Coronacrisis verdeelt foodsector in winnaars en verliezers

Foodservice krijgt klappen terwijl detailhandel food profiteert

De Nederlandse economie stevent af op een historische terugval: ons bruto binnenlands product (bbp) krimpt dit jaar naar verwachting met bijna 6%. De grote steunpakketten vanuit de overheid verzachten de pijn voor velen, maar kunnen een diepe economische recessie niet voorkomen. Deze zal tot in 2021 voortduren als de economie maar licht aantrekt (+2,8%). En hoewel de consumptie van voedsel vaak niet conjunctuurgevoelig is, heeft de recessie uiteraard impact. Particuliere consumptie zal mede door oplopende werkloosheid dit jaar met bijna 7% dalen en slechts deels herstellen in 2021 (+3,8%).

De verwachtingen zijn vooral voor restaurants en catering (foodservice) negatief. De impact van de beperkende anderhalvemetermaatregelen is namelijk hoog. Veel restaurants kunnen binnen deze richtlijnen hun zaak nauwelijks rendabel krijgen. Daar bovenop leiden de enorme terugval in internationaal toerisme en het structureel meer thuiswerken tot zorgen voor de sector.

Over het algemeen verwachten wij dat de totale markt van foodservice met bijna 40% krimpt dit jaar. Voor 2021 zal de markt herstellen, maar nog steeds een min laten zien ten opzichte van 2019. De detailhandel en dan vooral de supermarkten, profiteren van de verschuivende vraag. Daar verwachten we een groei van 5 tot 6% in 2020 waarna in 2021 de groei zal afvlakken naar normale groeicijfers (1 tot max 3%).

Verwachtingen per afzetkanaal t.o.v. 2019

Bron: RaboResearch, 2020

Verschillen zijn groot, ook in detailhandel food

Het marktonderzoeksinstituut GfK en het CBS brachten bovengemiddelde goede cijfers uit voor de speciaalzaken in het tweede kwartaal. Vooral slagers en groentezaken merken een piek nu consumenten meer thuis koken en vaker kiezen voor het onderscheidende assortiment van de specialist. Toch is het lang niet overal positief nieuws. Veel speciaalzaken worden geraakt doordat evenementen, barbecues en verjaardagfeesten niet doorgaan, de toelevering naar lokale horeca terugvalt of eigen foodservice beperkt wordt door de maatregelen. Onderzoek van bakkersbond NBOV onder haar leden laat ook een omzetterugval van 20% of meer zien. De uiteindelijke impact per individuele onderneming is sterk afhankelijk van locatie, doelgroep en gunfactor. De recessie zal de consument wel prijsgevoeliger maken en richting supermarkt duwen. We verwachten dan ook een kleine plus in omzet in 2020, welke in 2021 om zal slaan naar een kleine krimp.

Supermarkten winnen typisch ‘maagaandeel’ (marktpositie) in initiële jaren van een recessie, dus over het algemeen blijft de sector groeien. De onlinekanalen profiteerden sterk van de lockdown en omzetgroei werd eigenlijk alleen beperkt door bezorgcapaciteit. De aanwas van nieuwe klanten vergroot de penetratie en versnelt daarmee de groeiverwachtingen voor de langere termijn. De vraag is wel hoeveel van de nieuwe klanten uiteindelijk blijven hangen. On-the-go shops kenden een sterke omzetterugval door de lockdown omdat er simpelweg steeds minder mensen reisden. Het vooruitzicht voor de tweede helft van het jaar blijft matig, doordat veel mensen blijven thuiswerken en er veel minder verkeer zal zijn.

Anderhalvemeterregel grote impact op omzet horeca

De vooruitzichten voor diverse branches in foodservice zijn niet rooskleurig. Zo heeft event- & party catering veel last van de anderhalvemeterrichtlijnen. Veel evenementen gaan niet door, of anders in afgeslankte vorm of virtueel. De recessie zorgt ook voor terugval in vraag vanuit de zakelijke markt. We verwachten dat de omzet met meer dan 50% daalt in 2020 en 25% in 2021 (ten opzichte van 2019). Veel bedrijfskantines draaien op een laag pitje door het thuiswerken en veel grote kantoren gaan het thuiswerken structureel doorvoeren.

Fastservice (cafetaria en fastfood) zien we sneller herstellen dan de klassieke horeca omdat hun zaken beter kunnen omgaan met de anderhalvemetermaatregelen. Bovendien, in tijden van crisis profiteert fastservice vaak van een prijsbewuste consument. We schatten dat de branche dit jaar ongeveer 25% terugvalt, om in 2021 weer grotendeels op het oude niveau te komen. Grote winnaars zijn de formules die zich vooral richten op thuisbezorging. Het thuisbezorgen laat dubbele groeicijfers zien.

Prijsdruk voor toeleveranciers (industrie & handel)

Na een aanvankelijke terugval van omzetten in diverse productgroepen, herstelt de afzet zich inmiddels in de voedingsmiddelenindustrie. Door de anderhalvemetereconomie herstellen de omzetten richting horeca en de foodservice langzaam, ook op Europees niveau. Dit betekent dat de vraag vanuit deze afzetkanalen naar frites, frisdrank, bier, kalfsvlees, zuivel, groente, fruit en vis de komende kwartalen structureel lager zal uitvallen.

Verder zal de economische recessie tot een herschikking in producten leiden. Consumenten gaan besparen op voeding en wisselen luxere, duurdere producten in voor eenvoudigere, goedkopere varianten. Supermarkten spelen hierop in en dat wakkert de strijd om marktaandeel aan. We verwachten dat deze prijzenslag de marges van de voedingsmiddelenfabrikanten en groothandels onder druk zet. Ook de export staat onder druk door de wereldwijde economische krimp en dit heeft negatieve invloed op de prijzen op lange termijn.

Trends sinds corona: blijvend of een hype?

Tijdens de lockdown zagen we een aantal trends die versneld werden, of waren het slechts tijdelijke gewoontes? We zetten ze op een rijtje.

(1) Koop lokaal. Trend door corona tijdelijk versneld.
Het sluiten van grenzen, het hamsteren in de supermarkten en het wegvallen van de horeca verleidde de consument tot het veelvuldig kopen van lokale producten. Nu de lockdown voorbij is, lijkt deze trend af te nemen.

(2) Digitalisering. Trend door corona permanent versneld.
Het online bestellen en thuisbezorgen van gerechten en boodschappen kreeg een boost tijdens de lockdown. Zowel retailers, horeca als producenten blijven dit afzetkanaal verder verkennen. Het realiseren van een rendabel distributiemodel blijft wel de uitdaging.

(3) Gezonder eten. Trend door corona permanent versneld.
De link tussen ziektebeelden als obesitas en corona wordt veelvuldig gelegd. Waar of niet, de impact is er en zal ertoe leiden dat producenten nog meer investeren in productinnovatie (minder suikers, zout, verkeerde vetten, meer plantaardig).

(4) Duurzamer produceren. Trend door corona tijdelijk vertraagd.
Onze productie van voedsel moet duurzamer, meer in balans met natuur, milieu en klimaat. Corona lijkt dit besef te vergroten, maar het moet nog blijken wat voor impact de economische recessie op de vraag naar duurzame producten heeft.