Inhoudsopgave
Dit artikel is onderdeel van:
Sectorvisie zorg: Voor een vitale samenleving is wijziging van het zorgstelsel onvermijdelijk
Update
De huidige zorg in feiten en cijfers
De Nederlandse zorgsector staat onder immense druk door een combinatie van personeelstekorten, stijgende kosten en een vergrijzende bevolking. Dit is een zware last voor zorginstellingen én de samenleving. Zonder ingrijpende veranderingen dreigen deze problemen verder te escaleren richting 2040. Met grote gevolgen voor de betaalbaarheid, toegankelijkheid en kwaliteit van de zorg. De transitie naar een nieuw zorgstelsel is dan ook onvermijdelijk.
In het kort
Druk op de maatschappij
De zorgsector levert zorg, maar trekt ook een enorme wissel op de rest van de samenleving. Met ruim 1,6 miljoen medewerkers is de zorg goed voor 15% van de werkplekken in Nederland. Dat is een groot aandeel in een krappe arbeidsmarkt. Gaan we op deze voet door, dan werkt in 2040 vanwege een vergrijzende bevolking een derde van de werknemers in de zorg. Dat terwijl er nu al een personeelstekort is van 66.900 mensen en het ziekteverzuim op 7,8% zit.
“De verwachting is dat een modaal huishouden in 2040 de helft van het bruto inkomen aan zorg uitgeeft.”
Er is niet alleen een tekort aan personeel, ook de zorgkosten blijven stijgen. De verwachting is nu dat een modaal huishouden in 2040 de helft van het bruto inkomen aan zorg uitgeeft. Een deel van die kosten gaat naar zorg die het gevolg is van gedrag en leefstijl. Zo blijft het aantal mensen groeien met overgewicht en chronische aandoeningen als diabetes type 2, chronisch hartfalen en kanker. Dit alles opgeteld zorgt ervoor dat de betaalbaarheid, toegankelijkheid en kwaliteit van zorg zwaar onder druk staan.
Een nieuw bekostigingsstelsel
De sector heeft een lange traditie van uitdagingen oplossen met bestuurlijke akkoorden. Het Integraal Zorg Akkoord (IZA) is daar het meest recente voorbeeld van. Het uitgangspunt van dit akkoord is dat de beoogde veranderingen moeten plaatsvinden binnen het bestaande wet- en regelgevende kader (ZVW). Onze visie is dat het nieuwe perspectief van de vitale samenleving onvermijdelijk aanpassingen van het huidige regelgevende (bekostigings)stelsel (ZVW, WLZ en WMO) vereist. Bij voorkeur sluiten die aanpassingen aan op de behoeften van burgers.
“De transitie naar een nieuw zorgstelsel is onvermijdelijk.”
Rol van de overheid
Een nieuw bekostigingsstelsel moet ook worden ondersteund door een faciliterende en flexibele overheid. Op nationaal niveau door een overheid die directief de acute zorg en belangrijkste beschikbaarheidsfuncties in de (ziekenhuis)sector inricht. De (lokale) overheid kan een meer faciliterende rol spelen bij de inrichting van de lokale samenleving. Bijvoorbeeld door burgerinitiatieven te steunen die het mogelijk maken meer samen te wonen, samen te leven en voor elkaar te zorgen. Of door fondsen te ontsluiten voor startups en scale-ups die nieuwe, vaak door technologie gedreven, proposities ontwikkelen. Als social impact investors bouwen zij vanuit innovatiekracht en vernieuwing mee aan een nieuw zorgsysteem. Hierbij zijn sociale cohesie, eigenaarschap van de burger en een grote focus op preventieve zorg belangrijk.
Richting een kantelpunt
Met nieuwe initiatieven en een zorgsector die onvoldoende transformeert, bewegen we ons op dit moment richting een kantelpunt. De chaos wordt de komende een à twee jaar waarschijnlijk eerst groter voordat het weer beter wordt. Ook de aanscherping van de zzp-wetgeving geeft extra druk op de werkgelegenheid in de sector.
Het huidige systeem kent nog veel perverse prikkels om vooral productie te draaien. Een zorginstelling is er financieel vaak niet bij gebaat om een patiënt door te verwijzen naar een andere instelling, omdat ze dan omzet misloopt. Tegelijkertijd snappen veel zorgaanbieders dat we niet onder een systeemwijziging uit kunnen. En dat dit huidige systeem niet houdbaar is qua kosten, personeelskrapte en vraag vanuit de maatschappij.