Het vertrek van het Verenigd Koninkrijk uit de EU zal grote gevolgen hebben voor Nederlandse voedsel- en landbouwbedrijven. De Rabobank onderzocht de mogelijke effecten van de Brexit op de export over het kanaal.
Nederland is een van de belangrijkste leveranciers van voedsel- en landbouwproducten aan het Verenigd Koninkrijk, dat voor slechts 60 procent zelfvoorzienend is qua voedsel. Er zal de komende jaren intensief worden onderhandeld over het toekomstig handelsbeleid van het Verenigd Koninkrijk ten opzichte van de EU en de rest van de wereld.
De Nederlandse akkerbouw heeft positieve vooruitzichten, mede door de stijgende wereldwijde vraag naar akkerbouwproducten en de afschaffing van de Europese suikermarktquota. Het aanstaande vertrek van het Verenigd Koninkrijk uit de EU kan echter verstrekkende gevolgen hebben.
Het Verenigd Koninkrijk is een grote afnemer van bevroren aardappelproducten. Nederland exporteerde volgens het CBS in 2015 ongeveer een kwart van de totale Nederlandse export aan bevroren friet en aardappelschijfjes naar het Verenigd Koninkrijk. De Britse autoriteiten schatten de totale waarde van deze export op 219 miljoen Britse pond, omgerekend zo’n 267 miljoen euro.
De maatregelen die het VK mogelijk gaat nemen, zijn een bedreiging voor de concurrentiekracht van Nederlandse akkerbouwproducten op de Britse markt. Denk bijvoorbeeld aan invoerheffingen op akkerbouwproducten, een toename van concurrentie door derde landen en bijkomende exportformaliteiten voor Europese exporteurs. De extra kosten voor de invoering van nieuwe exportformaliteiten zijn vergelijkbaar met een invoerheffing van 5% tot 8%.
Sectorspecialist Akkerbouw Arjan Ausma en Associate Analist Stefan van Merrienboer
Het Verenigd Koninkrijk is een belangrijke importeur voor de Nederlandse vleessector. Nederland produceert speciale bacon en ribben voor deze markt. Ook exporteren we veel kipfilet over het kanaal. Met name de export van vers vlees en toegevoegde waarde producten is belangrijk voor de Nederlandse pluimvee- en varkensketen. Buiten de EU zijn er weinig landen die vers kunnen exporteren naar de VK. De versmarkt heeft hierdoor een beschermde positie, maar in de markt voor bewerkte producten zijn de risico’s hoger.
De Brexit zal zeer waarschijnlijk leiden tot invoerheffingen voor Europese producten, waardoor de prijzen van deze producten in het VK toenemen. Door de stijgende prijzen kopen Britse consumenten mogelijk minder vlees. Het is niet ondenkbaar dat er een omslag zal plaatsvinden naar goedkopere producten. Bij specifieke ‘culturele’ producten, zoals bacon en ribben, ligt dit risico waarschijnlijk lager. Hiervoor zijn speciale productiekolommen opgezet en het kost veel tijd om dit proces te vervangen.
Het invoeren van invoerheffingen verbetert de concurrentiepositie van landen die geen lid van de EU zijn, omdat deze landen al langer met invoerheffingen te maken hebben. Deze landen kunnen in de toekomst beter concurreren op prijs in het VK. Een vergelijkbaar effect treedt op als de euro verder stijgt ten opzichte van de Britse munt.
Vlees dat in het VK geproduceerd wordt kan door verschillende factoren concurrerender worden ten opzichte van EU-vlees. Zo hebben binnenlandse producenten geen last van de mogelijke invoerheffingen. Tevens kan de promotiecampagne voor Britse producten leiden tot een stijgende vraag naar regionale producten. Ondanks deze ontwikkelingen is het niet waarschijnlijk dat het VK volledig zelfvoorzienend zal worden.
