Een derde van de kleine bedrijven is slechts beperkt voorbereid op economische, klimaat- of technologische schokken

Kun je de belangrijkste bevindingen uit het onderzoek toelichten?

“Waar we in geïnteresseerd zijn, is hoe toekomstbestendig het Nederlandse bedrijfsleven nu is. Daarvoor hebben we ook wat breder gekeken, dus niet alleen naar risicomanagement, maar ook naar de combinatie met duurzaamheid en innovatie. Je moet je als bedrijf immers voorbereiden op schokken die ontstaan bij de komst van nieuwe producten of processen – denk aan AI. Maar ook klimaatschokken worden een steeds grotere dreiging. Steeds meer wordt duidelijk dat ondernemingen hierdoor in financiële problemen kunnen komen.”

“Als je naar die drie aspecten van toekomstbestendigheid kijkt, dus risicomanagement, duurzaamheid en innovatie, dan blijkt dat van de kleine bedrijven – tot vijftig werknemers - een derde slecht scoort op twee van deze drie aspecten. Dus dat ze bijvoorbeeld slecht scoren op innovatie én slecht op duurzaamheid, waardoor ze dus beperkt toekomstbestendig zijn. Als je ziet wat er de afgelopen vijf jaar allemaal op ons af is gekomen, denk aan geopolitieke ontwikkelingen - de omgeving is een stuk dynamischer en veranderlijker geworden, dan is een beperkte toekomstbestendigheid riskant.”

Grotere bedrijven doen het een stuk beter. Hoe komt dat?

“Drie dingen spelen hierbij een belangrijke rol: geld, tijd en informatie. Die zijn overal schaars. Die schaarste zal groter zijn bij kleine ondernemingen dan bij grote ondernemingen. En wat ook meespeelt, is lange-termijnmanagement. Dus heb je met het management binnen je onderneming ook de mogelijkheden om verder vooruit te kijken dan alleen de aankomende vijf jaar? Zet je strategieën uit en steek je daar ook geld, tijd en informatie in? Wij denken dat daar toch ook wel deels een soort van selectie-effect in zit. Want ondernemingen met een langetermijnstrategie scoren inderdaad goed op alle drie de aspecten van toekomstbestendigheid. En dit zijn doorgaans de grotere bedrijven. Grotere bedrijven, vanaf vijftig werknemers, zijn dus inderdaad beter voorbereid. Dat is ook niet heel gek. Die kleine bedrijven hebben natuurlijk een stuk minder mensen in dienst, dus is er ook minder capaciteit om met deze aspecten bezig te gaan. Daar doet misschien één iemand de inkoop én de administratie. Dat betekent dat als je er iets bij moet doen, dat opeens extra mankracht kost en daar ontbreekt het dan aan. Maar ook hebben kleine bedrijven vaker minder financiële middelen en wellicht ook minder mogelijkheden om kennis te vergaren. Kennis over hoé je innoveert, anticipeert op risico's, maar ook: hoe je de duurzaamheid van je bedrijf verbetert.”

Maar hoe komt het dat kleine ondernemingen minder goed over kennis kunnen beschikken dan grote ondernemingen?

“Nou ja, omdat je toch bepaalde netwerken nodig hebt. Grote bedrijven zitten vaak in meer en grotere netwerken met andere bedrijven, en hebben meer medewerkers met verschillende achtergronden in dienst. Grote ondernemingen zijn daarnaast wat meer verplicht om kennis openbaar te maken en uit te wisselen. Ook met concurrenten. Kijk naar Rabobank. Die zit ook in allerlei overleggremia met ING, ABN en andere banken om kennis te delen.”

”Als je je als ondernemer op deze drie aspecten wil verbeteren, denk ik dat je ook meer na moet denken over het vergaren van informatie. Denk bijvoorbeeld aan de invloed van AI op jouw onderneming. De productiviteit van een bedrijf gaat niet automatisch omhoog als je AI inzet. Je moet ook medewerkers opleiden om AI nuttig in te zetten, misschien dat omscholing nodig is, noem maar op. Op nationaal niveau zou het verbeteren van de kennisdeling tussen grote ondernemingen en kleine bedrijven ook bijdragen aan een toekomstbestendigere economie. Informatie, kennisdeling als voorwaarde voor toekomstbestendig ondernemerschap, is vaak niet zo populair. Als het gaat om geld, dan is het altijd heel gemakkelijk om te zeggen: ja, die banken komen niet met financiering over de brug. Maar bij informatie kun je niet echt met je vinger wijzen. Terwijl dat wel een belangrijke rol speelt.”

Kun je wat vertellen over de onderzoeksmethode?

“We hebben 1.300 bedrijven geënquêteerd, waarvan er circa 800 de vragenlijst volledig hebben ingevuld. Ongeveer 30% hiervan is een groot bedrijf, dus met meer dan vijftig werknemers en 70% heeft twee tot vijftig werknemers. Zzp’ers hebben we niet meegenomen in het onderzoek. Naast de vragen die we jaarlijks stellen in het kader van ons NEx-T-onderzoek naar de duurzaamheid van het Nederlandse bedrijfsleven, hebben we nu ook vragen gesteld over innovatie. Dat hebben we heel breed gedaan. We hebben dus niet alleen gekeken naar nieuwe producten en diensten, maar ook naar procesinnovatie en innovatie op het gebied van bestaande producten en diensten. We vroegen bijvoorbeeld ook wat bedrijven motiveert om hun bestaande portfolio toekomstbestendig te maken, zoals de wensen van klanten, wetgeving of hoge kosten van energie of materiaal. Ook hebben we dit jaar vragen gesteld over hun risicomanagement. Bijvoorbeeld over risico’s op het gebied van klimaat, geopolitiek – denk aan de importtarieven - en nieuwe technologieën, zoals AI en robots. We hebben gevraagd wat voor maatregelen bedrijven nemen om het effect van deze risico’s te verkleinen.”

Het onderzoek is gepubliceerd in De Staat van het MKB, een uitgave van het Nederlands Comité voor Ondernemerschap. Kun je hier wat meer over zeggen?

“Het Nederlands Comité voor Ondernemerschap is opgericht door het ministerie van Economische Zaken met als doel inzicht te bieden in het wel en wee van het midden- en kleinbedrijf in Nederland. Voor deze specifieke publicatie worden onder meer data van het CBS gebruikt, en ook van het CPB staan er stukken in, maar externe partijen zijn ook gevraagd om een bijdrage te leveren over de huidige staat van het Nederlandse midden- en kleinbedrijf en de verwachtingen voor de toekomst. En wij hebben natuurlijk data over de toekomstbestendigheid van Nederlandse bedrijven. Morgen (afgelopen dinsdag, red.) wordt het document aan minister Karremans aangeboden. Maar ons artikel is natuurlijk slechts een minuscuul onderdeeltje ervan.”

Komt er nog een vervolgonderzoek?

“Dat zonder meer. Innovatie staat in ieder geval heel hoog op onze onderzoeks-agenda en duurzaamheid natuurlijk ook. Bovendien beschrijven we met het NEx-T-onderzoek elk jaar de duurzaamheid van het Nederlandse bedrijfsleven.”

Verder de diepte in? Lees de volledige studie