De voedingsmiddelenindustrie omvat onder meer de vleesverwerkende industrie, de zuivelindustrie en industriële bakkerijen. Voor deze branche deelt de Rabobank recente cijfers en trends.
We bespreken de ontwikkelingen op het gebied van:
Middensegment heeft het moeilijk
De Nederlandse markt voor voedsel is sterk verzadigd en kent slechts beperkte groei (0-1% volumegroei). Op mondiaal niveau groeit de bevolking en neemt de welvaart toe waardoor de vraag naar verwerkt voedsel stijgt. Door deze exportkansen is de verwachting dat op de middellange termijn een groei kan worden gerealiseerd van 2 tot 3% per jaar.
De groei in Nederland is niet evenredig verdeeld. De impact van de hybride consument is duidelijk zichtbaar. De consument kiest bij de dagelijkse boodschappen voor een goede prijs-kwaliteitsverhouding. Alleen voor producten met een duidelijke meerwaarde (premium) is men nog bereid een meerprijs te betalen. Het middensegment heeft het ontzettend moeilijk.
Trends die het goed doen:
- gemak (kant-en-klaarproducten/maaltijden en eenpersoonsverpakkingen)
- vers (meer onbewerkte, lokale producten)
- gezond (minder suiker, zout en vetten)
- duurzaam (minder impact op milieu, kortere ketens, biologisch)
In de keten (supplychain) zetten integratie, schaalvergroting en consolidatie onverminderd door. Dit leidt tot toenemende concurrentie, met name op prijs. De retailers (supermarktketens) hebben in de keten een dominante positie, met in Nederland vijf grote inkooporganisaties. De groei van online retail leidt tot toenemende concurrentie in het retailkanaal. Supermarktketens zoeken meer onderscheidende producten (onder meer vers, foodservice en thuisbezorgen), wat kansen biedt voor de industrie.
Het Nederlandse marktaandeel van huismerken ligt met circa 42% boven het Europese gemiddelde. Dit komt omdat servicesupermarkten (zoals Albert Heijn, Jumbo en Superunie) fors hebben geïnvesteerd in huismerken, om zo druk te blijven houden op grote leveranciers van A-merken en de concurrentie aan te gaan met de hard discounters (Lidl, Aldi)).
B-merken zijn het kind van de rekening. Producenten van A-merken besteden hun productie steeds vaker uit aan gespecialiseerde (huismerk-)producenten, om zelf enkel nog te focussen op productinnovatie en merkontwikkeling.
Voor de lange termijn is de verwachting dat er meer regionale gesloten ketens (want duurzaam en meer onderscheidend) ontstaan waarbij de voedingsmiddelenmarkt evolueert naar een local-for-localmarkt met een range van grofweg 800 tot 1000 km. Voor export buiten deze range moet het product:
- uniek zijn (hoge toegevoegde waarde voor het bestemmingsland), of
- cost leader zijn (veel goedkoper dan dezelfde producten in het bestemmingsland)
Economie
Er zijn in Nederland 5.275 bedrijven actief in de voedingsmiddelenindustrie. In de totale voedings- en genotmiddelenindustrie in Nederland werken 135.000 werknemers. De voedingsmiddelenindustrie is goed voor 22% van de totale industriële productie van Nederland. Totale productiewaarde bedraagt ongeveer 65 miljard euro.
De prijsontwikkeling in de Nederlandse voedingsmarkt volgt de grondstofprijsontwikkeling met een kleine vertraging. In 2015 zagen we een structurele prijsdaling. Sinds medio 2016 zijn de prijzen weer gestegen, met een versnelling in het eerste kwartaal van 2017 (5% op jaarbasis). De prijsstijgingen bleven de afgelopen jaren ten koste gaan van de volumegroei. Met dank aan de bovengemiddelde groei van het besteedbaar inkomen lijken de volumes de afgelopen maanden iets aan te trekken.
