Samen duurzame energie opwekken voor de hele buurt

Ons huidige energiesysteem draait grotendeels op fossiele brandstof die centraal op maar een paar plekken, grootschalig wordt geproduceerd. Maar de omschakeling naar duurzaam opgewekte energie, uit bijvoorbeeld zon of wind, vraagt ook om een nieuwe inrichting van ons energiesysteem met een decentrale structuur. In de lokale omgeving zullen daarom meer zonnepanelen, windmolens en batterijen zichtbaar gaan zijn.

In het Nederlandse Klimaatakkoord wordt de ambitie uitgesproken om vijftig procent van de duurzame energieproductie eigendom van de lokale omgeving te laten zijn. Dit betekent dat burgers voor minstens de helft ook moeten kunnen profiteren van de lokaal opgewekte energie, en dat kan via energiecoöperaties.

In Nederland hebben energiecoöperaties al op veel plaatsen zelf geïnvesteerd in lokale windmolens en zonneparken. Een energiecoöperatie wordt gevormd door leden. Een groot voordeel voor die leden is dat ze kunnen delen in de opbrengst van hun duurzame investering. Daarnaast hebben leden zeggenschap, over bijvoorbeeld de uitvoering en inpassing van duurzame projecten in de omgeving en wat er met de opbrengsten van de verkoop van de opgewekte energie gebeurt. Een deel van de opbrengst kan bijvoorbeeld met een omgevingsfonds ten goede komen aan het in stand houden of verduurzamen van het buurthuis en sportfaciliteiten.

Ook zonder inleggeld zijn er voordelen voor leden te behalen, bijvoorbeeld door de afname van stroom via een energiecoöperatie. Waar commerciële energieleveranciers een marktprijs met winstmarge hanteren, hoeft een energiecoöperatie dat niet te doen waardoor de energieprijs uiteindelijk goedkoper kan zijn.

Energiecoöperaties kiezen er steeds vaker voor om de opgewekte stroom niet aan commerciële energiebedrijven te verkopen, maar aan een leverancier zonder winstoogmerk, zoals OM Energie. Dit is een energiecollectief van meer dan 75 energiecoöperaties met als doel het bereikbaar maken van duurzame energie voor iedereen. Overal in Nederland kunnen klanten van OM Energie 100% duurzaam opgewekte stroom krijgen tegen een eerlijke prijs.

“Energie opwekken is al lang niet meer alleen iets voor grote, landelijke bedrijven”, vertelt Ralph van Soomeren, directeur coöperatieve Rabobank. “Steeds vaker gaan groepen buurtbewoners en ondernemers zélf aan de slag met duurzame, lokale energie.

Rabobank stimuleert dit soort initiatieven om de energietransitie te versnellen. Want zeker nu we te maken hebben met een energiecrisis, is de komst van nieuwe energiecoöperaties belangrijker dan ooit.”

Rabobank helpt dit soort initiatieven met kennis, haar netwerk, door het openen van een bankrekening en met het bieden van hulp bij verzekeren en financiering.

Maar waar begin je dan zo’n coöperatie? En hoe helpt Rabobank daar precies bij? Allereerst hebben medewerkers van de bank op verschillende plaatsen in het land zogeheten Energiecoöperatiedesken opgericht; loketten waar energiecoöperaties terecht kunnen met hun financiële vragen, maar ook voor het opdoen van kennis en het uitbreiden van hun netwerk.

Ook organiseert de bank evenementen. Het Rabo Energiecafé is zo’n voorbeeld – op meerdere plaatsen in het land wordt deze laagdrempelige, informele bijeenkomst gehouden, waar de bank haar kennis deelt met alle mensen die bij energiecoöperaties betrokken zijn.

Ook heeft Rabobank samen met Energie Samen, de koepelcentrale van energiecoöperaties, de Projectcentrale gelanceerd. Dit digitale platform is bedoeld om kennis te delen en projectontwikkeling van lokale energie te versnellen. Energiecoöperaties vinden hier een stappenplan, professionele documentatie en hulpmiddelen. Daarnaast biedt de Projectcentrale een kennisbank met inzichten van kennispartners, een netwerk van experts en medeprojectleiders en helpt het platform bij het vinden van de juiste financiering en subsidies.

Een derde voorbeeld is het Realisatiefonds, opgericht door Rabobank, Triodos, ASN, Energie Samen en SvN. Dit fonds geeft energiecoöperaties gemakkelijker toegang tot het juiste financieringsloket. Het fonds is voor energiecoöperaties die gebruikmaken van de Subsidieregeling Coöperatieve Energieopwekking (SCE) of de Stimulering Duurzame Energie productie en Klimaattransitie (SDE++). De Realisatielening – een lening met gunstige voorwaarden – biedt uitkomst voor projecten met een financieringsaanvraag tussen de 30.000 en 1000.000 euro. Zo helpt het fonds om duurzame burgerinitiatieven hun energieprojecten van de grond te krijgen.

Daarnaast wordt ook Rabobanks ‘coöperatieve dividend’ ingezet. Dat is een deel van de winst van de bank dat voor maatschappelijke projecten wordt gereserveerd. De bank en haar leden besluiten samen waar dit geld naartoe gaat – en de ontwikkeling van lokale energieprojecten is een veel voorkomend bestedingsdoel.

Stefanie Claessens is voorzitter van de energiecoöperatie Meijerijstad (ECM) in Brabant. ECM levert duurzame energie aan de bewoners van de Gemeente Meierijstad met kernen Veghel, Schijndel en Sint-Oedenrode. Claessens: “Ik ben heel graag buiten en als ik dan om me heen kijk denk ik altijd: we hebben zoveel moois op deze wereld. We moeten er alles aan doen om dat te bewaren voor komende generaties, dat is wat mij drijft en waarom ik me inzet voor onze energiecoöperatie.”

Het doel van ECM is om lokaal energie van en voor burgers te realiseren en vervolgens tegen kostprijs en zonder winstopslag voor bewoners beschikbaar te maken. Claessens: “Maar om dat mogelijk te kunnen maken, moeten we naar een grotere schaal, hoe meer leden, hoe goedkoper de stroomprijs kan worden. En om meer leden van stroom te kunnen voorzien zijn we nu bezig met de realisatie van een zonnepark. Ik zou het geweldig vinden als de energie die straks in dit zonnepark opgewekt wordt, direct uit het stopcontact komt bij onze inwoners. En uiteraard tegen een zo laag mogelijke prijs.”

De rol van Rabobank is volgens Claessens heel belangrijk om naar een volledig groene energievoorziening te gaan. “Als de vergunning voor het zonnepark er straks is, moeten we als energiecoöperatie een business case opstellen, een aparte entiteit oprichten en juridische contracten tekenen. Bij al deze stappen kunnen we de kennis van Rabobank goed gebruiken!” ECM krijgt hierbij dan hulp van zo’n energiecoöperatiedesk die Rabobank eerder dit jaar heeft opgericht.

Van Soomeren: “Wil je weten hoe je een rekening opent? Heb je hulp nodig bij een financiering? Of wil je tips om meer mensen enthousiast te krijgen voor jouw coöperatie? Met al deze vragen (en meer) kun je terecht bij onze desk. Onze adviseurs denken graag mee in elke fase van een energiecoöperatie.”