Prijs cacao door het dak, maar Afrikaanse boeren profiteren niet

Chocoa is ’s werelds grootste cacao- en chocoladebeurs. Alle grote spelers zijn er om nieuwe producten te presenteren. Het is niet toevallig dat de beurs in Amsterdam plaatsvond, zegt Bas Evers, programmamanager Afrika bij Rabo Foundation. ‘Amsterdam is de grootste cacaohaven ter wereld. Uniek dit jaar was dat ook de jaarlijkse bijeenkomst van de World Cocoa Foundation (WCF) plaatsvond tijdens het evenement. Hier praat de sector over trends en uitdagingen.’

Een belangrijke ontwikkeling is de prijs van cacao: die is in een jaar tijd liefst 70 procent gestegen. Bas noemt daar drie redenen voor. ‘De eerste is een tegenvallende oogst. 60 procent van de wereldwijde cacaoproductie komt uit Ivoorkust en Ghana. Vanwege extreme regenval en overstromingen is een deel van de oogst mislukt en hebben boeren niet de verwachte opbrengst gehaald.’ Ten tweede gaat West-Afrika gebukt onder problemen met smokkel over grenzen, weet Bas. ‘Cacao uit bijvoorbeeld Ghana wordt naar buurland Togo gebracht omdat verkoopprijzen daar hoger liggen of ongereguleerd zijn.’

De derde reden is de gestegen vraag. ‘Wereldwijd groeit de middenklasse. Mensen hebben meer te besteden en eten daardoor meer chocolade.’ De prijs zal naar verwachting niet snel dalen, ook al vanwege nieuwe Europese wetgeving (EUDR), die ontbossing en bosdegradatie tegengaat. Bas: ‘Producten moeten volledig traceerbaar zijn en mogen niet groeien op ontboste grond. Boeren moeten dat kunnen aantonen als ze aan Europa – verreweg de grootste exportmarkt – willen blijven leveren.’

Michaël de Groot, investment manager in Latijns-Amerika voor het Rabo Rural Fund, noemt nog een reden voor de tegenvallende oogst. ‘De cacaobomen in Ivoorkust zijn over het algemeen oud. Daardoor leveren ze minder bonen en zijn ze vatbaarder voor ziektes. Ook veel boeren zijn op leeftijd en hebben vaak geen opvolger; hun kinderen trekken naar de stad. Een slecht weerjaar is daardoor direct een probleem. Handelaren weten dit al veel langer, maar doen er weinig aan. Dit kan voor hen geen verrassing zijn.’

De boeren in Latijns-Amerika profiteren volgens Michaël mee van de hoge cacaoprijs. ‘Zij opereren in een commerciëlere markt en vragen meer voor hun cacaobonen.’ In Ivoorkust is dat anders: daar stelt de regering de prijs van cacao vast. En die prijs is te laag voor de boeren om van te leven. Bas: ‘Boeren zien dan ook nauwelijks iets terug van de prijsstijging. Dat verandert als ze waarde kunnen toevoegen aan de boon, als ze die zelf kunnen verwerken tot halffabricaat of eindproduct. Nu gebeurt dat in Europa. Afrikaanse boeren hebben er geen geld en kennis voor. Het is eerlijker en beter als zij wél waarde kunnen toevoegen; dat zorgt ook voor kortere en transparantere ketens.’

Hij ziet dan ook toekomst in initiatieven als de coöperatie Camaye in Ivoorkust. ‘Camaye heeft een kleine chocoladefabriek opgezet. Door zelf het eindproduct te maken houden ze de toegevoegde waarde bij zichzelf.’ Rabo Foundation zet ook in op verjonging van de cacaobomen en steunt boeren die nieuwe verdienmodellen ontwikkelen. ‘Zij planten bij de cacaobomen bijvoorbeeld gewassen als banaan en yam (een zoete aardappel, red.). Die zorgen voor extra inkomsten. Dit is bovendien goed voor de groei van de cacaoboom. En het vergroot de biodiversiteit, die nodig is om de klimaatverandering te beperken.’

In dat kader is Michaël ook positief over de nieuwe regelgeving van de EU om ontbossing tegen te gaan – niet alleen voor cacao, maar ook voor koffie, soja, rubber en hout. ‘Jaren is alleen gepraat over ontbossing. Het is goed dat de EU nu met de vuist op tafel slaat. Alleen: op korte termijn gaat dit onbedoeld kleine boeren raken die niet goed georganiseerd zijn. Veel boeren hebben niet de middelen om de data te kunnen leveren die nodig zijn om de herkomst van cacao te herleiden.’

Rabo Foundation ondersteunt boeren en coöperaties op datagebied. Bas: ‘We hebben samen met Meridia een toolkit ontwikkeld die helpt om de juiste gegevens te verzamelen en beheren. Daarnaast kijken we of we met financieringsvormen kunnen aansluiten bij klimaatverandering, bijvoorbeeld door rekening te houden met langere droogte en kortere, intensievere regenperiodes.’