Sectorprognoses: de vooruitzichten voor jouw sector

Akkerbouw
De akkerbouw heeft door de droge zomer in 2022 in Noordwest-Europa geleid tot lagere opbrengsten in kilo’s, terwijl de vraag verder is gestegen. Dit heeft een gunstig effect op de prijsvorming. Ook andere gewassen, zoals suikerbieten en uien, hebben een (zeer) goede prijsvorming wat tot extra omzet leidt.

Tuinbouw
De productprijzen in de tuinbouw zijn in de regel hoger dan het meerjarig gemiddelde. Hier zit een aanbod effect in door de uitgestelde of vertraagde opstart van de verschillende teelten. Door hogere kosten als gevolg van inflatie en ‘het energie-effect’, blijft het bedrijfseconomisch rendement op niveau.

Melkveehouderij
De prijzen van boerderijmelk hebben in de eerste maanden van het jaar een correctie naar beneden ingezet. Dat kwam door de verminderde vraag als gevolg van hoge prijzen. Op dit moment zien we de prijsbepaling van basiszuivelproducten stabiliseren en verwachten we op korte termijn ook geen forse daling meer. Voor het komende half jaar voorzien we een stabieler beeld. Wat betreft investeringsklimaat is veel nog onzeker in de melkveehouderij. De aangekondigde beëindigingsregelingen biedt mogelijk ruimte om duidelijkheid te geven aan de ondernemers die wel blijven.

Vee & vlees
Het aanbod van jonge kalveren is beperkt in Europa. De vraag naar kalfsvlees daarentegen houdt wel goed stand. De opbrengstprijzen liggen hierdoor boven het langjarig gemiddelde.
Ondanks de lagere export van varkensvlees is het vooruitzicht van de markt positief. Het aanbod is krap en zal nog verder afnemen door een daling van de productie in Europa.
De prijzen voor eieren zijn historisch hoog sinds het begin van het jaar. Dat komt door de aanhoudende sterke vraag en het beperkte aanbod als gevolg van vogelgriep in Europa. Ook door de hoge kosten specifiek in Duitsland. De verwachting voor 2023 blijft daardoor positief. De prijsvorming voor vleeskuikens is daardoor goed. De marges liggen boven het langjarig gemiddelde. De verwachting hiervan is ook positief voor 2023.

Overig veehouderij
De gestegen kostprijzen in 2022 zijn grotendeels in de markt opgenomen, wat zorgt voor opbrengstprijzen. Nu de kostprijs als gevolg van dalende inputprijzen (voer, energie, kunstmest) weer daalt, nemen de marges toe. Dit zorgt voor een positieve verwachting voor de rest van 2023.

Aanhoudende consumentenprijsinflatie zorgt ervoor dat veel bedrijven in de voedingsmiddelensector flinke omzetgroei boeken. Consumenten kopen minder en ‘downtraden’ naar goedkopere verkoopkanalen en goedkopere producten zoals huismerken. Vooral speciaalzaken en A-merken leveren marktaandeel in.
Door dalende grondstof-en energieprijzen is de inflatie aan het afvlakken. Alleen grondstoffen, zoals suiker, cacao en koffie, stijgen weer in prijs.

Daarnaast zal de nieuwe aankomende wet CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive) retailers vragen meer focus te leggen op verduurzaming en transparantie. Informatie over grondstof/halffabricaat, het eindproduct en de productiewijze wordt steeds belangrijker.

Al een aantal maanden is er sprake van afnemende vraag. Met name de productie in de chemie is de afgelopen tijd hard gedaald. Dit is zorgelijk, maar het sentiment in de industrie is niet negatief. De afzetprijzen dalen voor de gehele industrie. Dit komt voornamelijk door de lagere aardolieprijzen. Daarnaast zien we ook dalende inkoopprijzen voor industriële bedrijven.

Een kleine meerderheid van de ondernemers geeft aan dat ze verwachten dat de productie zich de komende twaalf maanden positief ontwikkelt. Dat veel ondernemers nog vertrouwen hebben, zien we ook terug in de verwachte investeringen. 20 procent van de investeringen is gerelateerd aan duurzaamheid.

In het eerste kwartaal van dit jaar realiseerden bouwbedrijven een hoge omzet. Hogere inkoop- en loonkosten werden doorbelast, terwijl de verkoopprijzen van nieuwbouw en bestaande woningen al enkele maanden licht dalen. Daarnaast zijn de afgegeven bouwvergunningen voor woningen verder gedaald. Ook de verwachtingen voor nieuwbouw en utiliteitsbouw zijn niet positief. Echter zorgen onderhoud en renovatie zorgen voor enig tegengewicht. Veel kantoren en bedrijfsruimten voldoen niet meer aan huidige eisen (energielabel, indeling, vloerdruk, locatie).

