Voor de tuinbouw is 2018 goed begonnen. De meeste sectoren houden het positieve sentiment van 2017 vast. Het verbruik van tuinbouwproducten neemt toe en de rentabiliteit is als gevolg daarvan ook ruim voldoende.
Anderzijds liet het eerste kwartaal wel een daling van de sierteeltexport zien. Voor de middellange termijn zijn er ook enkele bedreigingen. Zo is er (nog steeds) onzekerheid over de impact van de Brexit-onderhandelingen en wordt de invulling van (seizoens)arbeid steeds moeilijker. Ook speelt de discussie over het stoppen met het verbruik van aardgas. Verder in deze update:
- Ondernemen in de tuinbouw is topsport. Ondernemingen dienen op veel vlakken (inkoop, onderzoek, marketing) actief te zijn. Steeds vaker is daarvoor samenwerking nodig. We delen een overzicht van bedrijven die recent op verschillende terreinen een samenwerkingsverband zijn aangegaan.
- Premier Rutte ging in april naar China voor een handelsmissie, de tuinbouw was hem al ver voor. Tuinbouwtoeleveranciers verwachten veel van de Chinese markt.
- Vertical farming trekt veel aandacht. Welke vormen zijn voor Nederland interessant?
- De inschrijving voor de Tuinbouw Ondernemersprijs 2019 staat weer open vanaf 1 juni.
Rabo Tuinbouwbarometer: 2018 goed van start
De gemiddelde score van de Rabobank NL-tuinbouwbarometer komt in het tweede kwartaal van 2018 uit op een ruime voldoende, een 7,23. Er zijn sectoren die duidelijk positief afsteken tegen dit gemiddelde. Voor zachtfruit zijn de perspectieven dit jaar goed, de exportcijfers in de boomteelt stijgen en de bollenteelt van voorjaarsbloeiers is goed verlopen. Anderzijds scoren paddenstoelbedrijven met handoogst en lelieteeltbedrijven minder. Ook zijn de prijzen van tomaat en paprika in het eerste kwartaal van 2018 duidelijk lager.
Zorgen op middellange termijn zijn er over de toenemende arbeidsproblematiek. Hierbij gaat het zowel om de invulling van middenkader, als om het behouden van voldoende gekwalificeerd personeel voor teelt- en oogstwerkzaamheden. Daarnaast wordt iedereen zich bewust van het risico van ziekten en plagen. De (dreigende) aantasting voor virus in komkommers, de sluiting van een rozenbedrijf vanwege bruinrot, en de Xyllella-besmettingen van boomteeltuitgangsmateriaal in Spanje geven aan hoe snel risico’s zich kunnen openbaren.
Rabobankmedewerkers betrokken bij klanten in de tuinbouw geven antwoord op de vraag: “Welk rapportcijfer geeft u de financiële ontwikkelingen van de tuinbouwbedrijven op dit moment?”
Ketenorganisatie: samenwerkingsvormen
Samenwerking is volgens de Rabobank cruciaal voor de bedrijfsvoering van zelfstandige bedrijven. Sommige innovaties (energie, big data en kunstmatige intelligentie) kunnen alleen in samenwerking tot stand komen. Vooral voor de energietransitie is samenwerking essentieel.
Ook bij pre-competitief fundamenteel onderzoek wordt samenwerking gezocht. Samenwerking biedt de mogelijkheid de juiste mensen aan te trekken en continuïteit te bieden in de bedrijfsvoering. Daarbij kán worden samengewerkt met gelijksoortige bedrijven. Steeds vaker komen ook samenwerkingen tot stand tussen publieke en private partijen of tussen bedrijven met een verschillende ketenpositie. Daarbij hoeft de landsgrens geen belemmering te zijn.
Warmtecoöperatie Polanen, warmtecoöperatie Kralingerpolder
Ondernemers in de Boomawetering en Gantel (Westland) gaan samenwerken om warmte duurzaam op te wekken. Er is 130 hectare glastuinbouw bij de coöperatie aangesloten. Bedrijven in de Kralingerpolder (De Lier) gaan samenwerken om 117 hectare glastuinbouw te voorzien van duurzame warmte.
Warmtesamenwerking Oostland (WSO)
De warmtesamenwerking Oostland is een initiatief van de gemeenten Lansingerland, Pijnacker-Nootdorp en LTO Glaskracht Nederland. Doel is om binnen vijf tot zeven jaar een warmte- en CO2-netwerk voor het Oostland te realiseren.
