Weerbare ondernemingen zijn innovatiever en richten zich meer op de lange termijn

De afgelopen jaren kenmerken zich door veel onzekerheid. Denk daarbij aan de coronapandemie, toegenomen geopolitieke spanningen of politieke onzekerheid. Deze onzekerheid zorgt voor extra risico’s voor ondernemingen, waarop bestuurders kunnen reageren door goed risicomanagement te voeren. Ongeveer vier vijfde van de Nederlandse ondernemingen heeft de afgelopen twee jaar één of meer additionele risicomanagement maatregelen genomen en ongeveer één vijfde van de ondernemingen probeert de strategische afhankelijkheid van andere partijen te verkleinen. Het afdekken van risico’s brengt kosten met zich mee, denk aan de kosten van verzekeringspremies en grote voorraden. Maar het onvoldoende afdekken van risico’s kan ook leiden tot grote incidentele verliezen, bijvoorbeeld een failliete afnemer of een bedrijfswebsite die niet beschikbaar is. Ondernemingen zouden de kosten (die vaak op dit moment gedragen worden) en de baten van risicomanagement (die vaak gelegen zijn in de toekomst) goed tegen elkaar af moeten wegen. Dit zorgt voor beheersing van risico’s en een weerbare onderneming, maar vereist een langetermijnvisie. Weerbare ondernemingen anticiperen op risico’s en dekken ze af.

Het is lastig om precies te meten hoe het (risico)management van een onderneming de prestaties van deze onderneming beïnvloedt. Een verbetering (of verslechtering) van de bedrijfsresultaten kan door goed management komen, maar ook door bijvoorbeeld veranderingen in de afzetmarkt, de economie of de bedrijfscultuur. In dit onderzoek bestuderen we of ondernemingen die relatief[1] uitgebreider risicomanagement voeren ook betere ondernemingsresultaten vermelden zoals op gebied van winstgroei, winstonzekerheid, omzetgroei, (lange termijn) investeringen, innovatie en financiële gezondheid.

Uit ons onderzoek blijkt dat meer risicomanagement – een grotere weerbaarheid dus – samenhangt met hogere innovatiescores en een grotere intentie om de liquiditeit, solvabiliteit en rentabiliteit te verbeteren. Vooral bedrijven die veel risico's ervaren, profiteren van een sterk risicomanagement. Het is waarschijnlijk dat bestuurders die bepaalde keuzes maken ten aanzien van risico’s, ook andere keuzes maken op het gebied van investeringen, innovatie en financiële gezondheid. Met andere woorden: beter (risico)management leidt tot betere resultaten ten aanzien van innovatie en financiële gezondheid.

[1] Dat wil zeggen in vergelijking met een onderneming in dezelfde sector, met een vergelijkbaar aantal werknemers en onderhevig aan dezelfde risico’s.

Ongeveer 1.200 ondernemingen in Nederland hebben in november 2024 vragen beantwoord over de impact van bepaalde risico’s op hun onderneming en de maatregelen die zij hebben genomen om de impact van deze risico’s te verkleinen.[2] De aggregeerde data uit deze enquête gebruiken we om indices samen te stellen met een getal tussen 0 en 1. Dat doen we voor iedere onderneming voor risico-impact en risicomanagement.

De risico-impact index in figuur 1A geeft een score weer voor iedere onderneming op een schaal van 0 tot 1, waarbij een score van 0 betekent dat de onderneming niet is blootgesteld aan risico’s en een score van 1 dat de onderneming is blootgesteld aan veel risico’s. In de risicomanagement index uit figuur 1B betekent een score van 0 dat de betreffende onderneming geen aanvullende maatregelen heeft genomen de afgelopen twee jaar om de impact van risico’s te verkleinen en een score van 1 dat de betreffende onderneming alle genoemde additionele maatregelen heeft genomen om de impact van risico’s te verkleinen.[3]

[2] Zie onderzoeksverantwoording voor de specifieke enquêtevragen.

