Ervaren brede welvaart in Twente blijft stabiel, ondanks landelijke daling

Traditionele economische indicatoren zoals het bruto binnenlands product (bbp) en het besteedbaar inkomen geven slechts een beperkt beeld van hoe het écht met mensen gaat. Want financiële welvaart is belangrijk, maar het zegt niet alles over de kwaliteit van leven. Om prettig te kunnen leven, zijn bijvoorbeeld ook gezondheid, veiligheid en een schoon milieu van waarde.

Het concept brede welvaart houdt rekening met de verschillende kanten waaruit onze welvaart bestaat. Hierin brengen we elf welvaartsdimensies samen: gezondheid, milieu, persoonlijke ontwikkeling, subjectief welzijn (geluk), inkomen, huisvesting, de balans tussen werk en privé, veiligheid, baanzekerheid, sociale contacten en maatschappelijke betrokkenheid (zie figuur 1).

Samen met het Twente Board brengen we voor de derde keer de brede welvaart in Twente – of zoals ze het daar noemen, het Bruto Twents Geluk – in kaart. Met een enquête onder inwoners van Twente meten we hoe zij hun welvaart op deze elf dimensies ervaren. In box 1 lichten we het begrip ‘brede welvaart’ en onze meetmethode verder toe.

Twentenaren geven hun ervaren brede welvaart een rapportcijfer van 7,4.[2] Daarmee scoort Twente significant hoger dan Nederland als geheel (6,9). Daarnaast daalde de ervaren brede welvaart in Nederland als geheel de afgelopen twee jaar, terwijl deze in Twente stabiel bleef (zie figuur 2).

De algehele score voor Twente bleef gelijk, maar dat geldt niet voor alle elf onderliggende dimensies (zie figuur 3).[3] De dimensie inkomen[4] is in Twente in de afgelopen twee jaar significant verbeterd, terwijl deze landelijk in dezelfde periode niet is veranderd. De dimensie veiligheid is in Twente significant verslechterd – een beeld dat we ook landelijk zien. In figuur 9 van bijlage 3 vergelijken we de ontwikkeling op de dimensies in Twente met die in Nederland tussen 2023 en 2025.

[2] In dit onderzoek drukken we brede welvaart uit in een score tussen 0 en 1, of een rapportcijfer tussen de 0 en 10. Zo staat een score van 0,74 gelijk aan een rapportcijfer van 7,4.

[3] In dit onderzoek beschouwen we een verschil als statistisch significant wanneer de kans dat ten onrechte wordt aangenomen dat er een verschil is kleiner is dan 5%.

[4] De score op de dimensie inkomen heeft geen betrekking op het daadwerkelijk verdiende inkomen, maar op de mate waarin iemand ervaart voldoende inkomen te hebben. Het betreft dus een subjectieve beoordeling.

De verschillen in ervaren brede welvaart tussen groepen in Twente zijn aanzienlijk (zie figuur 5). Inwoners met hoge inkomens scoren bijvoorbeeld hoger dan inwoners met lage inkomens, werkenden scoren hoger dan niet-werkenden , en mensen met een hbo-/wo-diploma scoren hoger dan mensen zonder hbo-/wo-diploma. Bovendien zijn er tussen 2023 en 2025 weinig significante veranderingen.

De brede welvaart daalde significant in de drie grote Twentse gemeenten: Enschede, Hengelo en Almelo. Dit geldt ook voor inwoners met een bovenmodaal inkomen. In tegenstelling tot deze stedelijke gebieden kent het meer landelijke deel van Twente al langere tijd een hoger niveau van brede welvaart. Daarmee wordt zichtbaar dat het verschil tussen stad en platteland in Twente toeneemt.

De daling in brede welvaart in de drie grote gemeenten wordt veroorzaakt door de dimensies veiligheid, milieu, maatschappelijke betrokkenheid, huisvesting en werk-privébalans (zie figuur 6). Bij deze dimensies is de afname tussen 2023 en 2025 in de drie grote gemeenten statistisch significant. Daar staat tegenover dat de dimensie inkomen – net als in Twente als geheel – is verbeterd.

Door de grote omvang van de steekproef (2.951 respondenten) kunnen we kijken naar de ervaren brede welvaart van individuele Twentse gemeenten. We zien opmerkelijke verschillen tussen de gemeenten (zie figuur 7 [5] en figuur 8).

In Tubbergen is de ervaren brede welvaart het hoogst met een score van 0,80 (vergelijkbaar met een rapportcijfer 8). Enschede scoort het laagst met een score van 0,70. Ook gemeenten als Dinkelland, Wierden en Hof van Twente kennen een relatief hoge ervaren brede welvaart. Deze Twentse gemeenten kenmerken zich door hun landelijke ligging (zie figuur 8). In de verstedelijkte gemeenten blijft de ervaren brede welvaart juist relatief achter, zoals in Hengelo en Enschede. Dit patroon is niet uniek voor Twente: ook in andere regio’s in Nederland zien we dat grotere gemeenten vaak een lagere brede welvaart ervaren. Toch doen de drie grootste Twentse gemeenten het relatief goed in vergelijking met andere grote gemeenten in Nederland. Let wel: de variatie in ervaren brede welvaart in sommige gemeenten is groter dan in andere (zie bijlage 2).

