De Nederlandse voedselketen in 2040: concurrentie op duurzaamheid

In de schappen voeren gezonde en duurzame producten steeds meer de boventoon. Keurmerken en heldere informatie over voedingswaarde en herkomst van het product geven de consument inzicht. Door toegenomen wet- en regelgeving op het vlak van duurzaamheid en gezondheid kan Nederland zich internationaal gunstig profileren. Daartoe werken de ketenpartijen nauwer samen en worden duurzaamheidsinspanningen beloond.

In 2040 is het Nederlandse agrofoodcomplex toonaangevend in duurzaamheid, gezondheid, dienstverlening en innovatie. Dat komt door de gunstige ligging van Nederland, de goede logistieke faciliteiten, toonaangevende kennisinstellingen en vooral een duurzame, innovatieve land- en tuinbouw. De overheid heeft de wet- en regelgeving voor duurzame en gezonde voeding aangescherpt en heffingen ingevoerd op niet-duurzame productie. Doordat extra inspanningen in de keten worden beloond, is duurzame productie een verdienmodel geworden. Ook de voedingsindustrie zelf is vergaand verduurzaamd.

Voortgaande digitalisering heeft geleid tot maximale transparantie op het gebied van milieu, klimaat, arbeid en herkomst. Een select aantal keurmerken zorgt ervoor dat de consument door de bomen het duurzame voedselbos ziet. De keten hanteert een uniforme set indicatoren om duurzaamheidprestaties te meten. Dat zorgt voor een open speelveld waarin ketens onderscheidend zijn door duurzamer te produceren dan hun concurrenten.

De overheid heeft in 2040 samen met de voedingsindustrie en de zorgsector grote stappen gezet in bewustwording van de noodzaak van gezonde voeding. De sector ondersteunt consumenten in het maken van gezonde en duurzame keuzen, onder andere via keurmerken als de Nutri-score, gericht voedingsadvies en persoonlijke maaltijdboxen. De overheid stuurt strikter op de samenstelling en voedingswaarde van bewerkt voedsel, zoals het reduceren van zout, suiker en (verkeerde) vetten. Er worden daardoor minder bewerkte producten en meer groente en fruit geconsumeerd. De balans tussen dierlijk en plantaardig eiwit in ons dieet is verschoven van 60/40% naar ongeveer 40/60%.

Consumenten betalen in 2040 voor méér dienstverlening rondom hun eten en drinken. Het gaat daarbij om drie typen voedsel: ‘gemak in een pak’ (direct te eten voedsel), gemak bij de aanschaf (met name thuisbezorging) en mentaal gemak (ondersteuning bij het maken van duurzame en gezonde keuzen).

De voedselketen heeft zich ontwikkeld naar een meer gesloten, vraaggestuurde keten waarin samenwerking centraal staat. De internationale dynamiek blijft hoog, maar een groot deel van de afzet concentreert zich op Nederland en de ons omliggende landen.

In een dergelijke gesloten keten is ketenregie essentieel: één partij in de keten formuleert de duurzaamheidseisen en controleert de voortgang en afspraken. Veelal zijn dit de grote supermarktketens of verwerkende industrie. Daar staat voor boeren en telers tegenover dat hun afnemers ook afhankelijker van hen zijn geworden. Dit zorgt voor meer zekerheid in afzet, prijs en rendement.