Sectorprognoses: de vooruitzichten voor jouw sector

We verwachten in de eerste helft van 2023 dat de kostenstijgingen in de keten, zoals energieprijzen en inkoop, doorwerken in de consumentenprijzen. Consumenten zullen hierdoor goedkopere merken en producten gaan kopen waardoor lichte volumedruk zal ontstaan in de sector. Omdat de grondstof- en energieprijzen naar verwachting weer gaan dalen richting het einde van het jaar komt er dan wat ruimte voor verbetering van marges voor zowel de voedingsmiddelenindustrie als de food retailers en foodservice. Al kan dit wel gefrustreerd worden door eventuele prijzenoorlogen of schommelingen in grondstofprijzen. Investeren in duurzame relaties met ketenpartners is essentieel voor continuïteit op de lange termijn.

De vooruitzichten voor de sector zijn neutraal. Dit blijkt met name uit indicatoren als orderintake, voorraadposities, producentenvertrouwen en afzet- en inkoopprijzen. Ondernemers in de sector zijn overwegend positief en merken dat toeleveringsketens beter functioneren.
Toch verslechteren orderposities, zowel nationaal als internationaal. Wel neemt de inflatie af waardoor inkoopprijzen minder snel stijgen maar ook afzetprijzen. Energiekosten blijven hoog maar zijn wel veel sneller gedaald dan in eerste instantie verwacht. Deze mix van signalen geeft een neutraal vooruitzicht voor de sector. Wel zijn er grote verschillen per deelsector. De energie-intensieve sectoren zullen naar verwachting krimpen en hebben veel concurrentie van andere landen. De machinebouw en elektrotechniek daarentegen laat naar verwachting ook in 2023 weer een mooie groei zien.

De bouw krijgt in 2023 en 2024 te maken met veel uitdagingen. Een combinatie van stikstof/bouwvrijstelling, hoge bouwkosten, stevige CAO-eisen, trage procedures en hoge rentestanden. Prefab productie van vooral woningen biedt een kansrijke oplossing.

Anderzijds belemmeren aangekondigde overheidsmaatregelen zoals het woningwaarderingsstelsel de nieuwbouw van woningen. In de utiliteitsbouw zijn de vooruitzichten matig. Er lijkt onvoldoende herstel voor de bouw van kantoren, winkels, bedrijfsruimten en hotels. Ook voor grond- water- en wegenbouw verwachten we een productiedaling ondanks voldoende overheidsbudgetten. Veel projecten hebben vertraging of worden uitgesteld. Renovatie en onderhoudsprojecten blijven wel op peil. Met name in de woningsector is ruim budget door het wegvallen van de verhuurdersheffing bij woningcorporaties.

De detail- en groothandel krijgt zowel kansen als uitdagingen. De fysieke detailhandel liet in 2022 een recordgroei zien van 6,7% jaar-op-jaar bij een volumedaling van 0,6%. De consument is dus niet meer gaan kopen maar de prijzen zijn gestegen. De verwachting is dat de consument voorzichtig zal blijven met grote aankopen en meer goedkopere merken en producten koopt. Voor de online non-food sector verwachten we stijgende omzetten voor de komende twee jaar.

Ook het omzetaandeel van e-commerce tussen bedrijven onderling neemt naar verwachting sterk toe. De uitdagingen liggen bij hogere kosten voor inkoop, personeel, huisvesting en energie. Die kunnen niet allemaal worden doorberekend zonder omzet of marktaandeel te verliezen. Met een goede totale propositie, de combinatie van product, service, beleving en gemak zijn de effecten van inflatie makkelijker te beperken.

