TommyTomato- Groente-eters voor het leven

‘Wie van jullie kookt thuis weleens?’ Chef-kok Bastiaan Koenders (46) kijkt vragend naar de kinderen die zich deze ochtend om een grote tafel op basisschool Polsstok in Amsterdam hebben verzameld. Vrijwel alle handen gaan direct de lucht in. Wat ze dan zoal maken? ‘Pasta!’ antwoord Rahul (9). Het leidt tot instemmend geknik van zijn klasgenootjes. ‘En rijst. En soms kip of soep’, vult Luiza (10) aan. ‘Lekker! En die pasta’, vraagt Bastiaan, ‘maken jullie dan zelf deeg of kopen jullie het in een zakje?’ Rahul: ‘In een zak. Die slierten hebben ze gewoon bij de Albert Heijn!’

Koenders stond jarenlang in de keuken van sterrenrestaurants, maar de laatste jaren legt hij zich toe op een heel ander publiek: kinderen. Als soeperchef van TommyTomato geeft hij kooklessen op basisscholen, om kinderen te leren hoe ze samen lekker en gezond eten maken. De missie van TommyTomato is om van elk kind een groente-eter voor het leven te maken.

Vandaag staat roti op het menu. De kinderen van basisschool Polsstok en de naastgelegen basisschool Bijlmerhorst worden na een korte snij-instructie opgedeeld in groepjes. De ‘broodbazen’ staan aan de ene kant van de tafel, de ‘sausbazen’ aan de andere kant. Elk groepje kiest een leider die het recept mag voorlezen.

Maar nog voordat de groepsleiders zijn uitgesproken, zijn de meeste ingrediënten al van tafel gegrist en wordt er volop gesneden, gewogen en gekletst. Koenders houdt de vorderingen met een grote grijns in de gaten. ‘Let the chaos begin.’

TommyTomato bestaat sinds 2020. Naast kooklessen en voedingseducatie biedt de organisatie ook warme groentelunches aan op basisscholen. ‘Iedereen weet dat groente eten belangrijk is’, zegt oprichter Bas Turk (43). ‘En dat we dat vaak te weinig eten. Maar als vader van jonge kinderen weet ik ook dat het niet meevalt om aan het einde van de dag een doodvermoeid kind nog te overtuigen zijn of haar bord leeg te eten. Vandaar dus de warme lunch, zodat kinderen als ze thuiskomen al minimaal zestig procent van de dagelijkse aanbevolen hoeveelheid groente binnen hebben.’

De eerste maaltijden maakten Turk en mede-oprichter Erik van der Plas nog in hun eigen keukens, maar het bedrijf is snel gegroeid. Op het TommyTomato-hoofdkwartier in Haarlem worden dagelijks zes- tot achtduizend lunches opgewarmd en klaargemaakt voor transport. Veelal door mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Het transport is in handen van zogenoemde health angels: 65-plussers die de maaltijden tot in de klas bezorgen.

Seppl was lange tijd een van hen, maar inmiddels is hij coördinator van de angels, vertelt hij tijdens een rondleiding door het hoofdkwartier in Haarlem. Hij haalt een warmhoudplaatje uit een van de ovens. ‘Deze plaatjes gaan mee in de box, waardoor de maaltijden vier uur op temperatuur blijven’, legt hij uit. ‘Iedere health angel krijgt vervolgens een route uitgereikt, die elke dag weer anders is, want sommige scholen hebben één keer per week een TommyTomato-lunch, andere vijf dagen.’

De recepten – met namen als ‘roerige rakkers’ (nasi), ‘hulk smulk’ (pasta met boerenkool) en ‘pompoenzoen’ (pompoencurry) – worden door een aantal cateringbedrijven bereid en vervolgens naar TommyTomato gebracht. Behalve het hoofdkwartier in Haarlem heeft TommyTomato ook uitgiftepunten in Den Haag, Utrecht en sinds kort in Eindhoven.

Seppl: ‘In totaal zitten we nu op 47.000 lunches per week, verdeeld over bijna driehonderd scholen.’ De ambitie van TommyTomato is om in de toekomst alle basisschoolkinderen in Nederland van een warme groentelunch te voorzien. ‘Gezonde voeding leidt tot betere eetgewoontes, verhoogt de concentratie en bevordert de schoolprestaties van een kind’, somt Turk op. ‘En omdat al onze lunches vegetarisch zijn, draagt het ook bij aan de eiwittransitie, waarin dierlijke producten in ons dieet vaker worden vervangen door plantaardige producten.’