Collectieve waterzuivering
Twee nieuwe coöperaties gaan starten met de waterzuiveringsplicht. Waterzuivering West10 betreft het gebied Scheeweg, Kreekrug en Burgerdijkseweg (De Lier) met 110 hectare glas. Waterzuivering West33 betreft het gebied Oostbuurtseweg, Oostlaan en Zijtwende (De Lier) met 118 hectare glas.
Kavelcoöperatie Dijkgraafweg
Drie sierteeltbedrijven in Boskoop bieden gezamenlijk hun percelen te koop aan. Door de percelen samen te brengen ontstaat een toekomstbestendig perceel.
Coöperatie Xanthu NL
Twintig Nederlandse en Belgische telers verenigen zich om de marketing van snijanthurium op te pakken. Doel is om een beter rendement te bereiken.
Samenwerking duurzame aardbeienteelt
Twee aardbeitelers uit Zuid-Oost Nederland zoeken samen met tuinbouwtoeleveranciers en adviseurs naar factoren die de weerbaarheid van aardbei verhogen. Zo hopen ze de gezondheid van het gewas te verbeteren en het gebruik van chemische gewasbescherming te verminderen.
Gennovation
Anthura, Vletter & Den Haan, Florensis zijn in 2017 een strategisch samenwerkingsverband aangegaan om veredelingstechnologieën te ontwikkelen en implementeren. Recent is ook Dekker Chrysanten toegetreden.
Data-uitwisseling versketens
Het platform Fresh Upstream (leden: GroentenFruit Huis, Federatie Nederlandse Levensmiddelen Industrie, LTO Nederland) wil de informatievoorziening in de versketens gaan optimaliseren door de ontwikkeling van informatiestandaarden.
Innovatie: vertical farming
Een grote doorbraak van vertical farming voor standaardproductie in de vruchtgroente wordt de komende drie jaar niet verwacht in Nederland. Ontwikkelingen staan niet stil, dus het speelveld kan snel veranderen.
Mogelijkheden vertical farming in Nederland
De Rabobank heeft onderzocht wat de mogelijkheden zijn voor vertical farming in Nederland. Vanwege de snelheid van ontwikkelingen is een tijdshorizon van drie jaar genomen. In deze periode ontwikkelt vertical farming zich vooral voor onderzoeksdoeleinden (veredeling, licht, teeltmethodiek). De kennis kan worden gebruikt bij projecten elders, waar deze teeltmethode eerder van de grond komt.
Daarnaast zijn er nu al mogelijkheden voor hoogwaardige productie van gewassen met specifieke inhoudsstoffen voor de farmaceutische of cosmetische industrie. De voordelen van leveringsbetrouwbaarheid, de kwaliteit van de producten of de stuurbaarheid van processen compenseren dan (deels) de relatief hoge productiekosten.
Een andere toepassing ligt in de productie van voedsel voor specifieke nichemarkten, zoals (top)restaurants en voedsel met specifieke inhoudsstoffen (vitaminen). Op deze nichemarkten is het betalen van een hogere prijs voor eten ondergeschikt aan productiemethode, kwaliteit en productkenmerken.
Een vierde mogelijkheid voor vertical farming betreft bedrijven die de productie en afzet geheel hebben geïntegreerd in de keten. Vanwege hun bedrijfsgrootte én de directe afzetcontracten met retailorganisaties, kunnen zij de hogere kosten goedmaken door de betere ketenorganisatie. Als de producten tevens een langer schapleven hebben, kan deze vorm verder doorbreken.
Een laatste toepassing is om deze teeltmethode een integraal onderdeel te maken van het gehele teeltproces in de glastuinbouw. Glastelers willen de zekerheid van jaarrond uniform, kwalitatief hoogwaardig uitgangsmateriaal. Daarom kan gedacht worden aan vertical farming bij vermeerdering van uitgangsmateriaal, verlengde opkweek of andere toepassingen.
Duurzaamheid: neonicotinoïden en verboden middelen
Het gebruik van neonicotinoïden wordt verboden in de EU. Hoewel de snelheid van dit besluit mogelijk ondernemers heeft verrast, kan het geen verrassing zijn dat vrijwel alle toepassingen van deze middelen nu worden verboden. Gewasbeschermingsmiddelen die deze middelen bevatten mogen dan alleen nog worden toegepast binnen kassen.
