Voedingsmiddelenindustrie

Toenemende concurrentie voedingsmiddelenindustrie

In de keten (supplychain) zetten integratie, schaalvergroting en consolidatie onverminderd door. Dit leidt tot toenemende concurrentie, met name op prijs. De retailers (supermarktketens) hebben in de keten een dominante positie, met in Nederland vijf grote inkooporganisaties. De groei van online retail leidt tot toenemende concurrentie in het retailkanaal. Supermarktketens zoeken meer onderscheidende producten (onder meer vers, foodservice en thuisbezorgen), wat kansen biedt voor de industrie.

Nederlandse marktaandeel van huismerken

Het Nederlandse marktaandeel van huismerken ligt met circa 42% boven het Europese gemiddelde. Dit komt omdat servicesupermarkten (zoals Albert Heijn, Jumbo en Superunie) fors hebben geïnvesteerd in huismerken, om zo druk te blijven houden op grote leveranciers van A-merken en de concurrentie aan te gaan met de hard discounters (Lidl, Aldi)). 

B-merken zijn het kind van de rekening. Producenten van A-merken besteden hun productie steeds vaker uit aan gespecialiseerde (huismerk-)producenten, om zelf enkel nog te focussen op productinnovatie en merkontwikkeling.

Evolutie naar local-for-local

Voor de lange termijn is de verwachting dat er meer regionale gesloten ketens (want duurzaam en meer onderscheidend) ontstaan waarbij de voedingsmiddelenmarkt evolueert naar een local-for-localmarkt met een range van grofweg 800 tot 1000 km. Voor export buiten deze range moet het product:

• Uniek zijn (hoge toegevoegde waarde voor het bestemmingsland) of;
• Cost leader zijn (veel goedkoper dan dezelfde producten in het bestemmingsland)

Dit geldt uiteraard ook weer voor producten die wij van ver importeren.

Economie

In 2019 is de groei van de gemiddelde dagproductie in de voedingsmiddelenindustrie minimaal (bron CBS). Wel zien we een stijging in de omzetten, voornamelijk door het toerekenen van hogere prijzen aan stijgende grondstofprijzen en de BTW-verhoging. De afvlakkende volumes komen mede door een frisser economisch klimaat en toenemende internationale handelsspanningen. De minimaal groei zette zich al in 2018 in, toen de totale omzet van de voedingsmiddelenindustrie nauwelijks toenam (+0,1%). Deze omzetstijging kwam voornamelijk door het toenemende productievolume, terwijl de afzetprijzen onder druk stonden (-0,7%). Over een langere periode (omzetindex ten opzichte van ijkjaar 2010) zien wij een forse groei in omzet (+28,9% in 7 jaar tijd), terwijl het productievolume in dezelfde periode slechts met 12,1% toenam.

Prijsstijging is de voornaamste accelerator achter de omzetgroei. Dit komt voor een belangrijk deel door de grondstofprijsinflatie. Na jaren van prijsdalingen, begonnen de prijzen voor agri-grondstoffen zoals granen, vlees en zuivel zo halverwege 2016 weer aan te trekken. Hetzelfde zagen we gebeuren in de olieprijs, waardoor bijvoorbeeld ook verpakkingsmaterialen duurder werden. Momenteel stijgen met name de varkensprijzen door toedoen van de varkenspest, iets wat voor veel vleesverwerkers weer lastig door te berekenen is naar de afnemende foodretail. Over het algemeen zien we toenemende schaarste in grondstoffen, zeker voor de langere termijn. Het borgen van de aanvoer van strategische grondstoffen (‘strategic sourcing’) en het verduurzamen van deze aanvoer, vereist dan ook aandacht van ondernemers in de industrie.

Aanvullend ziet de Rabobank een verschuiving richting producten met meer toegevoegde waarde, zoals gezondere producten, meer gemak (take-a-way), duurzamere producten of producten met een hoge belevingsfactor (specifieke A-merken). De combinatie van stijgende grondstoffen en veranderende consumentenbehoeftes leidt tot een uitdagend businessmodel die om veel flexibiliteit en innovatiekracht vraagt.

Zie voor de meest actuele marktontwikkelingen altijd de Rabo Food Update die elk kwartaal wordt gepubliceerd op www.rabobank.nl/food.