Sectorspecialist Pluimvee Jeroen van den Hurk en sectorspecialist Varkens Koen van Bergen
De mogelijke impact van de Brexit op Nederlandse producenten en handelaren van voedingsproducten is enorm. Nederland is een van de belangrijkste leveranciers van voeding aan het Verenigd Koninkrijk, dat slechts voor 60% zelfvoorzienend is qua voedsel. Veel hangt af van de uitkomst van de onderhandelingen over het toekomstig handelsbeleid van het Verenigd Koninkrijk ten opzichte van Nederland en de rest van de EU. Ook de wereldwijde handel zal beïnvloed worden door de gevolgen van de Brexit.
In het meest negatieve scenario legt het VK importtarieven op van 10% tot 30% voor onder andere consumentengoederen, varkensvlees en eieren. Voor rundvlees en zuivel kan het tarief zelfs oplopen tot meer dan 30%. De impact hiervan is enorm, zeker als rekening gehouden wordt met extra kosten door invoering van douanecontroles die omgerekend met 5% tot 8% kunnen oplopen.
Voor groente en fruit zijn de verwachtingen optimistischer. Het Verenigd Koninkrijk is hierin slechts voor 40% zelfvoorzienend. Er zijn weinig alternatieve landen die zoveel groenten of fruit kunnen leveren als Nederland. Onze verwachting is dat voor verse producten relatief lagere tarieven gehanteerd zullen worden.
Gunstiger is een vrijehandelsscenario, waarbij het VK alle importtarieven op voeding schrapt om zo te profiteren van goedkoop eten. In dat geval zullen Nederlandse producenten en exporteurs geconfronteerd worden met toenemende concurrentie uit andere niet-EU-landen. Dit zal met name een negatieve invloed hebben op de Nederlandse export van wereldwijd verhandelde producten, zoals vlees, zuivel en suiker.
De Britse munt zal naar verwachting door de Brexit verder onder de druk komen te staan. Een lagere wisselkoers leidt tot duurdere import voor de Britse consument en druk op de vraag naar Nederlandse voedingsproducten. Internationaal zullen Nederlandse producenten juist extra concurrentie ervaren van Britse producenten die profiteren van de lagere koers van hun munt.
De Brexit zal ingrijpende gevolgen hebben voor de Nederlandse glasgroentesector. Het Verenigd Koninkrijk is voor verse groenten grotendeels afhankelijk van import. De zelfvoorzieningsgraad voor tomaten ligt bijvoorbeeld op 20% en voor paprika op 11%. Van de geïmporteerde tomaten komt 89% uit EU-landen. Voor komkommers ligt dat percentage zelfs op 98%.
Door invoerheffingen voor producten uit de EU zullen de prijzen van Nederlandse en Spaanse groenten in het VK stijgen. Dit kan verschillende gevolgen hebben:
De Britse munt zal naar verwachting door de Brexit verder onder de druk komen te staan. Een lagere wisselkoers leidt tot duurdere import voor de Britse consument en druk op de vraag naar Nederlandse voedingsproducten. Internationaal zullen Nederlandse producenten extra concurrentie ervaren van Britse producenten die profiteren van de lagere koers van hun munt.
De Brexit kan leiden tot maatregelen die de import moeilijker en eventueel duurder maken. Denk bijvoorbeeld aan extra douaneformaliteiten en controles op ziekten. Dit kan gevolgen hebben op de snelheid van levering, terwijl dit juist een sterk punt is van de Nederlandse keten.
Sectorspecialist Glasgroente Patrick Zwaan en Industry Analist Cindy van Rijswick
Met een export £ 197 miljoen in 2016 is het Verenigd Koninkrijk een relatief klein bestemmingsland voor Nederlandse zuivelproducten, waardoor de directe gevolgen van de Brexit voor de Nederlandse zuivelindustrie beperkt zullen blijven.
Indirect kunnen de gevolgen van de Brexit voor de Nederlandse zuivelindustrie groter zijn. Door een verdere devaluatie van het Britse pond en mogelijke importheffingen van meer dan 30% zal de concurrentiepositie van de voornaamste Europese exporteurs naar het Verenigd Koninkrijk onder druk komen te staan. Hierdoor kan een verschuiving van zuivelstromen binnen de EU plaatsvinden die een negatief effect zal hebben op Europese zuivelprijzen en de vraag naar Nederlandse zuivelproducten.