De Raad van State heeft een tussenuitspraak gedaan inzake de ViA15 die positief uitpakt voor de bouw. Het gebruik van rekentool Aerius blijft toegestaan, omdat het gebaseerd is op de beste wetenschappelijke kennis voor stikstofdepositie tot 25 kilometer van de bron. De aanleg van ViA15 mag niet starten totdat de RvS een definitieve uitspraak heeft gedaan (dit gebeurt eind 2023). Nieuwe infraprojecten ondervinden last van procedures en stikstof; het budget voor nieuwbouw wordt daarom overgeheveld naar onderhoud en renovatie.

Dalende brutowinsten als gevolg van gestegen inkoopkosten gecombineerd met gestegen personeelskosten, energiekosten en (vooral voor winkels) huurstijgingen, raken veel ondernemers in de dynamische detail- en groothandel. Zij kunnen dit niet volledig doorbereken zonder omzet en marktaandeel te verliezen. De consument blijft wel consumeren, al wordt de plus in omzet gerealiseerd vanuit dalende volumes tegen hogere prijzen. Dat geeft ondernemers enige ruimte om in te spelen op de vele uitdagingen; van personeelstekort en materialen tot een versnelling van de klimaat- en energietransitie.

Digitalisering en duurzaamheid moeten prioriteit krijgen om aan verwachtingen van consumenten en overige stakeholders te blijven voldoen. Na jaren van groei kampt de e-commercesector met stagnatie. Dit is volgens ons tijdelijk. De verschuiving van offline naar online zal zowel in de B2C- als in de B2B-markt weer gaan versnellen vanuit de combinatie van gemak en prijstransparantie. Succesvolle bedrijven worden onmisbaar voor hun klanten door digitaal ervaringen te bieden die veel breder zijn dan alleen een simpele basistransactie.

Mobiliteit
De levertijd en beschikbaarheid van nieuwe auto's verbetert bij veel merken. Er zijn in de eerste vijf maanden van 2023 bijna 30 procent meer nieuwe auto's afgeleverd dan in dezelfde maanden in 2022. De omzet van autobedrijven stijgt door het aantal afgenomen auto's en gestegen autoprijzen. Daarnaast is er een toename van de gemiddelde leeftijd van het wagenpark, het aantal gereden kilometers, én het aantal auto's dat op de Nederlandse wegen rijdt. Daardoor is de daling die we op lange termijn verwachten door onder andere elektrificatie in aftersales-omzet zeker nog niet zichtbaar.

Transport
Voor het eerst in jaren zien we weer een serieuze afname van de volumes en omzetten. Dat is geen reden voor paniek; veruit de meeste ondernemingen hebben in de afgelopen jaren voldoende buffers opgebouwd om een teruggang te kunnen dragen. De combinatie van lagere volumes en omzetten, gecombineerd met hogere (loon)kosten zal naar onze inschatting wel enkele tientallen bedrijven in de problemen brengen. Dit zal niet leiden tot een substantiële stijging van het aantal faillissementen.
Ook in de binnenvaart is een flinke prijsdaling te zien ten opzichte van de hoge niveaus van vorig jaar.

De horeca heeft zich in 2022 sterk hersteld van de periode met coronamaatregelen. In alle subsectoren was sprake van een stevige inhaalslag. Op dit moment zien we echter dat de groei grotendeels tot stilstand is gekomen. We zijn vooralsnog positief over de ontwikkeling van de hotellerie en vakantieparken. Het beeld bij eet-en drinkgelegenheden is meer divers. Restaurants zien vooralsnog goede bestedingspatronen, maar bij cafés vlakken deze af. De regenachtige maanden maart en april en concurrentie van festivals verklaren dit deels.

Naast de afvlakking van de groei zien we dat ondernemers worstelen met de schulden die zijn opgebouwd tijdens de pandemie en met de gestegen kosten van en tekorten aan personeel. De komende periode verwachten we meer opheffingen in de sector.

IT & Telecom
We verwachten dat de groei in de IT-sector de komende tijd afvlakt. Bedrijven zijn kostenbewuster en investeren minder. We verwachten dat dit in de tweede helft van dit jaar enigszins herstelt. Steeds meer bedrijven kijken hoe ze efficiënter kunnen werken, bijvoorbeeld door automatisering/digitalisering. Dit stuwt dus juist de vraag naar producten en diensten vanuit de IT-sector. De sector groeit nog, maar wel een stuk minder hard. Personeelstekort blijft de grootste uitdaging binnen de sector.
Voor 2023 verwachten we een lichte groei binnen de Telecomsector van ongeveer 0,5 procent. B2C-activiteiten staan onder druk. Tegelijkertijd zit er groeipotentie in gebieden zoals 5G en glasvezel aansluitingen.