[3] De antwoorden worden genormaliseerd en geaggregeerd, zie de onderzoeksverantwoording voor de details.

Ondernemingen geven aan dat met name technologische risico’s zoals phishing of DDoS-aanvallen grote impact zouden hebben op hun onderneming (zie figuur 1A). Veel ondernemingen noemen ook economische risico’s zoals invoerheffingen, extreme renteschommelingen, economische crises als een risico met grote impact op de onderneming. Het spreekt dan ook voor zich dat veel ondernemingen de afgelopen twee jaar vooral extra maatregelen hebben genomen (bovenop de reeds bestaande) op het gebied van digitale veiligheid en het verkleinen van de (economische) afhankelijkheid van individuele partijen (zie figuur 1B).[4]

[4] Zie voor verdere details ook ons onderzoek uit januari 2025: Breed risicomanagement is belangrijk voor de weerbaarheid van het bedrijfsleven.

Ondernemingen die inschatten dat de impact van risico’s groter is, nemen vanzelfsprekend ook meer maatregelen om deze risico’s af te dekken. Dit is ook zichtbaar in figuur 2. Op de horizontale as zijn ondernemingen ingedeeld op basis van de hoogte van de risico-impact index. Ondernemingen die aangeven dat veel risico’s een grote impact hebben op hun onderneming als deze zich voordoen, staan rechts in de grafiek en ondernemingen die aangeven dat weinig risico’s een grote impact hebben op de onderneming staan links in de grafiek. De figuur laat zien dat ondernemingen die hoog scoren op risico-impact (met een score tussen 0,9 en 1,0) op de x-as, een hogere mate van risicoafdekking (0,53) hebben dan ondernemingen die laag scoren qua impact (0,23).

Dit verband tussen risico-impact en risicomanagement is niet meer dan logisch, maar bemoeilijkt ook de analyse om vast te stellen of risicomanagement invloed heeft op de ondernemingsresultaten. Het betekent namelijk dat ondernemingen met veel risico’s mogelijk ook actief zijn in andere markten of een ander businessmodel hebben dan ondernemingen met minder risico’s.

Ondernemingen die actief zijn in markten die zijn blootgesteld aan veel risico’s zijn anders dan ondernemingen die minder impact van risico’s ondervinden. Dit ligt niet alleen aan de sector waarin deze ondernemingen actief zijn of het aantal werknemers dat werkzaam is bij de onderneming. Figuur 3 laat zien in hoeverre deze ondernemingen van elkaar verschillen. De cijfers in figuur 3 geven de coëfficiënten weer van een regressie op de ondernemingsuitkomsten op de y-as, waarbij gecontroleerd wordt voor bedrijfskarakteristieken (sector, grootteklasse, percentage export, lange termijn doelstellingen, haalbaarheid doelstellingen) en persoonlijke karakteristieken van de bestuurder (leeftijd en geslacht).[5]

Ondernemingen die meer blootgesteld zijn aan risico’s verschillen niet wezenlijk in winst- of omzetgroei van ondernemingen die minder blootgesteld zijn aan risico’s. Maar deze ondernemingen zijn wel wezenlijk anders als het gaat om andere ondernemingsuitkomsten. Ondernemingen die meer blootgesteld worden aan risico’s investeren meer op de lange termijn, innoveren meer en hebben een grotere intentie om financiële ratio’s te verbeteren, zoals de liquiditeit, solvabiliteit en rentabiliteit. Het spreekt voor zich dat ondernemingen die meer blootgesteld zijn aan risico’s ook meer omzetonzekerheid ondervinden.

[5] Zie de onderzoeksverantwoording voor de regressietabel

Het bestuur van ondernemingen die onderhevig zijn aan veel risico’s kan anders zijn dan dat van ondernemingen die minder risico’s ondervinden. In figuur 4 geven we de samenhang weer van risicoblootstelling en risicomanagement en de ondernemingsuitkomsten.