Het Verenigd Koninkrijk is voor circa 80% zelfvoorzienend in haar zuivelproducten. In 2016 bedroeg de import van zuivelproducten £ 2,4 miljard, waarvan ruim 90% afkomstig is uit de EU. Binnen de EU zijn Ierland (£ 593 miljoen), Frankrijk (£ 451 miljoen) en Duitsland (£ 303 miljoen) de voornaamste exporteurs van zuivelproducten richting het Verenigd Koninkrijk. Nederland staat op een vierde plaats met een uitvoer van circa £ 197 miljoen. In verhouding tot de totale Nederlandse exportwaarde van € 6,5 miljard in 2016 is het Verenigd Koninkrijk een relatief beperkt bestemmingsland voor Nederlandse zuivelproducten.
Met £ 1,2 miljard in 2016 is het Verenigd Koninkrijk binnen de huidige EU zeker een noemenswaardig exporterend land in zuivelproducten. Circa 70 procent van deze handel vindt plaats binnen de EU. Door de uitvoer van kaas en melkpoeder is Ierland de voornaamste handelspartner met £ 366 miljoen. De uitvoer richting Nederland bedroeg £ 102 miljoen.
Met £ 1,3 miljard is kaas het voornaamste invoer product vanuit de EU. De meest omvangrijke handelspartners hierbij zijn Ierland (£ 305 mln.), Frankrijk (£ 215 mln.) en Duitsland (£ 141 mln.). Verse zuivel (Frankrijk en Duitsland) en boterproducten (Ierland en Denemarken) zijn gezamenlijk goed voor een invoer van meer dan £ 600 miljoen.
Met £ 352 miljoen is kaas ook het meest significante uitvoer product van het Verenigd Koninkrijk naar de EU. Kaas is eveneens het belangrijkste handelsproduct tussen Nederland en het Verenigd Koninkrijk. Met een invoer van £ 109 miljoen is kaas (o.a. Cheddar, Edam, Gouda en Maasdam) voor meer dan 50% verantwoordelijk voor de totale exportwaarde van Nederlandse zuivelproducten. Andere omvangrijke Nederlandse export producten zijn boter producten, wei en gecondenseerde en geconcentreerde melkproducten. In de tegenovergestelde richting is kaas (o.a. cheddar) goed voor £ 42 miljoen aan handelswaarde.
Verder devaluatie van het Britse pond en potentiële importheffingen van meer dan 30% op zuivelproducten kunnen leiden tot vraaguitval door de Britse consumenten en de concurrentiepositie van landen uit de EU verslechteren. Indien de export vanuit landen zoals Ierland, Frankrijk en Duitsland zich van het Verenigd Koninkrijk verplaatst naar het Europese vasteland zal dit de zuivelprijzen binnen de EU onder druk zetten en daarmee ook de vraag naar Nederlandse producten beïnvloeden.
Sectorspecialist Melkveehouderij Marijn Dekkers en Analist Zuivel Richard Scheper
De Brexit heeft flinke gevolgen voor de Nederlandse sierteeltsector. Onze sierteelt exporteert een flink deel van haar productie naar het Verenigd Koninkrijk. In 2016 kwam zo’n 12% van de Nederlandse exportwaarde terecht in het VK. Bij snijbloemen ligt het exportaandeel op 15%, bij potplanten en bomen op 11% en bij bloembollen op 7%. De Britse importwaarde voor snijbloemen kwam in 2016 voor 82% uit Nederland. Voor potplanten en bomen was dit 70%, voor bloembollen zelfs 87%.
Bij een sterkere euro ten opzichte van de Britse munt is het waarschijnlijk dat Britse consumenten minder bloemen, bollen en planten gaan kopen vanwege stijgende consumentenprijzen. Leveranciers anticiperen hier nu al op. Prijzen worden aangepast waarbij de retailer en de exporteur of teler het valutaverschil delen. Ook wordt vaker gekozen voor kleinere verpakkingseenheden, met minder stelen per bos of kleinere potmaten voor dezelfde prijs. Het Nederlandse exportvolume naar het VK zal hierdoor afnemen.
