Groothandels food: strijd om regie in de keten

De Nederlandse voedselmarkt is sterk verzadigd. De vraag groeit maar beperkt omdat de bevolkingsgroei afvlakt in zowel ons land als in Noordwest-Europa, waar de bulk van onze export naar toe gaat. Ook zorgt toenemende vergrijzing voor afname van de gemiddelde calorie-inname per hoofd van de bevolking. We gaan dus niet zo zeer meer eten, maar we gaan wel anders eten. Maar ook de opkomst van meer eenpersoonshuishoudens, toenemende verstedelijking en migratie zorgen voor een veel gevarieerder voedselpatroon. Daarnaast zien we 5 brede consumententrends die de vraag verandert en daarmee de keten:

1. Radicale transparantie: de geïnformeerde consument. Wil meer en meer weten waar voedsel vandaan komt, hoe het geproduceerd is, wat er aan is toegevoegd en eruit is gehaald. Leidt tot toenemende transparantie door de hele keten heen. Aandacht voor de CO2 voetafdruk en de impact van voedselproductie op klimaat, wordt steeds groter;
2. Verduurzaming: de waardengedreven consument. Is bewust van zijn of haar voedingspatroon en de impact van de productie daarvan op klimaat, milieu, dierenwelzijn en meer. Leidt tot sterke groei keurmerken en vega(n);
3. Gezondheid: de bewust levende consument. Weet steeds meer van wat eten en drinken met zijn of haar gezondheid doen. Leidt tot continue focus op terugdringen van onder andere suikers, zouten en verkeerde vetten in producten;
4. Convenience: de maximaal gemak consument. Wil steeds minder tijd kwijt zijn in de keuken en koopt producten die steeds vaker direct te consumeren zijn. Leidt tot sterke groei van gemaksproducten, ready-to-eat en ready-to-heat, tot meer buitenshuisconsumptie (groei horeca) en groei van het thuisbezorgen van boodschappen;
5. Hybride consument: de prijsbewuste consument tegenover de belevingzoekende consument. Voor de dagelijkse boodschappen is een scherpe prijs-kwaliteit leidend, maar voor unieke producten die een bijzondere herinnering creëren, is de consument bereid een meerprijs te betalen. Leidt tot sterke groei van discounters tegenover fullservice supermarkten, bulk tegenover niches, quickservice tegenover gastronomie.

Deze 5 trends bieden kansen voor de groothandel. Die kan haar afnemers, van horeca tot retail, in dit snel wisselende speelveld voorzien van onderscheidende producten en diensten gericht op gemak, smaak en beleving. En dat alles het liefst tegen een scherpe prijs. Maar de concurrentie staat ook niet stil: in de keten zijn de inkoopcombinaties van supermarkten (food retail) steeds dominanter door hun inkoopkracht. Food retail beweegt zich meer op het terrein van foodservice/horeca (branchevervaging) waarbij supermarkten zelf meer foodservice-concepten gaan aanbieden. Daarnaast leveren meer supermarktketens in de zakelijke markt via hun groeiende e-commerce diensten en onderscheiden zij zich daarbij van groothandels door scherpe prijzen. Als tegenreactie zien we dat groothandels meer consolideren en elkaar overnemen om voldoende schaal te kunnen realiseren. Hierdoor ontstaat een felle strijd om de gunsten van de uiteindelijke klant. Data wordt zo steeds belangrijker. Als groothandel is het zaak meer te weten te komen over deze finale consument zodat je beter kunt inspelen op de behoefte en meer toegevoegde waarde kunt leveren. Door bijvoorbeeld voor eenpersoonshuishoudens op maat producten te voorzien of door informatie te leveren over producteigenschappen.

Al sinds de coronapandemie zien we een verstoring van de keten en sinds najaar 2021 lopen de kosten op voor foodbedrijven. Logistieke uitdagingen, slechte weersomstandigheden en speculatie leiden tot oplopende grondstofprijzen. Dit wordt sinds het voorjaar van 2022 versterkt door het uitbreken van de oorlog in Oekraïne. De markt van onder meer granen, zonnebloemolie en kunstmest is verstoord, wat leidt tot prijsstijgingen door de hele keten heen. Ook zijn de containerprijzen en grondstoffen voor verpakkingen sterk gestegen. Daarnaast is er steeds minder gekwalificeerd personeel en zijn de energiekosten sterk opgelopen. Voor de korte termijn verwachten dan ook een verdere kosteninflatie door de keten heen en een hogere consumentenprijs. Dit zal leiden tot een prijskritische consument die gaat downtraden: goedkopere alternatieven en aanbieders zoeken. Discount en fastservice profiteren in de regel van dit soort ontwikkelingen, terwijl het meer premium segment het lastiger krijgt.

