Hij komt, hij komt: de Wet kwaliteitsborging voor het bouwen

Het doel van de Wkb is een betere bouwkwaliteit door een betere interne borging van die kwaliteit door de sector zelf. Of, in iets meer woorden: een kwaliteitsverbetering in de bouw, betere borging daarvan en een sterkere positie van de consument. Om dit te bereiken wordt de aansprakelijkheid van aannemers vergroot en wordt de kwaliteit van het bouwwerk extern getoetst door een onafhankelijke partij; de kwaliteitsborger. Een verklaring van deze kwaliteitsborger bij gereedmelding wordt bovendien voorwaarde voor ingebruikname. Ook moet de aannemer bij gereedmelding een dossier overhandigen waarin volledig inzicht geboden wordt in de manier waarop is voldaan aan de wettelijke technische eisen, zoals omschreven in het Besluit bouwwerken leefomgeving (de Bbl, die als de omgevingswet wordt ingevoerd het bestaande Bouwbesluit vervangt).

Momenteel wordt gebouwd op basis van goedkeuring vooraf, waarbij de gemeente het bouwplan toetst aan het Bouwbesluit. Straks moet de aannemer tijdens de bouw en als het bouwwerk gereed is, aantonen dat zijn bouwwerk aan de gestelde eisen voldoet. Naast een grotere verantwoordelijkheid wordt ook de aansprakelijkheid van aannemers groter. Nu is het nog zo dat gebreken die niet tijdens de oplevering worden geconstateerd, niet langer de verantwoordelijkheid van de aannemer zijn. In de nieuwe wet blijft de aannemer wel verantwoordelijk voor alle gebreken, ook als die niet bij oplevering zijn geconstateerd. Behalve als hij zelf kan aantonen dat de gebreken hem niet toe te rekenen zijn.

Aannemers krijgen door de komst van de nieuwe wet meer taken, de rol van gemeenten moet juist kleiner worden. Zij toetsen bouwplannen straks vooraf aan het omgevingsplan (het omgevingsplan vervangt straks onder de Omgevingswet het bestemmingsplan en de beheerverordening uit de Wet ruimtelijke ordening). Ook moeten ze voor aanvang van de bouw van de opdrachtgever of initiatiefnemer een door een kwaliteitsborger vastgestelde risicoanalyse en een borgingsplan ontvangen. Aan het eind van het traject controleren zij of het “dossier bevoegd gezag” met daarin ook de Verklaring van de kwaliteitsborger compleet zijn.

Dat de Wkb is uitgesteld hangt samen met het besluit de Omgevingswet uit te stellen. De Omgevingswet bundelt en moderniseert allerlei bestaande wetten voor de leefomgeving. Oorspronkelijk zou de Omgevingswet al op 1 januari 2021 ingaan. Onder meer vanwege corona werd toen besloten tot uitstel. Daarna werd duidelijk dat de ICT die de nieuwe wet moet ondersteunen nog niet op orde was. Het zogeheten Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO) bleek nog onbetrouwbaar. Daarom is de invoerdatum nog een paar keer opgeschoven, het meest recent dus tot 1 juli 2023.

De inwerkingtreding van de Wkb is, net als de Bbl die het oude Bouwbesluit moet vervangen, gekoppeld aan de omgevingswet en is daarom steeds ‘mede-uitgesteld’. Belangrijk om te onderstrepen is dat de invoering van de Wet kwaliteitsborging niet afhangt van politieke besluitvorming. Dat de Wkb dus opnieuw is uitgesteld komt niet door die Wkb zelf, maar door de digitale hobbels in de Omgevingswet.

Mede omdat niet gezegd is dat de Omgevingswet deze keer wel op de beoogde datum wordt ingevoerd, gaan er geluiden op bij bijvoorbeeld Woningborg en WoningbouwersNL om de invoering van de Wkb los te koppelen van die van de Omgevingswet of de Wkb in elk geval een eigen ingangsdatum te geven, zodat de markt meer zekerheid heeft. Wij zijn het eens met die oproep, maar beseffen ons dat eventueel los trekken van beide wetten ook weer tijd, geld en mogelijk politieke besluitvorming vraagt.

