Naar een volledig circulaire Nederlandse varkenshouderij in 2040

In het kort

De varkenshouderij produceert overal binnen de milieugebruiksruimte. Dat levert een versnelde krimp op van het aantal varkens en het aantal bedrijven, zeker in of nabij kwetsbare gebieden. Ten opzichte van 2023 is de varkensstapel met 35% afgenomen. De gemiddelde bedrijfsomvang van de blijvers is verdubbeld. Ze hebben minimale emissies door gesloten stalsystemen en het bewerken van alle mest.

De sector is volledig klimaatneutraal, het antibioticagebruik is laag en het dierenwelzijn verbeterd: standaard kraamhokken en het couperen van staarten zijn verleden tijd.

Door vraaggestuurde, langjarige afzetcontracten ontstaat er financiële stabiliteit.

Gesloten stalsystemen

Verdere reconstructie en verduurzaming van de varkenshouderij leidt in 2040 tot minder varkens en (veel) minder bedrijven. Bedrijven in of rond gevoelige gebieden zijn beëindigd of verplaatst. Om de emissies te beperken, zijn de stalsystemen veelal gesloten en wordt alle mest bewerkt of verwerkt. Het dierenwelzijn is sterk verbeterd; bedrijven voeren het certificaat Holland Varken, een belangrijk kwaliteitsborgingssysteem. Door langjarige ketenafspraken zijn de prijzen meer stabiel.

Milieugebruiksruimte sterk bepalend

Om te voldoen aan de stikstofopgave zal het merendeel van de bedrijven zich ontwikkelen tot hightech bedrijven met een gesloten stalsysteem en volledige mestbewerking of -verwerking. De emissies zijn laag en worden direct (realtime) gemeten; bij een te grote uitstoot stuurt de varkenshouder bij. De maatschappelijke wens tot meer open systemen, waarbij de varkens naar buiten kunnen, wordt ingevuld door het biologische deel van de sector.

“Meer varkenshouders houden dieren op verschillende locaties.”

In of nabij kwetsbare gebieden (zoals Natura 2000-gebieden) zullen veel bedrijven moeten stoppen of verplaatsen. In combinatie met de verminderde consumentenvraag naar dierlijke producten leidt dit tot een afname van de varkensstapel met 35%. Het aantal varkenshouders is met meer dan de helft afgenomen. Tegelijkertijd is de omvang van bedrijven gemiddeld verdubbeld: meer varkenshouders houden dieren op verschillende locaties (bron: Agrimatie, CBS, PBL, Rabobank, 2023).

Volledig circulaire bedrijven

Ondanks de krimp van de sector blijft Nederland sterk in kennisontwikkeling en innovatie. Gesteund door die kennis richt de sector zich op de productie van gezond, veilig en duurzaam voedsel en is hij producent van groene energie en groene meststoffen (mineralenconcentraat als kunstmestvervanger). De bedrijven hebben een lage CO2-footprint en veroorzaken weinig of geen geurhinder. De sector verwerkt op grote schaal reststromen uit voedingsindustrie en supermarkten en is daarmee kampioen circulariteit.

Veel aandacht voor dierenwelzijn

Het dierenwelzijn is verder verbeterd. Er zijn geen standaard kraamhokken meer aanwezig, het couperen van staarten is verleden tijd en het antibioticagebruik is verder verminderd. Varkens hebben meer ruimte en er is geen export meer van levende dieren verder dan 800 km of zes uur rijden.

“Door hoge kwaliteit van de productie ontstaan er nieuwe afzetmarkten in Nederland en de rest van de EU.”

Vraaggestuurde keten

In 2040 is het zogenaamde ‘Holland Varken’ een belangrijk kwaliteitslabel, waarmee van ieder stukje vlees en iedere big de herkomst verifieerbaar is. Door het lagere aanbod en de hogere kostprijs zal de export naar buiten de EU afnemen, maar door hoge kwaliteit van de productie ontstaan er nieuwe afzetmarkten in Nederland en de rest van de EU waar de meerwaarde kan worden verzilverd. Met name de hoge welzijnseisen, en de lage CO2-footprint zijn sterke troeven. Stabiele ketenrelaties en lange-termijnprijsafspraken zorgen voor financiële stabiliteit.