Mondiale handelsspanningen en onzekerheid bereiken ook de Nederlandse regio’s

Ondanks aanhoudende onzekerheden in binnen- en buitenland verwachten we dat de Nederlandse economie in 2025 met 1,5% groeit. De onzekerheidsmarge rond de landelijke raming is echter groot vanwege de val van het kabinet-Schoof en het onvoorspelbare handelsbeleid van de Verenigde Staten. We gaan er voorlopig in onze ramingen van uit dat president Trump vasthoudt aan zijn reeds ingeslagen protectionistische koers.[1]

De economische groei verschilt per sector en deze groeiverschillen werken door in onze verwachtingen voor de veertig Nederlandse regio’s. Dit komt doordat de economische structuur tussen regio’s verschilt. Regio’s met een sterke vertegenwoordiging van sectoren die naar verwachting groeien kunnen dit jaar profiteren, terwijl gebieden waar de sectoren die krimpen relatief groot zijn daar mogelijk hinder van ondervinden. Daarnaast analyseren we in deze studie hoe gevoelig Nederlandse regio’s zijn voor importheffingen van de Verenigde Staten (VS).

[1] Mocht Trump hiervan afwijken en hogere importheffingen invoeren (van 50% op alle Europese producten en waarin de EU deze deels vergeldt), dan komt de Nederlandse economische groei in 2025 met 0,8% aanzienlijk lager uit.

Ook in de sectorprognoses houden we rekening met de onzekere (economische) omstandigheden. De economische vooruitzichten lopen sterk uiteen per sector. De specialistische zakelijke dienstverlening is de sector met de hoogste verwachte economische groei (2,9%), op de voet gevolgd door de ICT-sector (2,8%). De vraag naar zowel specialistische zakelijke diensten, bijvoorbeeld consultants, accountants en advocaten, is nog altijd hoog. Dit geldt ook voor de vraag naar producten en diensten uit de ICT-sector. Ook de zorg en bouw groeien (beide 2,5%) naar verwachting harder dan gemiddeld. De vergrijzende bevolking stuwt de zorgvraag en ook in de bouw blijft de vraag hoog, zowel voor woningbouw als voor (onderhoud van) infrastructuur.

De industrie, handel, en vervoer en opslag zijn het meest gevoelig voor veranderingen in het Amerikaanse handelsbeleid. Hoewel we voor deze sectoren momenteel nog een groei van 1,6 tot 1,7% voorzien, is deze prognose onzekerder dan voor andere sectoren.

Regio’s met een sterke aanwezigheid van zakelijke diensten, zorg en/of ICT-sector kunnen profiteren van de toenemende vraag in deze sectoren. In gebieden waar sectoren domineren die minder hard groeien of zelfs krimpen, blijft de groei achter.

Voor 2025 verwachten we economische groei in alle Nederlandse regio’s, al zijn de vooruitzichten omgeven met aanzienlijke onzekerheid. Groot-Amsterdam springt eruit met een verwachte groei van 3,2% – de hoogste van het land (zie figuur 1). Ongeveer de helft van deze groei is toe te schrijven aan gunstige regionaal-economische omstandigheden, zoals een relatief grote en hoogopgeleide beroepsbevolking, een goed voorzieningenniveau, uitstekende bereikbaarheid en de aanwezigheid van kennisinstellingen. Deze factoren versterken de specialisatie in technologische en kennisintensieve sectoren.

Ook de sectorstructuur van Groot-Amsterdam draagt bij aan de groei. De sectoren ICT en zakelijke dienstverlening zijn er groot en dit zijn sectoren waar we veel groei verwachten. Sectoren die gevoelig zijn voor internationale handelsontwikkelingen, zoals industrie en handel, zijn relatief klein in de regio. De sector vervoer en opslag is wel groter dan gemiddeld, maar heeft een beperkter effect op de totale economische dynamiek van het gebied.