Media & Uitgeverijen
Veel mediabedrijven zien teruglopende advertentiebudgetten aangezien bedrijven kritischer zijn op de kosten. Na een sterke omzetgroei in 2021 en een deel van 2022 verwachten we voor 2023 een lichting daling van ongeveer 2 procent. Daarnaast zet de trend van offline naar online verder door, wat vooral tot uiting komt in een toename van digitaal mediagebruik. Zowel strategisch als financieel zijn er voldoende uitdagingen dus.
Voor uitgeverijen is onze verwachting voor 2023 neutraal. Uitgevende activiteiten staan onder druk door gestegen papierprijzen, hogere distributiekosten en inflatie. Daar staat tegenover dat verdere investeringen door de sector in online activiteiten hebben gezorgd voor een toename van digitale abonnementen.

Specialistische zakelijke dienstverlening
Er blijft vraag naar specialistisch advies. Dit geldt onder andere op het gebied van regelgeving en cybersecurity. Ook op strategisch gebied blijven adviesvraagstukken actueel, bijvoorbeeld rondom de digitaliseringsstrategie van bedrijven. Dit blijft zorgen voor vraag naar consultancy. In de eerste maanden van 2023 zijn de omzetten binnen de uitzendbranche structureel gedaald ten opzichte van de eerste maanden van 2022. Binnen de reisbranche zien we dat consumenten wel op vakantie blijven gaan, maar minder besteden, zowel aan de vakantie als op de bestemming zelf. De blijvende vraag naar schoonmaak- en facility-diensten zorgt nog voor een lichte groei voor de overige zakelijke dienstverlening maar we voorzien een verdere teruggang.

Overige zakelijke dienstverlening
Arbeidsmarktkrapte blijft ook hier de grootste uitdaging. Dit zien we in 2023 niet snel veranderen. De arbeidsmarktkrapte zorgt daarnaast ook voor een belangrijke andere verschuiving op arbeidsmarkt, namelijk de groei van het aantal zzp’ers.
Het loont voor bedrijven in de specialistische zakelijke dienstverlening om een duidelijk duurzaamheidsbeleid te hebben. Enerzijds vanuit intrinsieke motivatie vanuit de onderneming zelf, anderzijds om personeel, vooral de jongere generatie, mee aan te trekken.

Ziekenhuizen en verzorgingsinstellingen hebben te maken met uitdagingen in de bedrijfsvoering. De personeelstekorten, de dure cao’s en de energieprijzen maken dat het rendement ook in 2023 lager zal zijn dan voorheen. Bij huisartsen, mondzorg en apothekers zorgen personeelstekorten voor druk op de praktijken. Met name bij huisartsen ontstaan steeds meer nieuwe initiatieven voor het inrichten van een ander bedieningsconcept, waar digitalisering een belangrijk onderdeel van vormt.
Daarnaast krijgt preventie steeds meer aandacht in de zorg. Lees het voorbeeld van Partnerschap Overgewicht Nederland (PON) in de volledige prognose.

Vanaf 2025 zou de kinderopvang bijna gratis zijn. Nóg grotere personeelstekorten zouden daarbij het grootste struikelblok zijn. Nu kiest men voor een zorgvuldigere invoering van een nieuw stelsel, waarbij de (nagenoeg) gratis kinderopvang pas in 2027 ingaat. De inkomensafhankelijke toeslag die ouders krijgen voor de opvang gaat in 2025 en 2026 omhoog, waardoor de vraag geleidelijk stijgt en de sector de groei kan bijhouden. Er zijn ook afspraken gemaakt over salarisstijgingen en de mogelijkheden om een kinderopvang te starten.

De bezuinigingen, hoge energieprijzen, oorlog in Oekraïne, oplopende rente en andere tegenvallers, zoals gepresenteerd in de voorjaarsnota, raken ook het onderwijs in de volle breedte. Het ministerie van OCW bezuinigt tot 2027 664 miljoen euro. Een deel van die rekening wordt gelegd bij toekomstige eerstejaarsstudenten, die geen halvering van het eerste jaar collegegeld meer krijgen. Het is daarentegen positief dat er extra geld komt voor adequatere en duurzamere onderwijshuisvesting, iets dat zeker in het primair en voortgezet onderwijs hard nodig is.

De meest opvallende wijziging is dat het populaire STAP-budget komt te vervallen. Dit resulteert in een besparing voor het kabinet van 200 miljoen en heeft direct invloed op de private educatiemarkt, zoals opleidings-, trainingsinstituten. Er wordt wel gewerkt aan alternatieve stimuleringsregelingen voor ‘een leven lang leren’.