Productiviteitsverbetering bepaalt de toekomst van de maakindustrie

De laatste jaren is de economische groei vooral te danken aan het feit dat er meer mensen zijn gaan werken. Dat gold ook voor de industrie. Meer inzet van arbeid wordt in de industrie echter steeds lastiger. De sector is bovengemiddeld vergrijsd, concurreert met andere sectoren om schaars talent en de instroom vanuit de vakopleidingen is te laag. De groei zal dus moeten komen van een hogere arbeidsproductiviteit: de toegevoegde waarde per gewerkt uur.

Het belang hiervan wordt ook door het ministerie van Economische Zaken (EZ) gezien. Op 8 september 2025 presenteerde zij haar productiviteitsagenda, waarin thema’s worden besproken die cruciaal zijn om arbeidsproductiviteit te versterken (bron: Kamerbrief Productiviteitsagenda). Het is belangrijk dat er politieke aandacht is en dat bedrijven worden ondersteund. Maar bedrijven zullen vooral zelf in actie moeten komen.

De arbeidsproductiviteit in de Nederlandse industrie is de afgelopen 30 jaar flink gegroeid. In vergelijking met andere Europese landen scoort Nederland goed. In 2024 stond Nederland wereldwijd op de 10e plaats als het gaat om arbeidsproductiviteit per gewerkt uur (bron: Ministerie van EZ). De industrie leverde hieraan een belangrijke bijdrage door haar bovengemiddelde arbeidsproductiviteit.

Dit is een goede uitgangspositie voor de Nederlandse industrie. Toch zijn er zorgen over de toekomstige concurrentiepositie. Aan de ene kant zien we in Nederland de groei afvlakken of zelfs negatief worden. Aan de andere kant zien we dat andere landen met een vergelijkbaar welvaartsniveau juist in staat zijn om de arbeidsproductiviteit flink omhoog te brengen. Daarnaast zien we grote verschillen tussen sectoren (zie figuur 1). De arbeidsproductiviteit in de machinebouw is de afgelopen jaren hard gestegen. In de voedings- en genotmiddelenindustrie zien we de productiviteit sinds 2017 dalen. De grafische industrie heeft traditioneel een vrij lage arbeidsproductiviteit, en vanaf 2022 zien we een duidelijke daling. De combinatie van achterblijvende productiviteitsgroei en toekomstige tekorten op de arbeidsmarkt zetten een rem op de mogelijke groei in de maakindustrie. Het maakt duidelijk hoe belangrijk het is dat bedrijven blijven investeren in technologie, procesoptimalisatie en menselijk kapitaal.

Veel bedrijven uit de maakindustrie hoeven niet overtuigd te worden van de noodzaak om te investeren in verhoging van de arbeidsproductiviteit. Tuinte Machinebouw, Gooskens Hout en Reijnen Sealing zijn goede voorbeelden.

Tuinte Machinebouw: slimme automatisering en procesoptimalisatie

Tuinte is een hightech toeleverancier en machinebouwer met ongeveer 100 medewerkers. Het bedrijf is gespecialiseerd in engineering, machinebouw, modulebouw en de productie van complexe onderdelen, onder andere voor de semicon, energy en defensie-industrie. Automatisering en het verbeteren van de samenwerking tussen de afdelingen en de mensen onderling staan centraal in hun aanpak om de arbeidsproductiviteit te verhogen.

‘Bij elke investering die we doen, speelt automatisering een rol,’ aldus operationeel directeur Bert Wildenborg. De productie bij Tuinte bestaat uit kleine series met veel bewerkingen (high-mix low volume). Dat maakt het logistiek uitdagend en zorgt ervoor dat producten vaak lang wachten op een volgende stap. Door het proces van orderintake tot uitlevering slim in te richten, heeft Tuinte aanzienlijke winst geboekt. Dit verkort de doorlooptijd en verhoogt de productiviteit.

Wildenborg benadrukt het belang van een grondige procesanalyse als startpunt: ‘Je moet het letterlijk uittekenen. Zo ontdekten we dat er veel te winnen viel in de samenwerking tussen afdelingen. Een belangrijke uitdaging was om medewerkers van engineering en productie beter te laten samenwerken. Vroeger moesten afdelingen vaak onnodig lang op elkaar wachten, of werd er dubbel werk gedaan.’

‘Het draait om het creëren van een goede flow in je productieproces. Door elke stap gedetailleerd te beschrijven, worden automatiseringsmogelijkheden duidelijker. Inmiddels weten we op elk moment waar een product zich bevindt, welke bewerkingen al zijn uitgevoerd en wat er nog moet gebeuren. Dat levert veel tijdswinst op.’