Voor de meest actuele ontwikkelingen rondom inflatie lees je de Rabo Inflatiemonitor. Deze komt elke eerste dag van de maand uit.

Op de langere termijn verwachten we dat de keten zich aanpast aan deze toenemende onzekerheden:

1. Ander voorraadbeheer. Just-in-case (Het aanhouden van meer voorraad van essentiële grondstoffen en producten) in plaats van just-in-time (pas bestellen als voorraad nodig is);
2. Meer flexibiliteit inbouwen in je organisatie om zo makkelijker te kunnen switchen van leverancier, product, grondstof of afzetkanaal. Ook wordt het productie- en distributieproces verder gedigitaliseerd, met name focus op robotisering en automatisering;
3. Er wordt kritischer gekeken naar de concentratie van toevoer vanuit en afzet op verdere landen. Het wordt aantrekkelijker om afzet te vinden in Noordwest-Europa en kortere ketens;

We verwachten een verschuiving van foodservice-out-of-home naar foodservice-at-home. Supermarkten, horeca en thuisbezorgformules gaan vol inspelen op de behoefte van de consument naar meer gemak in eigen huis. In de out-of-home markt zal de ketenvorming in met name quickservice verder doorzetten.

Door kortere ketens, meer concurrentie en toenemende macht van toeleveranciers en afnemers, staat het bedrijfsmodel van groothandels al een tijdje onder druk. Het is dan ook cruciaal om te zorgen voor meer toegevoegde waarde, willen groothandels overleven. Over het algemeen heeft een groothandel 2 strategische opties:

1. Inzetten op schaalgrootte: denk aan meer vestigingen, meer online, concurrentie overnemen, afzetmarkten uitbreiden en assortiment verbreden;
2. Inzetten op specialisatie: denk aan keuze voor één specifiek product, assortiment, regio of afzetmarkt.

Omdat ze in het midden van de keten zitten, hebben groothandels een unieke kans om meer dan één keer toegevoegde waarde te leveren: naar klant én naar leverancier. Zo krijgt de groothandel de regie over de keten, van ontzorgen van producent tot consument. Bijvoorbeeld door te helpen om kosten te besparen, informatie te delen in de keten en het uit handen nemen van niet-kerntaken. Schaalgrootte – ook bij specialisatie - en een efficiënte bedrijfsvoering blijven basisvoorwaarden voor een succesvolle groothandel.

Steeds meer consumenten worden bewuster van de impact van de voetafdruk van hun voedsel. Deze afdruk kan veel omvatten, van impact op klimaat tot milieu en dierenwelzijn. Voor groothandels food liggen er kansen om hierin de regie te nemen en afnemers te voorzien van de juiste informatie over herkomst en wijze van productie. Ook kunnen ze als ketenregisseur toewerken naar het optimaliseren van reststromen en het voorkomen van voedselverspilling. Met de toename van e-commerce en het meer thuisbezorgen van boodschappen en voedsel, liggen er uitdagingen in het verduurzamen van verpakkingen en het realiseren van emissievrije logistiek. In de komende jaren gaan steeds meer steden bestelauto’s weren die CO2 uitstoten. Rabobank ondersteunt ondernemers die hun logistiek willen elektrificeren via de speciaal tool Rabo Electric.

Voor ondernemers in food die willen verduurzamen, is er de handige Duurzame Kansenkaart. Deze staat vol praktische tips en handvatten om stappen te zetten naar een duurzamer bedrijfsmodel. Uiteindelijk is onze oproep vooral om meer te gaan samenwerken in de keten – want van boer tot bord heeft iedereen er belang bij om onze productie en consumptie te verduurzamen.

De dynamiek in de voedselketen is intens en dus moet je als onderneming continu vernieuwen. Lees ons artikel ‘Innovatie in food: 5 trends’ en ontdek meer over de belangrijkste trends die nu in de sector spelen.

Rabobank wil graag bijdragen aan verduurzaming en steunt daarom verschillende initiatieven. Ben je ondernemer in de voedselketen en vraag je je af wat voor jou mogelijk is? Onze accountmanagers staan altijd open voor een gesprek. Ook kun je contact opnemen met onze sectormanagers Martijn Rol en Marcel Lambregts.