Lees ook over de mogelijke impact van Brexit op de foodchain in Nederland

Duurzaamheid

Duurzaamheid wordt voor de consument steeds belangrijker in haar keuze om bepaalde voedingsmiddelen wel of niet te consumeren. De consument eist daarom meer transparantie in de wijze van produceren. Onderwerpen die voor supermarkten relevant zijn:

• Milieu: welke impact heeft de productie gehad op de directe omgeving (bijvoorbeeld het gebruik van bestrijdingsmiddelen) of het klimaat en de natuur? Dit leidt met name tot een groei van keurmerken in het schap;
• Dierenwelzijn: hoe is het beest gefokt, gevoerd, vervoerd en geslacht? Sterke groei van het 'Beter Leven' keurmerk in het vleesschap;
• Verpakkingen: er ontstaat steeds meer weerstand van consumenten tegen het (plastic) verpakken van producten. Dilemma is hoe balans te houden tussen minder plastic en het tegengaan van voedselverspilling (plastic houdt AGF vaak langer houdbaar);
• ‘Food miles’: steeds meer consumenten zijn erin geïnteresseerd hoeveel kilometer een product aflegt voordat het thuis op het bord ligt. Door de perceptie dat lokaal geproduceerde producten verser en duurzamer zijn, krijgen deze steeds vaker de voorkeur boven producten die van ver komen;
• Gezondheid: toenemende bewustwording van de impact van voeding op de gezondheid. Welke bestanddelen zitten er in het voedsel, hoe zorg je voor een gebalanceerd en gevarieerd dieet?
• Voedselverspilling: er wordt veel voedsel weg gegooid in de keten, zowel door de consument als door de industrie, retail en horeca. Hoe dit te reduceren? Dit kan onder meer door de houdbaarheid van voedsel te verlengen en door van reststromen inkomsten te maken.

Innovatie

Veel innovatie vindt momenteel plaats in de distributie met de opkomst van online en het omnichannel aanbieden van producten. In de productie zien wij innovatie op een aantal thema’s:

• Allergenen;
  
• Traceability;
  
• Clean label;
  
• Robotisering en AI;
  
• Automatisering en Internet of Things;
  
• Circulair ondernemen;
  
• Inspelen op snel wisselende consumentenvoorkeuren.
  
  

Opkomst Smart Industry

Smart industry is de verzameling van een groot aantal technische innovaties in combinatie met toenemende digitalisering. Denk aan robotisering, mobiel internet, cloud computing, internet of things, 3D-printing en big data. Deze vernieuwing leidt tot de opkomst van slimme fabrieken, waarbij machines en robots onderling communiceren, zelf fouten opsporen en herstellen. Deze ontwikkelingen raken elk bedrijf in de sector.

Lees over de 5 duurzame kansen van smart industry

Circulaire Economie

De overheid streeft naar een volledig circulaire economie in 2050. Dit houdt in dat de industrie gebruik van nieuwe ‘virgin’ grondstoffen tot een minimum moet hebben teruggebracht en afval zoveel mogelijk moet omzetten naar waardevolle reststromen (recycling). Voor ondernemers in de voedingsmiddelenindustrie is het zaak daar tijdig op in te spelen, met name op het gebied van energie, verpakkingen en de verwaarding van reststromen.

Meer weten over circulair ondernemen?

Neem contact op met de Rabo Circulair Ondernemen Desk

Maatschappij

Er is sprake van een wijziging van consumentengedrag en eetpatroon naar verse, voorverpakte producten, snacks en convenience producten (gemak). De vergrijzing van de bevolking leidt onder meer tot minder inname van calorieën, terwijl jongere generaties juist meer buiten de deur gaan eten. Door het gewijzigde gedrag van de consument ontstaan er interessante nichemarkten. De consument gaat daarbij niet zo zeer meer betalen voor het product (in dit geval het broodje of de plak kaas daarop), maar wel meer voor de dienstverlening eromheen. Denk aan het thuisbezorgen van voedsel, het buitenshuis consumeren (to-go, fastfood, horeca) of het kopen van voorbereid of voorgesneden producten om thuis het koken makkelijker te maken.

Lees ook de thema-update ‘food is steeds meer dienstverlening’

Voedselveiligheid en traceerbaarheid

Door recente voedselschandalen is het vertrouwen van de consument in de foodketen geschaad. Dit leidt enerzijds tot toenemende wet- en regelgeving om te komen tot verantwoorde productieprocessen. Anderzijds eist de consument meer transparantie en kiest zij sneller voor biologische producten of keurmerken.

Koppeling van food met lifestyle en gezondheid

Food is hot en in toenemende mate een onderdeel van iemands levensstijl ('je bent wat je eet'). De consument vraagt daarom ook steeds vaker naar een uniek en authentiek product waarmee hij zich kan onderscheiden en waarmee hij zijn eigen identiteit verder kan ontwikkelen. Dit vertaalt zich in afnemende klantloyaliteit van mainstreamproducten.

Gebruik van social media

Consumenten laten zich leiden door de massa. Online platforms en social media beïnvloeden de keuzes van consumenten in toenemende mate.

Aanbod Rabobank

Rabobank als maatschappelijk partner

Banking for Food is een van onze strategische pijlers. Binnen deze strategie ontwikkelt de Rabobank diverse proposities voor ondernemers actief in de foodchain. In diverse regio’s organiseert de Rabobank Food Forward Tracks: we brengen alle spelers in de keten samen om de regionale voedselketen duurzaam te veranderen.

Lees waarom Banking for Food bij de Rabobank hoort Lees meer over Rabobank Food Forward Check Rabobank Foodupdates

Laatste update: december 2019