De ervaren brede welvaart in Twentse gemeenten blijft door de tijd heen relatief stabiel. In ons onderzoek uit 2022 – waarin we de ervaren brede welvaart van individuele gemeenten eveneens onderzochten – scoorde Tubbergen ook het hoogst, terwijl de grote gemeenten wat lager uitkwamen.

[5] Niet alle verschillen tussen gemeenten zijn statistisch significant; de onzekerheidsmarges geven een indicatie van de betrouwbaarheid van de scores per gemeente. Gemeenten met veel respondenten hebben een kleinere onzekerheidsmarge dan gemeenten met weinig respondenten.

De ervaren brede welvaart in Twente ligt structureel hoger dan het landelijke gemiddelde. Waar Nederland tussen 2023 en 2025 een lichte daling in brede welvaart onderging, bleef deze in Twente opvallend stabiel. Dat maakt Twente tot een regio die zich onderscheidt in het behoud van welzijn, zelfs in tijden van maatschappelijke en economische onzekerheid.

Onder de oppervlakte zijn er wel verschuivingen zichtbaar. Zo verslechterde de ervaren veiligheid significant, net als landelijk. Tegelijkertijd liet de dimensie inkomen juist een significante verbetering zien, een ontwikkeling die we landelijk niet zagen.

Binnen Twente zien we ook verschillen. De ervaren brede welvaart varieert sterk tussen bevolkingsgroepen. Theoretisch opgeleiden scoren structureel beter dan praktisch opgeleiden, mensen met hoge inkomens beter dan mensen met lage inkomens, en werkenden beter dan niet-werkenden en werklozen.

De brede welvaart is in de verstedelijkte gemeenten lager dan in de meer landelijke gemeenten zoals Tubbergen, Dinkelland, Wierden en Hof van Twente, waar de ervaren brede welvaart juist het hoogst is. Opvallend is dat deze geografische verschillen de afgelopen twee jaar zijn toegenomen. In de drie grote steden verslechterde de brede welvaart, terwijl deze in de overige Twentse gemeenten gelijk bleef.

In 2024 hebben we een methodewijziging doorgevoerd. We nemen sindsdien alleen geënquêteerden mee die alle elf brede-welvaartsvragen hebben ingevuld. De groep niet-werkenden vormt hierop een uitzondering. Voor deze groep nemen we acht dimensies mee: de dimensies persoonlijke ontwikkeling, baanzekerheid en werk-privébalans nemen we niet mee in de berekening van hun ervaren brede welvaart. Deze groep geeft veelal geen antwoord op de vragen van deze dimensies omdat ze minder – of niet – op hen van toepassing zijn (zie tabel 1). Zie ook de onderzoeksverantwoording in onze studie van 2024.

De steekproef die wij doen, moet een afspiegeling vormen van de Twentse bevolking om iets te kunnen zeggen over Twente als geheel. Maar de samenstelling van de steekproef komt niet precies overeen met de samenstelling van de Twentse populatie (zie tabel 2).

In de steekproef zitten bijvoorbeeld relatief weinig jongvolwassenen (18 tot en met 30 jaar), mensen zonder hbo-/wo-diploma en vrouwen. Ook zijn sommige gemeenten beter vertegenwoordigd (zoals Enschede, Hengelo en Almelo) dan de andere gemeenten. Vooral Hellendoorn, Haaksbergen, Twenterand en Hof van Twente zijn minder goed vertegenwoordigd.

Om toch uitspraken te kunnen doen over de hele Twentse bevolking, passen we een weging toe met de variabelen geslacht, leeftijd, opleidingsniveau en gemeente. We gebruiken de methode raking met data van het CBS.

Door weging toe te passen, krijgen respondenten uit ondervertegenwoordigde groepen een hoger gewicht, zodat we toch uitspraken kunnen doen over de gehele Twentse bevolking. Zo krijgen jongvolwassenen bijvoorbeeld een zwaarder gewicht, omdat zij in de steekproef ondervertegenwoordigd zijn.

In sommige gemeenten ligt het aantal respondenten laag (rond of onder de 50) en dit zorgt voor een grotere mate van onzekerheid in de uitkomsten. Dit is ook zichtbaar is in de onzekerheidsmarges in figuur 7. Ondanks de beperkte respons in deze gemeenten hebben we gekeken of de verdeling van ervaren brede welvaart in deze gemeenten normaal is en of er voldoende variatie is in kenmerken zoals geslacht en leeftijd. Dat blijkt het geval te zijn.

Figuur 9 toont de ontwikkeling op de brede-welvaartsdimensies in Twente ten opzichte van Nederland. Donkergekleurde balken geven aan waar de verschillen statistisch significant zijn.

In de periode 2023–2025 is in Twente alleen op de dimensie veiligheid een significante daling zichtbaar. Landelijk zien we in dezelfde periode een bredere daling, namelijk op de dimensies veiligheid, milieu, huisvesting, werk-privébalans, subjectief welzijn en sociale contacten.