Weerbare ondernemingen, met meer risicomanagement, investeren ook meer op de lange termijn, innoveren meer en hebben een grotere intentie de financiële gezondheid van de onderneming te verbeteren (zie de oranje balken in figuur 4). Dit zijn de uitkomsten waarbij óók rekening wordt gehouden met de risicoblootstelling van de ondernemingen (zie de blauwe balken in figuur 4). Ondernemingen die weerbaarder zijn door relatief meer risicomanagement toe te passen (gecorrigeerd voor de grootteklasse, sector en aanwezige risico’s) laten geen andere ondernemingsresultaten zien voor de winstgroei van de afgelopen drie jaar, de omzetonzekerheid voor het aankomend jaar of de omzetgroei van de afgelopen drie jaar.

Figuren 5A en 5B laten wel zien dat deze verschillen in zelf gerapporteerde hogere innovatiescores, hogere intentie om de liquiditeit, solvabiliteit en rentabiliteit te verbeteren en meer investeringen met een langetermijnkarakter voornamelijk gelden voor ondernemingen die ook daadwerkelijk meer impact van risico’s ondervinden. Voor ondernemingen die een grote impact van risico’s verwachten is weerbaarheid van wezenlijk belang voor innovatie en de financiële gezondheid. Het is waarschijnlijk dat bestuurders van deze ondernemingen die bepaalde keuzes maken ten aanzien van risico’s, vermoedelijk ook andere keuzes maken ten aanzien van innovatie en financiële gezondheid.

De ondernemingen die onderhevig zijn aan veel risico’s zijn waarschijnlijk anders dan ondernemingen die minder blootgesteld zijn aan risico’s. In de academische literatuur worden deze niet-zichtbare karakteristieken, zoals de markt, regelgeving of andere bedrijfskenmerken van ondernemingen, ‘omitted variables’ genoemd. Deze niet-zichtbare karakteristieken bemoeilijken het meten van het effect van risicomanagement op de uitkomstvariabelen van een onderneming. In box 1 beschrijven we een uitbreiding van het onderzoek waarbij we de leeftijd van de bestuurder gebruiken om risicomanagement te isoleren van de andere aspecten die mogelijk het risicoprofiel van de onderneming bepalen, zoals bijvoorbeeld de markt waarin de onderneming actief is. De resultaten in box 1 wijzen op een positief effect van (risico)management op innovatie en financiële gezondheid.

Ondernemingen zijn op dit moment blootgesteld aan veel technologische en economische risico’s, zoals cybermisdaad, invoerheffingen en renteschommelingen. Deze uitdagingen vereisen een proactieve benadering van risicomanagement, waarbij bedrijven strategische maatregelen nemen om hun weerbaarheid te vergroten. Dit onderzoek richt zich op de vraag of ondernemingen met meer risicomanagement ook andere bedrijfsresultaten laten zien. We bestuderen daarbij niet alleen kortetermijnuitkomsten zoals winstgroei, omzetonzekerheid en omzetgroei, maar ook langetermijnkeuzes zoals investeringen, financiële gezondheid en innovatie.

We laten zien dat ondernemingen die blootstaan aan veel risico’s anders zijn dan ondernemingen die blootstaan aan minder risico’s. Dit kan komen doordat deze ondernemingen zich in andere markten begeven, andere regelgeving hebben of anders bestuurd worden. Wanneer we ondernemingen vergelijken met dezelfde bedrijfs- en bestuurderskarakteristieken én risicoblootstelling, dan gaat meer risicomanagement samen met meer innovatie, meer langetermijninvesteringen en een grotere intentie om de financiële gezondheid van de onderneming te verbeteren. Vooral bedrijven die veel risico's ervaren, profiteren van sterk risicomanagement. Bestuurders die bepaalde keuzes maken ten aanzien van risico’s, maken waarschijnlijk ook andere keuzes op het gebied van van investeringen, innovatie en financiële gezondheid. Management gericht op de lange termijn lijkt de weerbaarheid, innovativiteit en financiële gezondheid van ondernemingen ten goede te komen.

Download de onderzoeksverantwooring.