Voedingsmiddelenindustrie

Toenemende concurrentie voedingsmiddelenindustrie

In de keten (supplychain) zetten integratie, schaalvergroting en consolidatie onverminderd door. Dit leidt tot toenemende concurrentie, met name op prijs. De retailers (supermarktketens) hebben in de keten een dominante positie, met in Nederland vijf grote inkooporganisaties. De groei van online retail leidt tot toenemende concurrentie in het retailkanaal. Supermarktketens zoeken meer onderscheidende producten (onder meer vers, foodservice en thuisbezorgen), wat kansen biedt voor de industrie.

Nederlandse marktaandeel van huismerken

Het Nederlandse marktaandeel van huismerken ligt met circa 42% boven het Europese gemiddelde. Dit komt omdat servicesupermarkten (zoals Albert Heijn, Jumbo en Superunie) fors hebben geïnvesteerd in huismerken, om zo druk te blijven houden op grote leveranciers van A-merken en de concurrentie aan te gaan met de hard discounters (Lidl, Aldi)). 

B-merken zijn het kind van de rekening. Producenten van A-merken besteden hun productie steeds vaker uit aan gespecialiseerde (huismerk-)producenten, om zelf enkel nog te focussen op productinnovatie en merkontwikkeling.

Evolutie naar local-for-local

Voor de lange termijn is de verwachting dat er meer regionale gesloten ketens (want duurzaam en meer onderscheidend) ontstaan waarbij de voedingsmiddelenmarkt evolueert naar een local-for-localmarkt met een range van grofweg 800 tot 1000 km. Voor export buiten deze range moet het product:

• uniek zijn (hoge toegevoegde waarde voor het bestemmingsland), of
• cost leader zijn (veel goedkoper dan dezelfde producten in het bestemmingsland)

Economie

Volgens het CBS is over heel 2018 de totale omzet van de voedingsmiddelenindustrie nauwelijks toegenomen (+0,1%). Deze omzetstijging komt voornamelijk door het toenemende productievolume, doordat de afzetprijzen onder druk stonden (-0,7%). Over een langere periode (omzetindex ten opzichte van ijkjaar 2010) zien wij een forse groei in omzet (+28,9% in 7 jaar tijd), terwijl het productievolume in dezelfde periode slechts met 12,1% toenam.

Prijsstijging is de voornaamste accelerator achter de omzetgroei. Dit komt voor een belangrijk deel door de grondstofprijsinflatie. Na jaren van prijsdalingen, begonnen de prijzen voor agri-grondstoffen zoals granen, vlees en zuivel zo halverwege 2016 weer aan te trekken. Hetzelfde zagen we gebeuren in de olieprijs, waardoor bijvoorbeeld ook verpakkingsmaterialen duurder werden. Aanvullend zien wij een verschuiving richting producten met meer toegevoegde waarde, zoals gezondere producten, meer gemak (take-a-way), duurzamere producten of producten met een hoge belevingsfactor (specifieke A-merken). De combinatie van stijgende grondstoffen en veranderende consumentenbehoeftes leidt tot een forse omzetgroei.

Zie voor de meest actuele marktontwikkelingen altijd de Rabo Food Update die elk kwartaal wordt gepubliceerd op www.rabobank.nl/food.

Lees ook over de mogelijke impact van Brexit op de foodchain in Nederland

Duurzaamheid

Duurzaamheid wordt voor de consument steeds belangrijker in haar keuze om bepaalde voedingsmiddelen wel of niet te consumeren. De consument eist daarom meer transparantie in de wijze van produceren. Onderwerpen die voor supermarkten relevant zijn:

• Milieu: welke impact heeft de productie gehad op de directe omgeving (bijvoorbeeld het gebruik van bestrijdingsmiddelen), het klimaat en de natuur , et cetera? Dit leidt met name tot een groei van keurmerken in het schap.
• Dierenwelzijn: hoe is het beest gefokt, gevoerd, vervoerd en geslacht? Sterke groei van het 'Beter Leven' keurmerk in het vleesschap.
• Verpakkingen: er ontstaat steeds meer weerstand van consumenten tegen het (plastic) verpakken van producten.
• ‘Food miles’: steeds meer consumenten zijn erin geïnteresseerd hoeveel kilometer een product aflegt voordat het thuis op het bord ligt. Door de perceptie dat lokaal geproduceerde producten verser en duurzamer zijn, krijgen deze steeds vaker de voorkeur boven producten die van ver komen.
• Gezondheid: toenemende bewustwording van de impact van voeding op de gezondheid. Welke bestanddelen zitten er in het voedsel?
• Voedselverspilling: er wordt veel voedsel weg gegooid in de keten, zowel door de consument als door de industrie, retail en horeca. Hoe dit te reduceren? Dit kan onder meer door de houdbaarheid van voedsel te verlengen en door van reststromen inkomsten te maken

Innovatie

Veel innovatie vindt momenteel plaats in de distributie met de opkomst van online en het omnichannel aanbieden van producten.

Op het gebied van productie is innovatie traditioneel beperkt, maar zien we wel veranderingen opkomen door hogere eisen op het gebied van:

• allergenen
• traceability
• clean label
• snel wisselende consumentenvoorkeuren

Opkomst Smart Industry

Smart industry is de verzameling van een groot aantal technische innovaties in combinatie met toenemende digitalisering. Denk aan robotisering, mobiel internet, cloud computing, internet of things, 3D-printing en big data. Deze vernieuwing leidt tot de opkomst van slimme fabrieken, waarbij machines en robots onderling communiceren, zelf fouten opsporen en herstellen. Deze ontwikkelingen raken elk bedrijf in de sector.

Lees over de 5 duurzame kansen van smart industry

Maatschappij

Er is sprake van een wijziging van consumentengedrag en eetpatroon naar verse, voorverpakte producten, snacks en convenience producten (gemak).

Voedselveiligheid en traceerbaarheid

Door recente voedselschandalen is het vertrouwen van de consument in de foodketen geschaad. Dit leidt enerzijds tot toenemende wet- en regelgeving om te komen tot verantwoorde productieprocessen. Anderzijds eist de consument meer transparantie en kiest zij sneller voor biologische producten of keurmerken.

Koppeling van food met lifestyle en gezondheid

Food is hot en in toenemende mate een onderdeel van iemands levensstijl ('je bent wat je eet'). De consument vraagt daarom ook steeds vaker naar een uniek en authentiek product waarmee hij zich kan onderscheiden en waarmee hij zijn eigen identiteit verder kan ontwikkelen. Dit vertaalt zich in afnemende klantloyaliteit van mainstreamproducten.

Gebruik van social media

Consumenten laten zich leiden door de massa. Online platforms en social media beïnvloeden de keuzes van consumenten in toenemende mate.

Aanbod Rabobank

Rabobank als maatschappelijk partner

Banking for Food is een van onze strategische pijlers. Binnen deze strategie ontwikkelt de Rabobank diverse proposities voor ondernemers actief in de foodchain. In diverse regio’s organiseert de Rabobank Food Forward Tracks: we brengen alle spelers in de keten samen om de regionale voedselketen duurzaam te veranderen.

Laatste update: juli 2019

Lees waarom Banking for Food bij de Rabobank hoort Lees meer over Rabobank Food Forward