De afgelopen tien jaar is de discussie over neonicotinoïden steeds prominenter op de agenda gekomen. De Rabobank publiceerde in 2011 het rapport 'The plight of the honey bee', waarin werd aangegeven hoe belangrijk het is om de bijensterfte te voorkómen en de bestuiving van belangrijke voedselgewassen zeker te stellen.
Forse aanpassingen in bedrijfsvoering noodzakelijk
In diverse tuinbouwgewassen, vooral vollegrondsteelten, zijn forse aanpassingen in de bedrijfsvoering noodzakelijk. Hoewel het begrijpelijk is dat belangenorganisaties aandringen op maatwerk, dienen ondernemers maatregelen te treffen om te anticiperen op het verbod. Afgelopen weken heeft Tuinbranche Nederland in het Platform Duurzame Sierteelt gemeld dat zij zelf residumetingen gaat uitvoeren bij haar leden (zoals Intratuin, Groen Rijk, Life & Garden en bouwmarkten). Naar verwachting worden bij overschrijding van residunormen producten uit het schap genomen.
Internationalisatie: China
De Rabobank verwacht op termijn geen structureel grote export van bloemen en planten naar China. Wél denken we dat export van toeleveringsmaterialen en tuinbouwkennis kan toenemen en van groot belang wordt voor Nederland. Onlangs brachten premier Rutte en minister Schouten een bezoek aan China voor een handelsmissie. Ook tuinbouwtoeleveranciers namen hieraan deel. Eerder had de Nederlandse ambassade al opdracht gegeven een nieuw rapport over de Chinese tuinbouw samen te stellen.
Enkele opvallende zaken uit dit rapport die vooral op sierteelt betrekking hebben:
- De extreme weersverschillen in China hebben grote impact op de teeltmogelijkheden. De provincie Yunnan is klimatologisch het beste voor sierteelt, maar ligt ver weg van de bevolkingscentra
- De beschikbaarheid en kosten van arbeid in de tuinbouw zijn een belangrijk aandachtspunt voor bedrijven die er zich willen vestigen. Daarbij gaat het om de beschikbaarheid van middenkader en om de kostenstijgingen bij de teelt- en oogstwerkzaamheden. Strengere milieueisen leiden tot het stoppen van veel (kleinere) telers. De overheid voert strikter beleid dan enkele jaren geleden.
- De keten is in China sterk versnipperd en inefficiënt. Er is vaak sprake van een aanzienlijk product- en/of kwaliteitsverlies. Daar komt nog bij dat veel van het transport niet gekoeld plaatsvindt. Onderscheidend vermogen is dus mogelijk als bedrijven dit goed organiseren.
De ontwikkelingen gaan hard in China. De verkoop van sierteeltproducten stijgt jaarlijks procentueel met ruim dubbele cijfers (>10%). Door de groeisnelheid worden sommige ontwikkelingsfases in de ketenorganisatie overgeslagen. In de verkoop van bloemen schakelt China direct over van rommelige straatverkoop naar e-commerce per mobiele telefoon. Professionele bloemisten zijn weinig te vinden. De groei heeft tot gevolg dat de Chinese productie momenteel de consumptiegroei niet bij kan houden. Deze (tijdelijke) disbalans zorgt voor import van bloemen en planten uit verschillende landen, zowel uit de regio (Vietnam) als van verder weg gelegen bestemmingen, waaronder ook Nederland.
Tuinbouw Ondernemersprijs
Met de Tuinbouw Ondernemersprijs worden topondernemers al dertig jaar lang in de schijnwerpers gezet. De prijs wordt breed gewaardeerd en levert veel publiciteit op voor de tuinbouw, de genomineerden en de winnaar. De genomineerden worden jaarlijks in november bekend gemaakt en krijgen allen een podium bij de bekendmaking van de winnaar. Meedoen? Vanaf 1 juni staat de kandidaatstelling voor de opvolger van Royal Lemkes weer open. Voor 15 september 2018 dient de inschrijving binnen te zijn bij de organisatie.
Relevante publicaties
Wilt u meer informatie over de laatste stand van zaken in de Nederlandse tuinbouw? Lees ook onderstaande publicaties.