Het streven naar hoge productiviteit gaat verder dan alleen automatisering. Het draait vooral om mensen. ‘We hebben ervaren hoe belangrijk het is om te weten welke competenties nodig zijn voor een functie en welke competenties onze medewerkers bezitten,’ zegt Wildenborg. ‘Het matchen van deze twee heeft ons veel opgeleverd. Het vraagt om voortdurende investering in de ontwikkeling van mensen.’

Gooskens Hout: mechanisering en capaciteitsverhoging

Gooskens Hout levert ruw en bewerkt vurenhout, in hoeveelheden variërend van 1 plank tot volledige vrachten, al dan niet rechtstreeks uit het land van herkomst. Het bedrijf behoort tot de grootste vurenhoutleveranciers in de Benelux.

De cijfers spreken voor zich: waar 10 jaar geleden nog 90.000 m³ hout werd verwerkt met 45 productiemedewerkers, ligt dat volume nu op 230.000 m³ met 80 FTE. Deze groei is mogelijk gemaakt door gerichte investeringen in moderne schaafmachines, afkortzagen en een verlijmstraat. Dankzij deze mechanisering is het productieproces efficiënter geworden, met minder uitval en een hogere output.

CFO Ine Gooskens is trots op deze ontwikkeling: ‘We blijven samen met onze medewerkers zoeken naar manieren om slimmer te produceren. Hout blijft een natuurproduct, dus een volledig onbemande fabriek zie ik niet gebeuren.’

Naast mechanisering heeft Gooskens ook fors geïnvesteerd in digitalisering. Zo wordt kunstmatige intelligentie ingezet om orders efficiënter te plannen. Ook maakt het bedrijf gebruik van een zogenoemde Woodeye, die planken automatisch in de juiste positie draait voor verdere bewerking. In Helmond worden prefab-pakketten samengesteld met een geautomatiseerde aan- en afvoer, wat aanzienlijke tijdswinst oplevert. Gooskens ziet hier nog veel potentieel, al vormt de benodigde ruimte voor dergelijke lijnen soms een beperking.

Volgens Gooskens zal automatisering en robotisering de komende jaren verder toenemen: ‘Door de grote variatie in maten en bewerkingen is volledige robotisering nu nog lastig. Maar handmatig werk zal steeds meer plaatsmaken voor machinebediening. Onze medewerkers ontwikkelen zich tot operators, en dat vraagt om andere competenties.’ Daarom investeert Gooskens actief in de ontwikkeling van medewerkers en betrekt hen bij het bedenken van toekomstige oplossingen. Gooskens besluit: ‘Het verhogen van arbeidsproductiviteit draait om machines en slimme routing, maar uiteindelijk is de samenwerking tussen mensen het meest bepalend.’

Reijnen Sealing: oplossingen om de arbeidsproductivitiet bij de klant te verhogen

Reijnen Sealing, onderdeel van de TTS group, is een expert in het beschermen van elektronica. Door het ingieten of coaten van electronica beschermen ze optimaal tegen vocht, trillingen, weersomstandigheden en vandalisme. In deze groeimarkt ontzorgt Reijnen Sealing haar klanten van ontwerp tot productie.

Reijnen Sealing kijkt niet alleen naar het verbeteren van de arbeidsproductiviteit in de eigen productie maar ook bij die van de klant. Maurits Tepper, CEO van de TTS group vertelt: ‘Met onze oplossingen kunnen klanten besparen op ontwerp- en assemblagekosten. Ze kunnen zich hierdoor richten op de werkzaamheden met meer toegevoegde waarde. Zo stijgt hun arbeidsproductiviteit aantoonbaar. Het coaten en ingieten van electronica zorgt bovendien voor verlenging van de levensduur en minder materiaalgebruik.’

Het verbeteren van arbeidsproductiviteit is vandaag de dag geen keuze meer: het is een vereiste om concurrerend en toekomstbestendig te blijven. Dit vraagt om vergaande automatisering en robotisering. ICT en industrie raken steeds nauwer met elkaar verweven, wat niet alleen technologische investeringen vereist, maar ook aandacht voor de vaardigheden en competenties op de werkvloer.

Technologische innovatie gaat hand in hand met sociale innovatie. Ondernemers richten zich niet alleen op machines en algoritmen, maar ook op de mensen die deze technologieën ontwerpen, bedienen en onderhouden. De praktijkvoorbeelden van Tuinte Machinebouw, Gooskens Hout en Reijnen Sealing laten zien dat grote stappen mogelijk zijn; mits er wordt geïnvesteerd in de juiste randvoorwaarden: