Horeca en recreatie richting 2040: vijf belangrijke ontwikkelingen

Werken, opvoeden, mantelzorgen: mensen zijn druk. Om een tegenwicht te bieden aan een stressvol bestaan, hechten ze veel waarde aan een leuke invulling van hun vrije tijd. Als ondernemer in de horeca & recreatie kan je op die manier een belangrijke rol spelen in het vitaal houden van mensen, bijvoorbeeld door ontspanning en contact te bevorderen.

Steeds andere wensen

De maatschappij verandert snel, en daarmee ook de wensen van gasten. Demografische ontwikkelingen spelen daarin een belangrijke rol. Denk aan de vergrijzing en het stijgende aantal mensen dat bewust kinderloos blijft. Ook culturele ontwikkelingen hebben invloed. Door de drukke maatschappij verlangen mensen meer naar rust en ontspanning. Wij verwachten dat dit onder andere zal leiden tot een meer divers aanbod. Zo stijgt de vraag naar campings, hotels en vakantieverblijven waar alleen volwassenen welkom zijn. Ook zien we meer diversiteit in de restaurantwereld, waarbij er meer ruimte komt voor gerechten uit andere culturen.

Prijzen stijgen

De prijzen van eten en drinken stijgen, en dat heeft ook impact op ondernemers in de horeca & recreatie. Horecabedrijven zijn sterk afhankelijk van hun leveranciers en hebben weinig onderhandelingskracht. Vooral kleinere bedrijven, vaak restaurants en cafés, hebben weinig ‘marktpower’ in de keten. Pas als een bedrijf groter is, kan het beter kortingen bedingen om marges in stand te houden. De opkomst van ‘true value’ en bewuste consumptie kan de prijs van voedsel bovendien verder verhogen. Het risico is dat de sector voor de gast te duur wordt en consumenten op zoek gaan naar alternatieven, zoals inkopen bij de supermarkt voor een diner thuis.

Daarnaast kan het stellen van economisch gewin boven een maatschappelijke rol leiden tot verschraling. Dit is nu al zichtbaar in grote steden, waar toeristische concepten die weinig toevoegen het straatbeeld beginnen te domineren. Om toekomstbestendig te blijven, zul je dan ook moeten kijken naar de bredere context van toegevoegde waarde.

Van de personeelsplanning optimaliseren tot voedselverspilling tegengaan: digitalisering zorgt voor meer efficiëntie, gemak en snelheid. Toch investeert de sector – op de bouwsector na – in Nederland nog het minste in digitalisering. Met name mkb-bedrijven lopen achter. Veel ondernemers zijn bang dat de gastvrijheid lijdt onder digitalisering. Terwijl het tegenovergestelde juist het geval kan zijn. Geen gast staat met plezier in de rij voor de incheckbalie van een hotel of voor de bar om te kunnen betalen. Door deze processen te digitaliseren, maak je de gast blij en heb je meer tijd voor een persoonlijk gesprek of om extra service te bieden.

Robots en AI als oplossing voor personeelstekort

Uiteindelijk verwachten we dat de krappe arbeidsmarkt een belangrijke stimulans vormt voor verdergaande digitalisering. Het enorme tekort aan arbeidskrachten zal naar verwachting vragen om meer inzet van bijvoorbeeld kunstmatige intelligentie (AI) voor de vervanging van staffuncties als HR, marketing en klantenservice of om personeelsplanningen te optimaliseren.

Voor standaardprocessen of schoonmaakwerk zullen steeds vaker robots worden ingezet. Waarschijnlijk zijn robots die menselijke taken kunnen uitvoeren rond 2040 tegen een betaalbare prijs op de markt. Het kennisniveau in de sector rondom digitalisering, nieuwe technieken en datagedreven werken moet wel omhoog.

In een sector waar menselijk contact onmisbaar is, valt het tekort aan goede arbeidskrachten extra zwaar. Met alle groeikansen voor de sector zal het arbeidsmarktvraagstuk alleen nog maar zwaarder gaan wegen. Nu al is er een hoge vacaturegraad in combinatie met een gemiddeld lagere arbeidsproductiviteit. De lonen zijn met gemiddeld 15 euro per uur relatief laag en het personeelsverloop is hoog. Ruim 40 procent van de medewerkers verandert binnen een jaar van baan, zo blijkt uit de Arbeidsmarktmonitor van Koninklijke Horeca Nederland.

Grotere bedrijven aantrekkelijker als werkgever
Een belangrijke uitdaging voor de sector is dan ook om de komende jaren aan personeel te komen. Grotere bedrijven en ketens hebben daarbij een voordeel, omdat ze meer loon, doorgroeimogelijkheden en ontwikkeling kunnen bieden. Om een aantrekkelijke werkgever te zijn, is het belangrijk om te investeren in goed opgeleid personeel. Dit kan via opleidingen of trainingen binnen het bedrijf. Als medewerkers zich kunnen ontwikkelen, blijven ze vaak langer. Dat zorgt voor meer ervaring en betere kwaliteit van het werk.

Ook digitale oplossingen kunnen helpen. Denk aan systemen die met data voorspellen hoeveel personeel nodig is op drukke momenten. Of aan technologie zoals kunstmatige intelligentie (AI) die taken overneemt, bijvoorbeeld bij klantenservice of het automatisch verwerken van reserveringen. Zo wordt het werk efficiënter en blijft er meer tijd over voor persoonlijk contact.

Bedrijven in de horeca & recreatie hebben nog veel werk te verzetten op het gebied van duurzaamheid. De focus ligt daarbij op verduurzaming van vastgoed, minder watergebruik en het voorkomen van verspilling. Met andere, strengere wetgeving (zoals de kaderrichtlijn water) op komst is het tijd om nu actie te ondernemen. Zo moet vastgoed in 2040 minstens energielabel A hebben, en moet de sector voor 2040 het drinkwaterverbruik met 20% verminderen. Als bedrijven in de sector zelf geen oplossingen bedenken, worden die straks opgelegd door de keten.

Neem bijvoorbeeld de situatie waarin een bedrijf het pand huurt van een eigenaar (de verhuurder). De exploitant – degene die het horecabedrijf runt – is vaak de onderhuurder. Als deze bedrijven zelf geen duurzame oplossingen bedenken, kunnen ze straks verplicht worden om mee te gaan in maatregelen die door de verhuurder of andere partijen in de keten worden opgelegd. Denk bijvoorbeeld aan eisen voor energiebesparing of afvalscheiding. Door nu zelf stappen te zetten, houden bedrijven meer controle over hoe ze verduurzamen.

Versnellen met verduurzaming vastgoed

Heeft jouw bedrijfspand nog geen energielabel? Dan ben je niet de enige: meer dan 75 procent van het vastgoed in de sector heeft er nog geen. Terwijl vastgoed in 2040 naar verwachting label A moet hebben. Een one-size-fits-all oplossing is er niet, vanwege de grote diversiteit van de sector. Zo is bijvoorbeeld bij cafés vaak sprake van gedeeld eigendom van vastgoedeigenaar, huurder – vaak de brouwerij – en een exploitant. Wie is er dan aan zet om te verduurzamen? Bij recreatieparken is het niet veel eenvoudiger. Daar zijn er meerdere huiseigenaren, maar ook de exploitant zelf. Toch gaat het uiteindelijk wel om zo’n 150.000 recreatiewoningen die verduurzaamd moeten worden.

Meer elektrisch koken, minder waterverbruik

Veel restauranteigenaren willen overstappen op elektrisch koken. Dat is duurzamer én zorgt voor een minder warme werkomgeving voor het keukenpersoneel. Helaas is de overstap niet zo makkelijk geregeld vanwege beperkingen door netcongestie. Momenteel worden meerdere oplossingen uitgewerkt, zoals batterijopslag op centraal niveau.

De sector gebruikt ongeveer 10% van het drinkwater in Nederland en is daarmee een grootverbruiker. De overheid heeft de sector opgedragen voor 2040 het drinkwaterverbruik met 20% te verminderen. Daar liggen ook kansen, bijvoorbeeld voor vakantieparken en golfterreinen: grote oppervlaktes die een rol kunnen spelen in waterbuffering om in droge periodes de omgeving te kunnen voorzien van water. We verwachten ook dat waterverbruik duurder wordt, wat horecaondernemers zal dwingen om te investeren in manieren om hun gebruik te minderen.

Minder verspilling in 2040

De voedselverspilling moet in 2040 met 50% gedaald zijn. Hoewel de sector goed op weg is, zijn er nog wel stappen te zetten op dat gebied. Zo berekende Rabobank voor de Food Waste Challenge dat de Nederlandse horeca in 2023 55,4 miljoen kilo voedsel had verspild. Dat is 5 miljoen kilo en 9,2% minder dan in 2019. Hoewel er minder kilo’s aan eten werd weggegooid, was de waarde ervan door de inflatie wel hoger: 647 miljoen euro in 2023 tegen 582 miljoen euro in 2019. De totale omvang van de CO2-uitstoot is met 11.000 ton afgenomen.

Meer planten, minder dierlijk

Een andere belangrijke stap voor horecabedrijven om de CO2-voetprint te verkleinen, is door minder dierlijke eiwitten en meer plantaardige eiwitten te gebruiken. Er zijn al koplopers op dat gebied, zoals een sterrenrestaurant dat volledig vegetarisch kookt en zo een inspiratiebron vormt binnen de sector. Aan de andere kant zien we dat consumenten – die naast snelheid en gemak ook kiezen voor beleving en genieten – juist in de horeca nog wél vlees willen eten. Er is een blijvende behoefte aan dierlijke producten. Juist daarom kan de horeca sector het goede voorbeeld geven: door vlees en andere dierlijke producten op een duurzame manier aan te bieden én tegelijkertijd te inspireren met lekkere, plantaardige alternatieven.

Bedrijven in de sector zijn onmisbaar voor dorpen en steden. Een aantrekkelijk en levendig centrum zorgt er immers voor dat mensen er graag komen en er meer tijd doorbrengen. Door de groei van de bevolking en het aantal toeristen zal dat de komende jaren alleen maar belangrijker worden.

De beschikbaarheid van ruimte voor recreatie in de buurt van natuurgebieden wordt kleiner. Een vakantiepark of hotel ontwikkelen in de buurt van een natuurgebied mag straks alleen als de uitbater ook investeert in de omgeving via bijvoorbeeld landschapsontwikkeling, natuurbehoud en bevordering van biodiversiteit. Slim omgaan met ruimte is belangrijk. Door toegevoegde waarde te leveren aan omgeving en natuur, is het mogelijk te blijven ondernemen.

Ruimte efficiënter gebruiken

De toename van de bevolking en het toerisme, in combinatie met de groeiende behoefte aan ontspanning, kan tijdens bepaalde periodes extra druk geven op de schaarse ruimte in Nederland. Daardoor zal spreiding van bezoekers meer aandacht moeten krijgen om drukte in piekperiodes te kunnen managen. Bijvoorbeeld door mensen te stimuleren vakanties op andere momenten te plannen, of meer verspreid over een regio.