de afgelopen 100 jaar is de gemiddelde jaarlijkse neerslagsom met 100 mm toegenomen. Naast de totale hoeveelheid neerslag neemt ook de intensiteit van buien toe. Natte omstandigheden vragen veel van de bodem. Aan de ene kant moet er voldoende buffercapaciteit zijn om de neerslag op te nemen, aan de andere kant is het van belang dat een overschot aan neerslag gecontroleerd kan wegvloeien om erosie te voorkomen.

Gevolgen droogte op bedrijven in akkerbouw

De gevolgen van de droogte per bedrijf zijn zeer verschillend en hangen af van het type bedrijf, gewaskeuze, bodemkwaliteit en toegang tot water. Als droogte zorgt voor minder aanbod van een product in de markt vertaalt zich dit vaak in een hogere marktprijs. Akkerbouwers die erin slagen om hun productvolume te laten groeien onder deze moeilijke omstandigheden, realiseren hogere opbrengsten per hectare. Daarmee worden de kosten voor extra inspanningen zoals het beregenen, voldoende gecompenseerd. Vakmanschap en ondernemerschap worden steeds belangrijker. Vakmanschap blijkt uit een afgewogen bouwplan met niet alleen rooigewassen en het kiezen van het juiste oogstmoment zodat structuurschade beperkt blijft. Bij ondernemerschap speelt het afzetmoment een grote rol in het realiseren van een hoger saldo.

Tips voor akkerbouwers: zo investeer je in klimaatbestendige landbouw

Tip 1: investeer in bodemleven

Een gezonde bodem met voldoende bodemleven vergroot de vruchtbaarheid van de bodem. Dit heeft een positieve impact op de weerbaarheid van planten waardoor deze beter bestand zijn tegen de hitte. Een ruimer bouwplan kan zorgen voor een lagere ziektedruk, waardoor er minder gewasbeschermingsmiddelen nodig zijn. Door het verhogen van organische stof in de bodem kan er meer water worden vastgehouden. Uit onderzoek van de bodemacademie blijkt dat bij een stijging van 1 procent organische stof meer water wordt vastgehouden in de bouwvoor. Bij zand is dit 7 mm en bij klei 9 mm. Dit kan een beregening 2-3 weken uitstellen.

Tip 2: voorkom verdichting

Geschat wordt dat 45 procent van de Nederlandse landbouwbodems oververdicht zijn¹. Bodemverdichting zorgt voor storende lagen in de ondergrond, waardoor het waterbergend vermogen daalt en wortelgroei lastiger is. Verdichting kan voorkomen worden door de bodemdruk van machines tijdens veldwerkzaamheden te verlagen. Bijvoorbeeld door lagere bandendruk, gebruik van lichtere machines, maar ook door het gebruik van vaste rijpaden.

_{1: Akker, J.J.H. van den, “Bodemverdichting in de Nederlandse landbouw”, presentatie Beter bodembeheer congres, Lunteren, 4 oktober 2016. Geraadpleegd op 9 juni 2020. https://edepot.wur.nl/393019}

Maatregelen voor een toekomstbestendige akkerbouw in Nederland

Bij precisielandbouw is de behoefte van de plant leidend voor het gebruik van water, meststoffen en gewasbescherming. Met behulp van technologie wordt heel nauwkeurig, per plaats en per moment bepaald, wat een plant nodig heeft. Geen maatregelen op veldniveau, maar per vierkante meter of per plant.

Diversiteit binnen het perceel

Door een ruimer bouwplan en meer aandacht voor bodem en biodiversiteit, zijn er initiatieven ontstaan zoals strokenteelt. Door grotere diversiteit in het perceel, ontstaat een betere samenhang van het ecosysteem en is het gewas minder gevoelig voor ziekten. Precisielandbouw kan deze manier van landbouw op grotere schaal mogelijk maken.

Alternatieve energiebronnen

De landbouw kan een rol spelen bij het opwekken van duurzame energie en zo het gebruik van fossiele brandstoffen beperken. Hierbij zal zorgvuldig gekeken moeten worden naar passende locaties waar zon- en/of windenergie kan worden opgewekt.

Creëren van een robuust ecosysteem

Klimaatbestendige landbouw vereist een bouwplan met gewassen die beter bestand zijn tegen droogte of zilt water. Regio’s met beperkt zoet water vragen andere keuzes in het bouwplan. Denk hierbij aan het telen van zilte aardappelen op zilte gronden, sorghum op arme en droge gronden en robuustere gewassen die beter bestand zijn tegen hitte.

Kringlooplandbouw gaat efficiënt om met nutriënten, waardoor het bodemleven en de biodiversiteit groeit. Dit draagt bij aan een weerbaarder landbouwsysteem waarbij minder handelingen nodig zijn. Deze ontwikkeling naar kringlooplandbouw en de positieve bijdrage aan de maatschappij en leefomgeving maakt dat we niet zonder de akkerbouwer kunnen in de toekomst.