Lees ook over de mogelijke impact van Brexit op de foodchain in Nederland
Duurzaamheid
Duurzaamheid wordt voor de consument steeds belangrijker bij haar keuze om bepaalde voedingsmiddelen wel of niet te consumeren. De consument wil haar eten kunnen vertrouwen, dus eist transparantie op het gebied van milieu, dierenwelzijn, gezondheid en voedselverspilling.
Milieu
Welke impact heeft de productie gehad op de directe omgeving, CO2-uitstoot en de natuur?
Dierenwelzijn
Hoe is het beest gefokt, gevoerd, vervoerd en geslacht? 'Veiligheid' van het vlees, onder meer gebruik van antibiotica is belangrijk.
Gezondheid
Toenemende bewustwording van de impact van voeding op de gezondheid. Welke bestanddelen zitten er in het voedsel?
Voedselverspilling
Consumenten, maar ook de voedselindustrie en horeca gooien nog steeds te veel voedsel weg. Hoe dit te reduceren? Dit kan onder meer door van 'afval' inkomsten te maken.
Innovatie
Veel innovatie vindt momenteel plaats in de distributie met de opkomst van online en het omnichannel aanbieden van producten.
Op het gebied van productie is innovatie traditioneel beperkt, maar zien we wel veranderingen opkomen door hogere eisen op het gebied van:
- allergenen
- traceability
- clean label
- snel wisselende consumentenvoorkeuren
Toepassing van nieuwe technologie
De digitalisering van de productiesector neemt wereldwijd steeds grotere vormen aan door robotisering, 3D-printing en cloudcomputing. Deze ontwikkelingen raken elk bedrijf in de sector.
Lees hoe je in 4 stappen profiteert van smart industry
Maatschappij
Er is sprake van een wijziging van consumentengedrag en eetpatroon naar verse, voorverpakte producten, snacks en convenience producten (gemak).
Voedselveiligheid en traceerbaarheid
Door recente voedselschandalen is het vertrouwen van de consument in de foodketen geschaad. Dit leidt enerzijds tot toenemende wet- en regelgeving om te komen tot verantwoorde productieprocessen. Anderzijds eist de consument meer transparantie en kiest zij sneller voor biologische producten of keurmerken.
Koppeling van food met lifestyle en gezondheid
Food is hot en in toenemende mate een onderdeel van iemands levensstijl (je bent wat je eet). De consument vraagt daarom ook steeds vaker naar een uniek en authentiek product waarmee hij zich kan onderscheiden en waarmee hij zijn eigen identiteit verder kan ontwikkelen. Dit vertaalt zich in afnemende klantloyaliteit van mainstreamproducten.
Gebruik van social media
Consumenten laten zich leiden door de massa. Online platforms en social media beïnvloeden de keuzes van consumenten in toenemende mate.
Wet- en regelgeving
Controles op voedselveiligheid worden uitgevoerd door de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit.
Controles op voedselveiligheid worden uitgevoerd door de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit.
- Elk bedrijf dient de voor zijn branche geldende hygiënecode(s) te implementeren of anders een eigen HACCP-plan (voedselveiligheidsplan) op te stellen.
- Voor levering aan supermarkten dienen producten IFS- en BRC-gecertificeerd te zijn.
- De eisen van supermarktketens, Tesco en Lidl voorop, zijn veelal strikter dan IFS/BRC.
- Milieueisen vanuit gemeenten op het gebied van bouwvoorschriften, koelmiddelen, afvalverwerking en transportbeperkingen.
- Biologische producten dienen SKAL-gecertificeerd te zijn.
Aanbod Rabobank
Rabobank als maatschappelijk partner
Banking for Food is een van onze strategische pijlers. Binnen deze strategie ontwikkelt de Rabobank diverse proposities voor ondernemers actief in de foodchain.
Lees waarom Banking for Food bij de Rabobank hoort
Laatste update: januari 2018