In 2023 zien we dat na veel problemen de leveringen binnen de sector weer op gang komen. Voor 2023 wordt een stijging verwacht in de levering van nieuwe personenauto's: 340.000 voertuigen ten opzichte van 312.000 in het afgelopen jaar. Hierdoor zullen omzetten stijgen. Ook zullen er meer occasions op de markt komen. Dit zal leiden tot een daling van prijzen. De vrijstelling voor BPM op bedrijfswagens vervalt in 2025. In de aanloop verwachten we een stijging in het aantal diesel bedrijfswagens die nog zonder BPM verkocht kunnen worden. De motorbranche kent nieuwe records in aantal verkochte motoren. De verwachting is dat deze trend zich voortzet. Ook voor e-bikes en e-brommers en -scooters. Wel spelen personeelstekorten een grote rol waardoor de omzet op aftersales minder optimaal zal zijn.

In de nationale transportsector komt de omzetgroei voornamelijk door gestegen prijzen. Zo zijn er hogere brandstofkosten en loonkosten. Door de krapte op de transportmarkt stijgen de marges en nettoresultaten. Ook het feit dat brandstofkosten en wachttijden beter worden doorberekend werkt hieraan mee. In de volledige sectorprognose lees je meer over de verschillende deelsectoren binnen het transport.

De akkerbouw profiteert van goede prijzen over de oogst van 2022. Deze kunnen de hogere kosten voldoende compenseren. Door wet- en regelgeving en weeromstandigheden wordt het steeds uitdagender kwalitatieve producten te telen. Als de vraagt gelijk blijft maar het aanbod daalt zullen de prijzen structureel hoger liggen.
De tuinbouw krijgt iets meer lucht door de gedaalde energieprijzen. Voor groente en fruit verwachten we een gelijkblijvende vraag en bestedingen. In tegenstelling tot de sierteelt, die te maken krijgt met lagere vraag door gedaalde koopkracht. Aangezien de productie evenredig daalt door de energieprijzen zullen de prijzen op niveau blijven.

De melkveehouderij is over de prijspiek heen. Na prijsdalingen in de eerste maanden verwachten we dat de prijs mogelijk nog iets verder zakt en daarna stabiliseert. De melkproductie is iets gestegen en de verwerkers kunnen stijgende prijzen moeilijk doorberekenen aan de afnemers. Hierdoor staat de prijsvorming onder druk. Omdat de energiekosten zijn gedaald is het rendement nog steeds bovengemiddeld. Wel blijft het ondernemings- en investeringsklimaat erg onzeker.

Voor vleeskalveren is het aanbod nog steeds aan de krappe kant waardoor sprake is van hoge prijzen. Ondanks de hoge prijzen blijft de vraag op peil. De vraag is of dit op de lange termijn zo blijft. Ook de vraag naar eieren blijft goed in 2023. Een aantal kleinere uitbraken van vogelgriep drukt nog steeds het aanbod. Het hogere opbrengstniveau drukt de gestegen kosten goed en zorgt gemiddeld voor goede rendementen. Hierdoor zullen concurrenten binnen Europa mogelijk opschalen terwijl in Nederland het aantal leghennen afneemt door de aangekondigde opkoopregeling. Het aantal vleeskuikens daalt door omschakeling naar het Beter Leven Keurmerk, maar de vraag houdt naar verwachting aan. De internationale concurrentie op deze markt is toegenomen en de voerkosten zijn gedaald maar nog steeds bovengemiddeld. Wel dalen de energiekosten. Het vooruitzicht voor vleespluimvee in 2023 is positief.

Voor 2023 verwachten we een lichte groei. Enerzijds omdat in het eerste kwartaal van 2022 nog beperkende corona maatregelen waren, anderzijds door het steeds verder herstellende internationale toerisme. Vooral hotels zullen hiervan profiteren. De omzetstijging in de andere sectoren zal met name komen door prijsstijgingen. Volumes zullen vergelijkbaar zijn met 2022. Uitdagingen liggen onder andere bij het terugbetalen van coronaschulden en bij de stijgende kosten. We verwachten dat de inkoopkosten van veel producten in de foodsector zullen stijgen en niet volledig kunnen worden doorberekend aan de consument. Hierdoor komt er druk op de marges.