Ook de vooruitzichten voor Brainport Eindhoven zijn positief, met een verwachte economische groei van 2,9% in 2025, maar de onzekerheid van onze voorspelling voor deze regio is extra groot. Dat komt doordat de regionale economie sterk leunt op de hoogtechnologische industrie, een sector die relatief gevoelig is voor internationale handelsontwikkelingen en geopolitieke spanningen. De regio exporteert relatief veel naar de VS, dus als het handelsconflict verder escaleert, dan zou het de groei in de regio onder druk kunnen zetten. Verderop in deze studie gaan we nader in op de gevoeligheid van regio’s voor Amerikaanse importtarieven.

Verder verwachten we dat Zuidoost-Friesland (Heerenveen en Drachten), Twente en Utrecht harder groeien dan andere regio’s. In Zuidoost-Friesland komt dit voornamelijk door de gunstige regionale omstandigheden. Zuidoost-Friesland is een gespecialiseerde regio met een relatief sterke industriële basis en een aantrekkelijk leef- en woonklimaat. Ook Twente onderscheidt zich als gespecialiseerde regio, met een omvangrijke industriesector, een hoog niveau van ondernemerschap en een sterke kennisinfrastructuur, mede dankzij de aanwezigheid van de Universiteit Twente. Utrecht profiteert van de sterke groei in de zakelijke dienstverlening en de ICT-sector; beide zijn grote sectoren in de regio.

Aan de randen van het land zijn enkele regio’s waarvoor we slechts beperkte groei voorzien voor 2025. Dit zijn onder andere IJmond, Zuid-Limburg (omgeving Maastricht), Oost-Groningen, Oost-Zuid-Holland (omgeving Alphen aan den Rijn) en Zuidoost-Drenthe (omgeving Emmen).

Onze regioprognoses zijn opgebouwd uit een sectoreffect en een regio-effect, waarbij we bij het laatste kijken naar het regionale ondernemerschapsklimaat (zie ook box 1). De onzekere economische vooruitzichten beïnvloeden deze component niet. De kenmerken van een regio (zoals een goed opgeleide beroepsbevolking) worden immers niet of nauwelijks beïnvloed door de recente gebeurtenissen. Het onvoorspelbare Amerikaanse handelsbeleid zorgt wel voor extra onzekerheid in onze economische ramingen. Op basis van een eerdere studie hebben we in kaart gebracht welke sectoren direct én indirect verbonden zijn met Amerikaanse sectoren. Voor elke sector is vastgesteld hoe gevoelig deze is voor een terugval in de Amerikaanse vraag naar goederen en diensten.[2]

Uit de analyse blijkt dat Brainport Eindhoven, Delfzijl en omgeving, en Noord-Limburg (omgeving Venlo) het meest kwetsbaar zijn voor een afnemende vraag naar goederen en diensten vanuit de VS, vanwege hun relatief grote afhankelijkheid van de (hoogtechnologische) industrie en de sector vervoer en opslag (zie figuur 2).

Ook Zeeuwsch-Vlaanderen (chemische industrie), Noordoost-Noord-Brabant (omgeving Den Bosch; diverse industrie) en IJmond (metaalindustrie) zijn relatief gevoelig voor vraagvermindering vanuit de VS. Daarentegen zijn Utrecht, Overig Groningen, Noord-Drenthe, Arnhem-Nijmegen, Den Haag, en Alkmaar en omgeving juist minder gevoelig voor een terugval in Amerikaanse vraag. Dit komt door de sectoren die in deze regio zijn oververtegenwoordigd, zoals de zorg, overheid en onderwijs. Deze sectoren zijn minder gevoelig voor internationale handelsontwikkelingen doordat ze vooral gericht zijn op lokale vraag en minder conjunctuurgevoelig zijn.

In tabel 1 staat een overzicht per regio met onze groeiverwachting en de gevoeligheid voor vraagvermindering vanuit de VS.

[2] Deze gevoeligheid per sector hebben we vertaald naar de regio’s, door de gevoeligheid te vermenigvuldigen met het aantal banen in sector i in regio j, en dit te delen door het totaal aantal banen in de regio.