Einde prijsstijging chocolade in zicht

In september 2024 waarschuwden we al dat de chocoladeprijzen in de supermarkt snel konden oplopen. Door slechte oogsten, gewasziekten en structurele aanbodproblemen gingen de onderliggende cacaoprijzen destijds door het dak. Het was een kwestie van tijd – typisch zo’n zes tot negen maanden door lopende hedging- en leveringscontracten – voordat deze crisis op de cacaomarkt zich zou vertalen naar de chocoladeprijzen in de winkel. En dat hebben we gemerkt.

Net op een moment dat consumenten al in hun portemonnee werden getroffen door de hoge inflatie werd chocolade - een geliefde traktatie voor velen - merkbaar duurder. De reep chocolade van een premium merk die we in ons rapport vorig jaar als voorbeeld gebruikten, ligt inderdaad voor 1 euro meer in het schap. Voor deze reep betaal je nu 3,95, terwijl je hem destijds voor 2,93 in je winkelmandje legde in een Nederlandse supermarkt. Dat is een stijging van bijna 35% in een jaar tijd.

Eind 2024 waren de Nederlandse winkelprijzen voor chocolade al 31% hoger dan in 2021, met name door hogere kosten voor suiker, zuivel, energie, verpakking en arbeid. Maar de volledige impact van de cacaocrisis moest toen nog komen. Halverwege 2025 is de consumentenprijsstijging vergeleken met 2021 opgelopen tot 54% – een gigantische verschuiving voor een segment dat gedijt op de aantrekkingskracht van een betaalbare lekkernij.

Zo’n enorme prijsstijging blijft niet zonder gevolgen. Volgens Circana wordt er momenteel in Nederland 10% minder chocolade gegeten dan vier jaar geleden, al lijkt de volumedaling de afgelopen maanden wel iets af te vlakken. Consumenten zijn ook meer huismerken gaan kopen, om het scherpe randje van de prijsstijgingen er zo toch iets af te halen. Het marktaandeel van huismerken steeg volgens NIQ/PLMA de afgelopen jaren met meer dan 2 procentpunt.

De marktaandeelwinst van huismerken heeft een extra boost gekregen doordat de prijskloof tussen merkproducten en huismerken sterk is gegroeid. Een kilo merkchocolade kost nu ongeveer 11 euro meer dan een kilo huismerkchocolade (zie figuur 1). Supermarkten zien in dit grotere prijsgat een kans om nieuwe producten te introduceren - goedkoper dan het A-merk, maar duurder dan het reguliere huismerk - waarmee ze optimaal kunnen profiteren als de consumentenbestedingen weer aantrekken.

Het verlies van marktaandeel noopt merkfabrikanten tot actie. Enerzijds om niet nog meer consumenten te verliezen, anderzijds om hun winstmarges te repareren. In veel gevallen hebben ze namelijk niet de volledige cacaoprijsstijging in hun verkoopprijzen doorberekend, om zich niet helemaal uit de markt te prijzen. Dit ging echter wel ten koste van de winstgevendheid. Om het prijsgat tussen merkproducten en huismerken niet nog verder op te laten lopen, hun producten nog enigszins betaalbaar te houden en vooral om niet door psychische prijsbarrières bij consumenten heen te gaan, leggen merkproducenten meer nadruk op kleinere verpakkingsformaten, hebben ze de inhoud van bestaande verpakkingen verkleind of zijn ze goedkopere ingrediënten gaan gebruiken.

De situatie in Nederland weerspiegelt een bredere West-Europese trend, waarbij de chocoladeprijzen op koers liggen om tegen het einde van het jaar meer dan 50% hoger te zijn dan in 2021. Voor consumenten is chocolade nu duurder dan op enig moment in de afgelopen decennia – en merk- en huismerkfabrikanten worden voorlopig nog uitgedaagd om hun kostenherstel in balans te brengen met consumentenbehoud.

Na de historische hoogten eind 2024 – toen ICE New York futures een piek bereikten van 11.900 dollar per ton – is de cacaoprijs inmiddels in rustiger vaarwater beland. Momenteel noteert cacao in New York ongeveer 7300 dollar per ton. Volgens RaboResearch Agri Commodity Markets Research (ACMR) daalt deze cacaoprijs door betere oogstverwachtingen en lagere vraagvolumes naar verwachting verder naar 5.300 dollar per ton in de zomer van 2027. Daarmee koelt de cacaomarkt aanzienlijk af. Voor chocoladefabrikanten is daarmee de grootste druk op hun belangrijkste kostenpost even geluwd.

Die verwachte 5.300 dollar per ton betekent nog altijd meer dan een verdubbeling ten opzichte van de cacaoprijzen van 2021 (gemiddeld 2300 dollar per ton). Structurele problemen, waaronder verouderde bomen, gewasziekten, klimaatschommelingen en jaren van onderinvestering, zullen volgens ACMR het aanbod van cacao voorlopig structureel beperken. Dit krappe aanbod betekent ook dat de cacaoprijzen heel volatiel kunnen reageren op aanbodschokken. Herbeplanting is weliswaar aan de gang, maar het duurt jaren voordat nieuwe bomen opbrengsten van betekenis leveren.

Dat de cacaoprijzen dalen, betekent ook niet automatisch dat de chocoladeprijzen naar beneden gaan. En van een terugkeer naar het oude niveau is sowieso geen sprake zolang cacao twee keer zo duur is als in 2021. Puur op basis van de huidige cacaoprijsverwachtingen zou de reep van 3,95 euro uit ons eerdere voorbeeld volgens ons kostenmodel over twee jaar ongeveer 60 cent goedkoper kunnen zijn. In theorie dan, want deze berekening houdt geen rekening met eventuele maatregelen om minder afhankelijk te worden van de huidige cacao-oogstgebieden en de prijsontwikkelingen van andere kosten zoals arbeid, energie en verpakkingen. Daarnaast bepalen supermarkten de consumentenprijzen in de winkel en ook zij hebben het nodige te stellen met oplopende kosten, zoals bijvoorbeeld het minimumloon. Dit betekent dat de prijs voor consumenten waarschijnlijk niet zal dalen.

Fabrikanten moeten zich nog steeds aanpassen aan uitdagende omstandigheden waarin de cacaokosten hoog blijven en waarin ze in hun strategie rekening moeten houden met de volatiliteit van de markt. Met het oog op de toekomst spreidt de industrie haar kansen. Grote spelers investeren in nieuwe cacaoteelttechnieken om opbrengsten te verhogen én in cacao-vrije innovatie om zo hun afhankelijkheid van een enkele, kwetsbare toeleveringsketen te verminderen. Ze willen cacao niet vervangen, maar de keuzemogelijkheden uitbreiden en toekomstige veerkracht opbouwen. Hiervoor kijken ze naar technologieën zoals in het laboratorium gekweekte cacao en precisiefermentatie.

De piek van de inflatie in winkelprijzen voor chocolade ligt mogelijk achter ons, maar de druk is nog niet verdwenen. De prijzen blijven hoog en de categorie beweegt naar een nieuw normaal van hogere kosten en aanhoudende volatiliteit. Dit vereist wendbaarheid en voortdurende aanpassing van de spelers in de sector.