Of de Wkb wel of niet wordt losgekoppeld van de Omgevingswet, zal hij sowieso gefaseerd worden ingevoerd. In eerste instantie heeft de nieuwe wet alleen betrekking op relatief eenvoudige bouwprojecten (gevolgklasse 1). Afhankelijk van de ervaringen daarmee wordt later beslist of de wet ook wordt uitgebreid naar complexere bouwprojecten (gevolgklasse 2 en 3). Dit betreft alleen het borgingstraject. De uitbreiding van de aansprakelijkheid geldt wel direct bij het ingaan van de wet voor alle gevolgklassen.

De nieuwe wet legt meer verantwoordelijkheid bij de aannemer. Als deze niet kan aantonen dat het bouwwerk aan de eisen voldoet, zal hij straks geen verklaring krijgen en kan zijn opdrachtgever het bouwwerk niet in gebruik nemen. Meer dan ooit heeft de aannemer er belang bij de kwaliteit van zijn werk goed te bewaken en vast te leggen. Dat willen de meeste bouwers nu natuurlijk ook al. Ook als er straks onafhankelijke kwaliteitsborgers zijn, zullen aannemers zelf ook kwaliteitscontroles moeten (blijven) uitvoeren. Je wilt zelf weten of je de afspraken nakomt (extra belangrijk bij de nieuwe wet) en of je achteraf kunt aantonen dat je bouwwerk aan de eisen voldoet.

Het goed organiseren en documenteren heeft een aantal voordelen voor aannemers:

Op bovenstaande punten kun je nu al maximaal inzetten. Voordeel van het herhaaldelijke uitstel is dat er al langere tijd proefprojecten lopen die de markt hebben laten zien wat slim is en wat niet.

Je bent vast wel bekend met de fabel van de herdersjongen die een paar keer zonder enige aanleiding “wolf!” riep. Het hele was dorp was in rep en roer, maar geen wolf te bekennen. Toen hij vervolgens echt een wolf zag en hij daar weer voor wilde waarschuwen door heel hard “wolf” te roepen, luisterde niemand meer en kon de wolf ongestoord alle schapen doden. De moraal voor dit verhaal over de Wkb is: denk niet bij dit zoveelste uitstel dat het jouw tijd wel zal duren. Het uitstel is geen afstel en die wet gaat er zeker komen.

Ook al ben je nog zo goed voorbereid of gewaarschuwd: het lijkt bijna onvermijdelijk dat de omschakeling naar het nieuwe regime veel partijen in de bouwketen in aanvang extra werk, tijd en hoofdbrekens gaat kosten. En dat kost geld. Zo moeten er extra mensen ingezet worden om alle documenten in orde te maken. Een andere kostenpost is de inhuur van juristen en andere adviseurs, die helpen om zaken vooraf netjes te regelen en die ondersteuning bieden bij rechtszaken tijdens of na de bouw. Die ongemakkelijke waarheid maakt dat je misschien liever je ogen sluit, maar juist door je nu goed voor te bereiden, kun je de schade straks beperken. Nu niets doen kost uiteindelijk veel meer geld.

Nieuwe wetgeving is in het begin voor veel partijen lastig. Bij de Wkb draagt ook het regelmatige uitstel bij aan de onduidelijkheid. Bovendien is er geen garantie dat de Omgevingswet op de nu aangekondigde datum (1 juli 2023) wel wordt ingevoerd. We roepen de wetgever op om na te denken over het mogelijk ontkoppelen van Wkb en Omgevingswet, om de markt meer duidelijkheid te bieden. Maar los daarvan is er over de Wkb genoeg bekend en duidelijk. Op deze zaken kun je je als ondernemer in de bouw nu al goed op voorbereiden. Als je na invoering pas gaat nadenken over wat de gevolgen zijn voor jouw bedrijf, loop je achter de feiten aan.