Korte levensduur Trussonomics toont de tucht van de obligatiemarkt

Het vertrek van Liz Truss als premier van Engeland bewijst dat de obligatiemarkt zijn werk als tuchtmeester weer heeft opgepakt. Ooit, in de jaren negentig van de vorige eeuw, zei James Carville, destijds politiek raadsman van president Bill Clinton, dat als er zoiets als reïncarnatie bestond, hij zou willen terugkeren als de obligatiemarkt: want dan kun je iedereen bang maken.

Dat leek een uitspraak uit andere tijden. Sinds de eurocrisis in 2012 was de obligatiemarkt bijzonder kalm en stond overheden grote begrotingstekorten toe, bijvoorbeeld om de pandemie te bestrijden. Zeer lage rentes moesten een impuls geven aan structurele investeringen die zich op termijn gemakkelijk zouden terugverdienen.

Voor de politiek bleek het vaak lastig zich daaraan aan te passen. Zo heeft Duitsland bij wet vastgelegd dat een begrotingstekort niet is toegestaan, wat de overheid sterk belemmerde in de pandemie. Lastig is het ook voor politici om nu uit te moeten leggen dat de coronasteun zich wel heeft terugverdiend, maar dat een compensatie voor energieprijzen dat niet zal doen. Het voelt voor kiezers als een politieke keuze.

Door de hoge inflatie is er nu echter geen ruimte voor maatregelen die de inflatie verder aanjagen. De ruimhartige langdurige energiecompensatie die Truss had beloofd in haar verkiezingsprogramma was dan ook de eerste maatregel die geschrapt moest worden.

Voor beleggers in staatsleningen is er namelijk weinig om houvast te krijgen. In feite beleggen ze op de blauwe ogen van de minister van Financiën. In theorie kan er volgende week een staatsgreep plaatsvinden, waarbij de nieuwe regering besluit om de staatsschuld niet langer te voldoen. Wanneer de staatsschuld in handen is van de eigen bevolking is dat natuurlijk alweer lastiger om te doen. Maar het vertrouwen in een regering die in staat is voldoende belastingen te innen op termijn, is cruciaal. Sterke instituties en een stabiel politiek klimaat helpen daarbij.

De makke in het VK is dat het na het Brexit-referendum die weg steeds verder kwijtraakte. Na lang soebatten werd een van de meest rigide vormen van Brexit verkozen, wat maar weinigen voor ogen zullen hebben gehad op de dag van het referendum.

Dat instituties zijn uitgehold, bleek opnieuw bij het indienen van de laatste begroting (die de geschiedenis ingaat als het ‘mini-budget’). Onder het motto dat mensen experts zat zijn werd geen oordeel gevraagd bij de Begrotingsautoriteit. De gedachte was: als we nu de belasting verlagen en de economie stimuleren, komen we ermee weg. Het tegendeel was het geval: de rente liep hoog op en het pond kwam verder onder druk. Het gevaar van het programma is immers dat het de inflatie aanwakkert en juist dat is nu een groot probleem.

Dat had grote consequenties voor de Britse pensioenfondsen. Die zijn voor een groot deel belegd in Britse obligaties. De forse rentestijging zorgde voor een dekkingstekort op de rentehedges die ze waren aangegaan. De fondsen moesten snel extra onderpand bijstorten. Daarvoor moesten ze op zulke grote schaal obligaties verkopen, dat de hedges nog verder in het rood raakten. Onzekerheid over de houdbaarheid van de pensioenen maakte een nieuwe premierverkiezing noodzakelijk.

Voor beleggers is het positief dat de politiek dit signaal oppakt. Het voorbeeld dat Trussonomics heeft opgeleverd, zal ongetwijfeld verder reiken dan alleen het VK.

Goed om te weten. Aan beleggen zijn risico’s verbonden. De waarde van je belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst. Je kunt (een deel van) je inleg verliezen.