Detail- en groothandel: volop uitdagingen in turbulente tijden

In de Rabobank Sectorprognoses richten wij ons op de vooruitzichten voor dit en volgend jaar: een periode met een bescheiden economische groei.

Economisch herstel na de coronacrisis

Dankzij de positieve groeicijfers van het laatste kwartaal van 2022 is er geen recessie. Een combinatie van factoren heeft bijgedragen aan deze meevaller. Zo was er gedurende het hele jaar nog sprake van inhaalbestedingen na corona. En hoewel meer huishoudens problemen hebben om rond te komen, werd de inflatiepijn verlicht door een breed pakket aan koopkrachtmaatregelen, een zachte winter en dalende energieprijzen. Veel bedrijven bleken veerkrachtig en lieten mooie winstcijfers zien. De werkgelegenheid nam toe.

Veel uitdagingen voor ondernemers

In economische zin valt de blijvende corona-schade mee en is het acute recessie-gevaar dus geweken. Dat geeft ondernemers wat ruimte om in te spelen op de vele uitdagingen: van schaarste aan personeel en materialen en hogere kosten voor inkoop, personeel, huisvesting en energie tot een versnelling van de klimaat- en energietransitie. Om aan de verwachtingen van consumenten en overige stakeholders te kunnen blijven voldoen, moeten digitalisering en duurzaamheid prioriteit krijgen in de strategie van bedrijven.

Het aantal faillissementen neemt toe

Tijdens de coronapandemie was het aantal faillissementen eigenlijk veel te laag ten opzichte van eerdere jaren. Dit kwam vooral door alle steunmaatregelen van de overheid. Nu deze zijn opgeheven en eerdere steun moet worden terugbetaald, ligt het voor de hand dat er op den duur een correctie plaatsvindt en er dus meer faillissementen volgen. Dit is vooral het geval bij bedrijven die het vóór de coronacrisis al moeilijk hadden om alle uitdagingen het hoofd te bieden.

2022 werd afgesloten met een recordgroei in omzet voor de non-food detailhandel maar naar onze mening is er weinig reden tot juichen. Het volume daalde licht en vooral inflatie was dus de grote aanjager. En de kosten stijgen net zo hard, zo niet harder, mee. Snel stijgende bedrijfskosten duwen de winstverwachting van ondernemers richting de rode cijfers. Dat is zorgwekkend.

Brutowinstmarge onder druk door kostenstijgingen in de supply chain…

De omzet is dus gestegen, maar dat geldt ook voor de inkoopwaarde van die omzet. In de afgelopen 3 jaar zijn er volop verstoringen geweest in de toeleveringsketens. Dit zorgde, in combinatie met de toegenomen consumptie, voor schaarste waarbij de prijs van grondstoffen, halffabricaten en producten steeg. Daarbovenop volgde de energiecrisis, waarbij de impact verschilt per regio/land en energie-intensiteit per branche.

…schaarste aan personeel en stijgende loonkosten…

De werkgelegenheid is nog nooit zo goed geweest. Aan de ene kant zorgt dit ervoor dat de consument blijft consumeren. Aan de andere kant zorgt dit voor problemen bij ondernemers die moeilijk kwalitatief goed personeel kunnen vinden. Ook kwantitatief leiden personeelstekorten tot uitdagingen. Het aanbod is beperkt en de vraag enorm hoog. Daarbij hebben werknemers steeds meer wensen qua salaris, werksfeer, opleidingsmogelijkheden en ontwikkelperspectief en jaagt de hoge inflatie stevige cao-loonstijgingen aan.

…piekende energiekosten…

Ondanks dat de fysieke non-food handel relatief lage energiekosten kent, heeft een verdrievoudiging zoals in 2022 alsnog een serieuze impact. Daarbij zijn er grote verschillen tussen ondernemers qua verduurzaming van hun vastgoed. Diegenen die hier al eerder op hebben ingezet, hebben waarschijnlijk relatief weinig last gehad van de verstoringen in de energiemarkt. Voor ondernemers die nog twijfelen of verduurzaming kan lonen, zien wij volop kansen. Het draagt niet alleen bij aan een betere planeet, maar ook aan een beter exploitatieresultaat.

…en stevige huurindexaties...

Veel verhuurders hebben het recht om de huurprijzen te verhogen met de consumentenprijsindex (CPI). Dat bevat echter ook de sterk gestegen energiekosten. In normale marktomstandigheden is dat geen probleem maar nu leidt deze methodiek tot bijzondere uitkomsten met extreme huurverhogingen van meer dan 14%. En dat terwijl veel ondernemers die hoge energiekosten ook al zelf moeten betalen.

Kortom, ondernemers moeten heel hard blijven werken aan toekomstbestendige ondernemingen terwijl de kosten oplopen en de marges onder druk staan. Er is geen reden om de vlag uit te hangen.