Door de introductie van invoerheffingen zullen de prijzen van Nederlandse sierteeltproducten in het VK toenemen. Bij het invoeren van invoerheffingen op snijbloemen kan bovendien de positie van de EU-landen wijzigen tegenover niet EU-landen, zoals Colombia en de Afrikaanse landen. Echter vallen ook bij deze landen de invoercondities naar het VK niet meer onder EU-verdragen, waardoor de verdragen herzien zullen worden. De toekomstige invullingen van deze verdragen bepalen grotendeels de impact voor de sierteelt.
De Brexit kan leiden tot maatregelen die de import moeilijker en eventueel duurder maken. Denk bijvoorbeeld aan extra douaneformaliteiten en controles op ziekten. Dit kan gevolgen hebben voor de snelheid van levering, terwijl dit juist een sterk punt is van de Nederlandse sierteeltketen.
Door de hogere prijzen voor geïmporteerde sierteelt kan teelt in het VK op termijn aantrekkelijker worden. Hierdoor stijgt de concurrentiekracht van Britse sierteeltproducten. De Britse consument is immers geneigd om regionale producten te kopen. Toch is de kans op puitbreiding lokale teelt gering, omdat de bundeling van verschillende sierteeltproducten belangrijk is voor het verkoopkanaal. Daarnaast zijn er hoge toetredingsdrempels op het gebied van kapitaal en kennis.
Sectorspecialist Sierteelt Arne Bac en Analist Tuinbouw Lambert van Horen
De impact van Brexit voor de visserijsector is groot. De EU is voor het Verenigd Koninkrijk (VK) de grootste handelspartner op het gebied van visserij. De belangrijkste risico’s zijn mogelijke sluiting van visgronden en minder vangstrechten. Daarnaast kan de handel en verwerking nadelen ondervinden als importtarieven worden ingevoerd.
Nederland importeert jaarlijks voor £ 84 miljoen vis vanuit het VK. Belangrijkste soorten zijn kleine pelagische vis zoals haring, markreel, ansjovis en platvis. Met name de aanvoer van platvis kan grote impact hebben omdat VK hiervan het grootste aanbod heeft. Het VK importeert £ 117 miljoen vis vanuit Nederland, met name kabeljauw en verwerkte vis.
Het VK heeft een uitgebreide exclusieve economische zone (EEZ). Binnen deze zone heeft het VK verschillende rechten, zoals het recht op exploitatie van de aanwezige grondstoffen, het recht op visserij en recht op wetenschappelijk onderzoek. Als Europese kotters niet meer in het Britse EEZ mogen vissen, heeft dit grote invloed. Nederlandse vissers vangen 60% van hun vangst in Engelse wateren (193.400 ton). Dit vertegenwoordigt een waarde van € 142 miljoen.
Nederland staat op de vierde plek van landen die vis exporteren naar het VK. De invoer van importtarieven tussen het VK en de EU kan negatieve gevolgen hebben voor de handel van en naar het VK. Deze tarieven kunnen variëren van 7% voor verse vis tot 21% voor verwerkte visproducten. Wanneer export naar het VK moeilijker gaat worden, zal Nederland andere afzetmarkten zoeken. Dit is met name van toepassing voor de verwerkte vis waarbij hogere importtarieven kunnen gelden.
De Brexit zal ook gevolgen voor het gemeenschappelijk visserijbeleid (GVB) in Europa. Het GVB is een regeling voor het beheer van de Europese vissersvloten en voor het behoud van de visbestanden. Als de Britten het GVB loslaten en eigen wetgeving maken, kan dit negatieve impact hebben op de Nederlandse vissers.
Na de Brexit kan het VK eisen gaan stellen aan gehanteerde vistechnieken, door bijvoorbeeld pulstechniek niet meer toe te staan in Engelse wateren. Een ander mogelijkheid is dat het VK een quotum zal vaststellen dat alleen door Britse vissers benut kan worden. Hier en daar werd geopperd dat Nederlandse vissers konden gaan vissen onder de Britse vlag, maar dit zal niet door de Britse vissers geaccepteerd worden. Zij zijn immers van mening dat het quotum enkel voor hen geldt.
Sectorspecialist Visserij Gea Bakker-Smit