Voor de IT en telecom verwachten we dit jaar een groei van 4%. Het groeitempo ligt iets lager dan vorige jaren door de recente economische afkoeling. De groei komt voort uit verdergaande digitalisering en investeringen in IT-infrastructuur zoals (cloud) netwerken. De hoge energieprijzen raken met name datacenters en hosting bedrijven. Prijsstijgingen kunnen niet altijd worden doorberekend. De arbeidsmarkt blijft krap en in combinatie met inflatie zorgt dit voor druk op de personeelskosten. Investeringen in pc's, laptops en telefoons nemen af in 2023 waardoor de verwachting voor de telecom sector neutraal is.

Media en uitgeverijen voelen de gevolgen van lagere consumentenbestedingen. Hierdoor dalen ook advertentie-inkomsten en krimpen advertentiebudgetten van bedrijven. Hierdoor ontstaat druk op omzetten van TV en radio omroepen en reclame- en marketingbureaus. Ook uitgeverijen voelen de gevolgen van de dalende koopkracht en kampen daarnaast met stijgende papierprijzen waardoor marges onder druk staan.

Accountancybranche en advocatuur blijven stabiel groeien in 2023 omdat zij niet conjunctuurgevoelig zijn. In het algemeen zorgt de economische afkoeling voor minder vraag naar adviesdiensten. Tegelijkertijd zorgen wet- en regelgeving (bijvoorbeeld CSRD-verslaglegging of cybersecurity rapportage) ervoor dat in deelgebieden de vraag naar adviesdiensten op peil blijft en zelfs toeneemt. Omdat er ook sprake is van stijgende uurtarieven is er per saldo sprake van groei in 2023.

Personeelstekort blijft de belangrijkste belemmering. In combinatie met inflatie is er sprake van stijgende personeelskosten. Managementadviesbureaus en consultants kunnen te maken krijgen met een afnemende vraag. De uitzendbranche stagneert. Door een lagere vraag naar flexwerkers, met name in de administratieve sector. Door krapte wordt het moeilijker mensen te plaatsen. Tegelijkertijd profiteert de sector ook gedeeltelijk van de arbeidsmarktkrapte in andere sectoren. Voor de reisbranche verwachten we een lichte groei. De consument blijft vakantie als een basisbehoefte zien.

De gehele sector wordt geraakt door de uitdagingen van personeelstekort. Daar bovenop komen de uitvoeringen van de het Integraal Zorg Akkoord en de invoering van Greendeal 3.0. Om de gezondheidszorg toegankelijk, kwalitatief en betaalbaar te houden is nu acteren met passend personeelsbeleid en energiebesparende maatregelen nodig. We verwachten een significante afname van financieel rendement bij institutionele zorg zoals ziekenhuizen en verpleeghuizen. In de eerste lijn staan rendementen minder onder druk maar is opschaling, samenwerking en digitalisering wel nodig om het blijvende personeelstekort en de stijgende zorgvraag het hoofd te bieden.

Ook in de kinderopvang blijft personeelstekort de grootste uitdaging. Naast gestegen energieprijzen, loonkosten en huisvestingskosten. Anderzijds zijn de kabinetsplannen erop gericht de kinderopvang vanaf 2025 bijna gratis te maken waardoor de vraag naar verwachting hoog zal blijven. Hierdoor zijn kansen om te groeien mits de gestegen kosten doorberekend kunnen worden, personeelskrapte het hoofd geboden kan worden en er geschikte locaties gevonden kunnen worden.

Personeelstekort en werkdruk blijven de grootste uitdagingen binnen de sector. Hierdoor staat ook kwaliteit van het onderwijs onder druk. Al verschilt dit per deelsector en regio. Kosten voor personeel, energie en huisvesting nemen toe. Deels wordt dit opgelost door een ruimere onderwijsbegroting en de Nationaal Programma Onderwijsgelden van de overheid. De markt voor bijles en particuliere scholing blijft groeien. In 2024 worden de effecten zichtbaar van een lichte recessie, stijgende lasten en minder internationale studenten. Verdere (her)waardering van praktisch geschoolde studenten en integratie van innovatieve lesmethoden (educational technology) biedt kansen voor de sector en voor de maatschappij.