De trend dat online retail, zeker in non-food retail, harder groeit dan de bestedingen in fysieke winkels is al jarenlang zichtbaar. De coronapandemie bracht die trend in een versnelling. Volgens cijfers van het CBS ging de groei van het online omzetaandeel door het dak en was in 2020 met 43,5% het hoogst ooit gemeten. Ook in 2021 met bijna 24% was de groei nog heel fors.

Ook over een wat langere periode gezien is de enorme groei van online heel duidelijk: de index internetverkopen 2015-2022 is 329,3% terwijl de index totaalomzet non-food 2015-2022 123,9% bedraagt. En in een markt die slechts beperkt groeit, is grote online groei per definitie slecht nieuws voor fysieke omzet.

Het online omzetaandeel zal zowel in B2C als in B2B verder toenemen

De verwachting van Rabobank is dat het online omzetaandeel vanaf later dit jaar en de komende jaren verder toeneemt, ondanks de huidige haperingen. Nieuwe technieken en online businessmodellen zullen zorgen voor nog meer gemak en een verdere verschuiving van offline naar online. Vooral omdat online winkelen en zakendoen steeds sneller, gemakkelijker, aantrekkelijker en persoonlijker wordt terwijl veel fysieke winkels, winkelgebieden en traditionele groothandels hier onvoldoende toegevoegde waarde tegenover zetten. Er zullen daarbij wel verschillen zijn per (sub)sector want sommige zijn al veel meer ‘internetrijp’ dan anderen.

Is er nog toekomst voor fysieke winkels?

Jazeker. Het omzetaandeel van fysieke winkels blijft dominant. Er moet wel heel wat gebeuren om winkels en winkelgebieden relevanter en aantrekkelijker te maken. De toekomst van retail is de naadloze digitale integratie van online en offline commercie, waarbij de klant volledig centraal staat. De sleutel is de mobiele telefoon, de cruciale verbinding tussen beide werelden.

Een mooi voorbeeld is TOMO. Voor de opening van het duurzame warenhuis van Nederland met 1.000 vierkante meter circulaire beleving vol duurzame en stijlvolle fashion, beauty en lifestyle, in de Westfield Mall of the Netherlands, spraken we met oprichtster Marjan Haselhoff.

In de winkel is volop ruimte en aandacht voor duurzaam en verantwoord consumeren volgens de principes van eerlijk en repair, re-use, recycle en rent.

Rabobank Innovatie Lening

Het geld voor TOMO kreeg Marjan bij elkaar via een combinatie van private equity, crowdfunding en bancaire financiering. Van Rabobank ontving ze een Innovatielening tegen gunstige voorwaarden. En Rabo Foundation verstrekte een financiering tegen lage rente en zonder onderpand. Marjan: ‘De Circulair Ondernemersdesk van Rabobank reageerde heel enthousiast op mijn verzoek om financiering. In een aanloopperiode is vertrouwen en funding van financiers onmisbaar.’

Aan ambitie ontbreekt het Marjan niet. De winkel is nog maar nauwelijks open of ze onderzoekt al de mogelijkheden voor een tweede en derde vestiging.

Kansen voor groei zowel fysiek als online

TOMO kan naast met fysieke winkels ook opschalen via de combinatie van fysieke winkels, voorraden van leveranciers en verkoop via de webshop en platforms. Juist de combinatie van winkels en online is enorm krachtig en biedt voordelen op het gebied van voorraden, kosten, klanttevredenheid en milieu.

De slimme digitalisering die het IT-fundament van TOMO vormt en ook live te zien is in de Future Store Arnhem | powered by Rabobank is hier samen met het selectieve aanbod uitermate voor geschikt. Als merken en groothandels meedoen, wordt het model nog krachtiger omdat via het systeem ook die voorraden kunnen worden ingezet om aan de klantvraag te voldoen.

Wij zien vanuit de combinatie van web en winkel 4 businessmodellen die verschillende voordelen bieden voor zowel de retailer als de klant:

1. Ship-from-Store;
2. Buy Online and Pick Up in Store/Click & Collect;
3. Check & Reserve;
4. Platforms.

Lees in onze eerdere blog meer over businessmodellen die winkel en online combineren.

Rabobank gelooft dat kansen beter te pakken zijn vanuit samenwerking en krachten bundelen. Daarom brengen we met ons grote netwerk ondernemers bij elkaar, delen we kennis en investeren we in nieuwe mogelijkheden. Vanuit onze coöperatieve mentaliteit zoeken we naar oplossingen waar iedereen beter van wordt, zodat ondernemers duurzaam kunnen groeien. Wij geloven in de noodzaak om innovatie, digitalisering en duurzaamheid binnen het Nederlandse bedrijfsleven aan te jagen en geven daarmee invulling aan onze maatschappelijke rol als coöperatieve bank.