Het mes snijdt dus aan vele kanten, maar dan moeten ouders dat wel kunnen betalen. Een TommyTomato-groentelunch voor kinderen in de onderbouw kost 3,35 euro per keer. Voor bovenbouwkinderen zijn de porties groter en betalen ouders 3,89 euro. Dat kan qua kosten, zeker voor ouders met meerdere kinderen op de basisschool, toch in de papieren lopen. ‘Dat is zo’, beaamt oprichter Turk. ‘Daarom betalen wij de lunch voor de ouders die dat zelf niet kunnen.’

Dat zit zo: scholen waar meer dan dertig procent van de kinderen onder de armoedegrens leeft, kunnen subsidie aanvragen voor een lunch voor alle kinderen op de school. Bij de overige scholen betalen de ouders zelf. Kunnen ouders het niet (geheel) betalen, dan legt TommyTomato het resterende bedrag bij. Dit wordt bekostigd met hulp van donateurs.

Rabobank is er daar een van. De lokale banken in de Metropoolregio Amsterdam doneerden in 2024 ter ere van het 125-jarig bestaan 225.000 euro vanuit het coöperatief dividend, waardoor ruim drieduizend kinderen in de regio een jaar lang wekelijks een groentelunch ontvingen. Turk: ‘Kansengelijkheid is belangrijk voor ons. We willen niet dat budget de reden is dat een paar kinderen in de klas buiten de boot vallen. Iedereen verdient een gezonde maaltijd.’

Terug naar basisschool Polsstok, waar Rahul en Luiza de zelfgemaakte bolletjes deeg op een weegschaal leggen. ‘Deze is te zwaar’, concludeert Rahul. Hij haalt er rigoureus een paar stukken af en kijkt geconcentreerd naar de weegschaal tot het cijfer overeenkomt met dat op zijn receptenblad. Het groenteteam naast hem is druk bezig de boontjes te doppen. Vanuit de hoek waar de sausbazen bezig zijn, stijgt een lekkere geur op uit de pannen.

Schooldirecteur Doanh Doanh Truong kijkt vrolijk toe. Ze is blij met initiatieven als TommyTomato, want ook zij ziet de ongelijkheid terug in de broodtrommels van kinderen. ‘We zijn soms al blij als er een boterham in zit’, zegt ze. Op Polsstok is er veel aandacht voor gezonde voeding. ‘We zien het als mindset. We leren kinderen wat gezonde voeding is en hoe dat ervoor zorgt dat je je beter voelt. Zo’n kookles helpt dan enorm, want zo kunnen ze dat in de praktijk ervaren, terwijl ze lekker praktisch en creatief bezig zijn.’

Oprichter Bas Turk ziet de groentelunches en kooklessen pas als het begin. Hij zou het liefst zien dat voeding een vak werd op school, net als taal en rekenen. ‘Mensen moeten zich veel bewuster worden van het belang van gezonde voeding voor kinderen.’

Nederland is een van de weinige Westerse landen waar een warme schoollunch niet gebruikelijk is. Turk: ‘Terwijl de voordelen legio zijn. Uit Zweeds onderzoek blijkt zelfs dat kinderen die gratis een voedzame lunch krijgen op school, beter presteren en later een paar procent meer verdienen dan kinderen die geen lunch krijgen. Het is dus een investering die zich op de langere termijn terugverdient.’

Turk is nu samen met partners als Rabobank, betaald-voetbalclubs, wetenschappers en artsen bezig om groentecoalities te smeden: een netwerk van professionals en bedrijven die de krachten bundelen om gezonde voeding voor kinderen toegankelijker te maken. Erik Versnel, coöperatief directeur Rabobank in de Metropoolregio Amsterdam, is blij met dit initiatief: ‘Rabobank is de bank van de transities. Door netwerk en kennis samen te brengen willen we gezonde voeding voor kinderen de norm maken. Samen bereiken we meer dan alleen.’

Nog even terug naar Polsstok, waar de roti inmiddels over de borden is verdeeld. Wat vinden de koks van hun zelfgemaakte roti? Luiza is kritisch. ‘Een zeven. Ik proefde weinig specerijen.’ Haar klasgenootje Janelle (8) kijkt verbaasd op. ‘O, ik vond het lekker hoor! Ik geef een negen!’

De kookles zit erop. ‘Normaal is opruimen en afwassen ook onderdeel van de kookles, maar daar is vandaag geen tijd meer voor’, constateert chef-kok Bastiaan Koenders. Buiten staan ouders al te wachten op hun kinderen. De kleine koks vormen een rij in de gang. De sfeer is uitgelaten. Ze gaan met nieuwe kookskills én een gevulde buik de rest van de dag tegemoet.